نقد و بررسی مبانی و آراء حدیثی محمد ناصرالدین البانی
محمد ناصر الدین البانی یکی از پرکارترین و تأثیرگذارترین محدّثین معاصر اهل سنت و منتسب به مکتب سلفی است. در این پایان نامه ابتدا به زندگینامه‌ی علمی و آثار البانی اعم از چاپی و مخطوط و ویژگی های این آثار پرداخته شده، سپس مبانی عمومی البانی در مواجهه با حدیث بحث شده است استقلال سنت در تشریع و عدم تاویل نصوص دینی و حجیت اخبار آحاد در عقاید و عدم التزام به یک مذهب خاصّ از ارکان مبانی وی در امر حدیث پژوهیست، سپس مبانی البانی در تضعیف احادیث نقد و بررسی شده است. البانی آراء عجلی و ابن حبان و ترمذی را کم اهمیت دانسته و ایشان را متساهل در توثیق می‌داند، این امر نقل و رد شده است. سپس مبانی البانی در تصحیح، انواع حدیث صحیح و ترقی احادیث به وسیله‌ی شاهد و متابع بررسی شده است.
نقد و بررسی دیگاه های سلفی بن باز
جریان سلفی گری یکی از جریان های تاثیر گذار و فعال در دوره معاصر می باشد. اگر ترسیم یک طرح کلی برای بررسی جریان های اسلامی معاصر ممکن باشد،جریان سلفی گری یا وهابیت یکی از عمده ترین آنها می باشد که ریشه در نحله اصحاب حدیث و ظاهر گرایی افراطی که توسط ابن تیمیه احیا و باز سازی شد،دارد،سه جریان عمده در عرصه فکری جهان اسلام بالاخص در رویارویی با مدرنیته و غرب قابل تفکیک است. جریان اول جریان غرب گرایی است که به طور کلی ،اسلام و هر آنچه متعلق به سنت است را نقد و رد کرده و راه حل جهان اسلام را در غربی شدن تام و تمام جستجو می کند.جریان دوم یک جریان معتدل که خواهان جمع بین سنت و مدرنیته می باشد .جریان سوم جریان سلفی گری یا بازگشت به سنت صالح که راه حل برون رفت از انحطاط جهان را در فهم ظااهری و عمل به ظاهر نصوص دینی دانسته و به نفی اجمالی و تفصیلی مظاهر مدرنیته می پردازد. جریان سلفیه وهابی که در کنار جریان های دیگر سلفی مانند سلفیه شمال آفریقا و سلفیه شبه قاره هند،در عین تشابه و تفاوت ها،اصول و مبانی فکری آن ها توسط ابن تیمیه و شاگردش ابن قیم تدوین و نظریه پردازی شد،طی قرون بعد علاقه مندان و پیروانی یافت که آن را بازسازی و احیا نموده اند اما کمتر توانستند به آن مبانی ،چیزی اضافه نمایند.محمدبن عبدالوهاب یکی از این شخصیت هاست که اگر چه وی به آن مبانی نیفزود اما در عرصه حکومت و سیاست و تثبیت آن افکار نقش موثری را ایفا کرد.همچنین در دوره معاصر کسی که با استفاده از جایگاه حکومتی و علمی خود در بسط و گسترش نظرات سلفیه و وهابیت کوشسد،عبدالعزیز بن باز مفتی مشهور عربستان سعودی است،که ما در این رساله ضمن نقل فتاوی سلفی وی در موضوعاتی همچون توحید و شرک ،تاویل و تجسیم ،استغاثه و توسل ،شفاعت و بدعت و بالاخره بحث قبور که دستاویز اصلی وهابیان در تکفیر و کشتار شیعیان است پرداخته ،آنها را به چالش کشیده و نقد خواهیم کرد.
نقد مبانی اجتهادی بن باز
عبدالعزیز بن باز از جمله مفتیان بزرگ وهابی است. از او فتاوایی صادر شده که بعضا افعال مسلمانان را به بدعت نسبت داده و در برخی موارد نیز حرام می داند و در برخی موارد دیگر نیز عملی را به کفر نسبت داده و انجام دهندة آن را کافر می داند. در این مقاله مبانی اجتهادی بن باز و دیدگاه های وی در برخی موارد مورد بررسی و نقد قرار خواهد گرفت.
کارهای منفی البانی
وهابیت، فرقه ای که با عملکردش، در جامعه اسلامی ایجاد تنش و نزاع و درگیری شده است؛ زیرا این گروه هر فرقه و مذهبی که افکارش را قبول ندارد به کفر و زندقه نسبت می دهد و به این هم اکتفا نکرده با مخالفانش به جنگ پرداخته و دست به قتل و غارت آنان زده است. در این میان علمایی هم به دفاع از این فرقه پرداخته اند که از آن جمله البانی است که در این مقاله به دیدگاه البانی در مورد وهابیت و بیان برخی از مبانی های او پرداخته خواهد شد.
