رساله نامه شیخ کلینی
دراين پژوهش، پس از ارائه شرح حال بسيار مختصر شيخ كلينى، به معرّفى رساله هاى دانشگاهى در مقاطع كارشناسى ارشد و دكترى در موضوع شيخ كلينى و الكافى، به صورت توصيفى، همراه با چكيده، محلّ نگهدارى و شماره بازيابى آنها پرداخته است.
در مجموع، تعداد 37 پاياننامه شامل 17 پايان نامه مستقل و 20 پايان نامه مرتبط از پايگاهها، مراكز اطّلاع‌رسانى، فهرستهاى پيوسته برخى از كتابخانه هاى دانشگاهى و ساير منابع، شناسايى و به ترتيب الفبايى عناوين، معرّفى شدند. در قسمت پايانى پژوهش حاضر، بررسى آمارى مختصرى درباره پاياننامه ها به لحاظ موضوع، زبان، سال و مقطع تحصيلى ارائه شده است كه بر اين اساس، فقط دو پايان نامه به زبان عربى تدوين شده و قديمترين پايان نامه به دست آمده، مربوط به سال 1342 بوده و بيشترين پايان نامه ها در سال 1379 تحقيق و دفاع شده است. موضوعات اصلى پايان نامه هاى معرّفى شده، قرآن و استناد به آن، حديث و استناد به آن، كتاب كافى و شرح حال شيخ كلينى است.
نظرخواهی درباره کتاب کافی و شیخ کلینی
اين مقاله شامل پرسش هايى است در زمينه هاى: 1. نقش حديث در شناخت دين 2. جايگاه كتاب كافى در فرهنگ شيعى 3. اهداف شيخ كلينى از تنظيم و تدوين كتاب كافى 4. نيازسنجى ضرورت پرداختن به تحقيق و ترويج كتاب كافى و شيخ كلينى و 5. بايسته هاى پژوهشى مرتبط با كافى و كلينى كه توسّط انديشمندان معاصر:
آيت الله تسخيرى، سيّدمحمّدباقر حجّتى، استاد محمّدرضا حكيمى و شيخ مرتضى فرجپور پاسخگويى شده است. بر اساس پاسخهاى اين انديشمندان، 1. كتاب كافى خلاصه آثار ائمّه معصومين :است. 2. احاديث صحيح ـ كه از معصوم (ع) صادر شده ـ مفسّر كلّى قرآن كريم است. 3. كتاب كافى نخستين كتاب حديثى است كه شايسته عنوان «الجامع» است. عقل حجّت باطنى خداوند است و از طريق عقل، به حجّت ظاهرى (وحى) مي‌رسيم. 5. بايد بررسى شود كه عقل مصباح است يا مفتاح. 6. نياز به حديث در اسلام، يك ضرورت است.
همه بزرگان و فقهاى طراز اوّل شيعه بر عظمت و جايگاه ويژه كتاب كافى اعتراف و با نهايت تحليل و تكريم، از مؤلّف آن ياد كرده‌اند. پرداختن به كتاب كافى، يعنى احياى مكتب اسلام و قرار دادن اسلام ناب در اختيار جامعه بشرى و خدمت سترگ به علم و فرهنگ و دين.
تمایز صفات ذات و صفات فعل، از دیدگاه کلینی
يكى از موضوعات مهمّ علم كلام، بحث صفات خدا و تمايز صفات ذات از صفات فعل است. مرحوم كلينى در كتاب التوحيدِ كافى، هفت حديث در باب صفات خدا روايت كرده و به دليل اهمّيّت موضوع، دانشمندان بزرگى چون ملّا صالح مازندرانى، علّا مه مجلسى، ملّا صدرا و ديگران به شرح و تفسير حديثهاى روايت شده و توضيح كلينى در ذيل احاديث، پرداخته‌اند.
در اين مقاله، پس از بيان كلام مرحوم كلينى، اقوال شارحان ذكر و مورد نقدو بررسى قرار گرفته و در پايان، نويسنده تفسير خود را از كلام كلينى بيان كرده است. بر اساس اين تفسير، درستى و استحكام قاعده كلينى در تمايز صفات ذات از صفات فعل، به خوبى، مشخّص شده است.
وهابیان و اتهام به کلینی درباره تحریف قرآن
به تصريح آية (اِنّا نَحنُ نَزّلنا الذّکر وَ اِنّا لَهُ لَحافِظون ) تحريف ناپذيري قرآن کريم امری مسلّم و ترديدناپذیر است و همه مسلمانان اين کتاب آسماني را مصون از هر دگرگونی مي دانند، ولي گروهي از نويسندگان وهابي، شيعه و در رأس آنها کليني را معتقد به تحريف و خارج از دين معرفي مي کنند و دلیل ادعایشان کتاب کافي است؛ درحالي که اين اتهام به هيچ وجه به کليني و کتابش وارد نیست. همه ادعاهای دلایل تحریف در کتاب یاد شده مربوط به تفسير يا تبيين مصاديق، يا تأويل بياني، يا تنزيل معنايي و يا معارف بلند قرآني است، نه تحريف به مفهوم باطل. درغير اين فرض بزرگان آنان همانند بخاري نيز بايد معتقد به تحریف باشند.
تسلیت اهل بیت علیهم السلام 1
شیخ کلینی به سند خود از امام باقر (ع) نقل کرده است که فرمود: زمانی که رسول خدا (ص) وفات یافت، «اهل بیت» طولانی‌ترین شب را پشت سر گذاشتند به طوری که گمان کردند دیگر نه آسمان بر آنان سایه خواهد انداخت و نه زمین آنان را بر خواهد داشت. چه این که رسول خدا […]
مدخل امام «جواد» علیه السلام از دانشنامه جهان اسلام
جواد، امام، ابوجعفر محمدبن علی‌بن موسی‌بن جعفربن محمدبن علی‌بن الحسین‌بن علی‌بن ابی‌طالب علیهم‌السلام، امام‌نهم از امامان دوازده‌گانه و یكی از چهارده‌معصوم. به دلیل اشتراك كنیه آن‌حضرت با كنیه امام محمدباقر علیه‌السلام، در منابع رجال و حدیث شیعه از وی با كنیه ابوجعفر ثانی یاد شده‌است (رجوع کنید به فضل‌بن‌حسن‌طبرسی، 1417، ج2، ص91؛ ابن‌شهر آشوب، ج4، ص379؛ نصیبی، ج2، ص140). كنیه خاص آن حضرت ابوعلی است ( دلائل الامامه، ص396؛ خصیبی، ص295؛ ابن‌شهر آشوب، همانجا؛ قس سبط ابن‌جوزی، ص 321: ابوعبداللّه).
نماز بر حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله 1
کلینی به سند خود از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: عبّاس نزد امیر مؤمنان (ع) آمد و گفت: ای علی! مردم اتفاق کرده‌اند که رسول خدا را در مصلّای بقیع دفن کنند و مردی از آنان، امامت آنها را به عهده گیرد. امیر مؤمنان (ع) به سوی مردم خارج شد و فرمود: […]
چگونگی شهادت حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله 4
شیخ کلینی به سند خود از امام باقر (ع) نقل کرده است که فرمود: آن زن یهودی را که گوسفند را برای پیامبر (ص) مسموم کرده بود، نزد رسول خدا (ص) آوردند، حضرت به او فرمود: چرا چنین کاری کردی؟ پاسخ داد: اندیشیدم که اگر پیامبر باشید، به شما آسیبی نخواهد رسید و اگر پادشاه […]
تسلیت پیامبر به علی و فاطمه سلام الله علیهم 5
شیخ مفید گفته است: فردای آن روز، مردم از ملاقات آن حضرت، ممنوع شدند و بیماری ایشان، شدّت یافت و امیر مؤمنان علی (ع) از او جدا نمی‌شد مگر برای ضرورت. وقتی علی (ع) برای بعضی امور خود رفته بود، بیماری رسول خدا (ص) قدری سبک شد، ولی علی (ع) را مشاهده نفرمود؛ در حالی […]
تسلیت پیامبر به علی و فاطمه سلام الله علیهم 4
مرحوم طبرانی در کتاب المعجم الکبیر به سند خود از علیّ بن علیّ مکّی هلالی از پدرش نقل کرده که گفت: در آن بیماری که رسول خدا (ص) در آن از دنیا رفت، بر او وارد شدم در حالی که فاطمه (ع) بالای سر حضرت نشسته بود. فاطمه (ع) (آن قدر) گریه کرد تا صدایش […]
تسلیت پیامبر به علی و فاطمه سلام الله علیهم 3
خزّاز قمی به سند خود از عمّار نقل کرده که گفت: وقتی که رحلت رسول خدا (ص) نزدیک شد، علی (ع) را طلبید و مدّتی طولانی به صورت سرّی با او سخن گفت؛ سپس فرمود: ای علی! تو وصیّ و وارث من هستی، همانا خدای متعال علم و دانش و فهم مرا به تو داده […]
تسلیت پیامبر به علی و فاطمه سلام الله علیهم 2
مرحوم شیخ صدوق با سلسله سند خود از سلیم به قیس هلالی نقل کرده که گفت: از سلمان فارسی (رض) شنیدم که می‌گفت: نزد رسول خدا (ص) نشسته بودم در آن بیماری که رحلت کرد. فاطمه (ع) داخل شد، و چون، ضعف و بی حالی پدرش را دید، گریست تا اشک‌هایش بر گونه‌هایش جاری گشت. […]
تسلیت پیامبر به علی و فاطمه سلام الله علیهم 1
مرحوم خزّاز قمی به سند خود از ابوذر غفاری (ره) نقل کرده که گفت: در آن بیماری که رسول خدا (ص) چشم از جهان فرو بست، بر او وارد شدم؛ حضرت فرمود: ای ابوذر! دختر فاطمه (س) را نزد من بیاور. بی‌درنگ به پاخاستم و به خانه‌ی فاطمه (ع) رفتم و عرض کردم: ای سرور […]
آموزش هزار باب از دانش به علی علیه السلام توسط رسول خدا صلی الله وعلیه وآله
مرحوم صفّار، صاحب کتاب بصائر الدرجات با سلسله سند خود از امّ سلمه، همسر نبیّ اسلام، نقل کرده که گفت: رسول خدا (ص) در آن بیماری که وفات کرد، فرمود: خلیل مرا بخوانید نزد من. عایشه به دنبال پدرش فرستاد؛ وقتی آمد، رسول خدا (ص) صورت خود را از او برگرداند و بار دیگر فرمود: […]