فهرستی از عقاید البانی
از بزرگان علمای وهابی که نزد آنان متخصص در علم حدیث می باشد محمّد ناصر الدین البانی است، و وهابیان در مباحث حدیثی به او مراجعه کرده و آراء او را در مورد احادیث از حیث ضعف و صحت اخذ می کنند. در ادامه با نمونه هایی از عقاید البانی توضیح داده می شود.
شرح حال البانی
یکی از بزرگان علمای وهابی که نزد آنان متخصص در علم حدیث می باشد محمّد ناصر الدین البانی است، و وهابیان در مباحث حدیثی به او مراجعه کرده و آراء او را در مورد احادیث از حیث ضعف و صحت اخذ می کنند محمّد ناصرالدین بن نوح نجاتی بن آدم، ملقب به (البانی) است. او در سال 1332ه. ق در شهر (اشقو درة) پایتخت وقت البانی متولد شد. وی بعدها به عنوان یکی از محدثان برجسته سلفی گری شناخته شد. در این مقاله زندگی نامه و شرح حال البانی توضیح داده خواهد شد.
سلفیه، وهابیت و رشید رضا
سلفیه فرقه ای است که تمسک به دین اسلام جسته، خود را پیرو سلف صالح می دانند و در اعمال، رفتار و اعتقادات خود، سعی بر تابعیت از پیامبر اسلام (ص)، صحابه و تابعین دارند. در این مقاله نویسنده کوشیده است که پس از بررسی سلفیه، وهابیت و تاریخچه سلفیه پس از فروپاشی عثمانی، به نقش رشید رضا صاحب تفسیر المنار در گسترش عقیده مبارزاتی سلفیه بپردازد.
دیدگاه های فقهی بن باز
از مفتیان بزرگ وهابی عصر حاضر می توان به شیخ عبدالعزیز بن باز اشاره کرد. وی دز شهر ریاض در سال 1330ه.ق متولد شد و در اوایل تحصیل به خاطر مرضی نابینا شد. او در مسایل اعتقادی، حدیثی، فقهی، سیاسی و اجتماعی دارای نظریاتی است قابل تأمل. جا دارد شرح حال و برخی نظریات فقهی وی در این مقاله مرور و مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته خواهد شد.
بربهاری
بربهاری شخصیتی است که قبل از ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب، علم بازگشت به سلف را برافراشت، وی خود را تابع احمد بن حنبل و سلف می‌دانست. او برای سنت صحابه جایگاه زیادی قائل بود تا حدی که معتقد بود قرآن به سنت نیاز مندتر است. او در عمل هم تشدد نشان داد و به مقابله با شیعیان پرداخت. اعتقادات او در کتابی به نام «السنه» آمده است. بنابراین شناخت وی و آراء و اندیشه هایش برای شناخت بهتر اندیشه های ارتجاعی امروز امری لازم است. در این نوشتار زندگی نامه و اعتقادات بربهاری مورد بررسی قرار گرفته است.
بربهاری و فتنه ی سلفی گری
اگر بخواهیم برای مذهب سلفی گری آغازی را ذکر کنیم، هرگز نمی توانیم بربهاری را نادیده بگیریم. مبانی اندیشه ای افرادی همانند ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب در اندیشه و عمل بربهاری به خوبی هویداست. اما آنچه سلفی گری وی را از ابن تیمیه متمایز می کند، ارائه فهرستی از معتقدات پراکنده، بدون در نظر گرفتن پشتوانه ی علمی است که بیش تر، جنبه ی احساساتی و بلند پروازانه دارد. حتی وی می کوشد اندیشه های خود را در قالب تهدید و یا التماس، به مخاطبان خود القا کند. در این مقاله زندگی و عقاید بربهاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
آل شیخ
آل الشیخ، به علمایی که از نسل محمد بن عبد الوهاب هستند اطلاق می‌شود. طبق معاهده محمد بن عبد الوهاب و سعود، آل الشیخ متولی امور مذهبی و آل سعود متولی امور سیاسی و حکومتی عربستان می باشد. به مرور زمان در سایه رابطه دو سویه آل سعود و آل شیخ، عربستان سعودی زیر نفوذ کامل این دو خانواده قرار گرفت.آل شیخ از قدرت سیاسی آل سعود برای اعمال نفوذ مذهبی سود جست وآل سعود مشروعیت بسیاری از اعمال خود را از فتاوای آل شیخ یافت. وصلت های خانوادگی فراوان آل شیخ با آل سعود نیز به قدرت بیشتر و یکپارچگی خانوادگی شان یاری رسانده است. آل الشیخ در همه سازمانها و ارگانهای مذهبی ریاست دارد ، از مهم ترین سازمان های مذهبی عربستان «رابطة العالَم الاسلامی» است که آل شیخ در آن نقشی مهم دارند.
اندیشه سیاسی ابن قیم جوزیه
دیدگاه های ابن قیم جوزیه به آسانی نشان می دهد که او دارای تفسیری انعطاف ناپذیر، متعصبانه و شاید خشک از اسلام بوده است. ابن قیم جوزیه معتقد است راه حل تمام معضلات و مشکلات سیاسی اجتماعی امروز عیناً در شریعت قابل دستیابی است. وی اجرای کامل شریعت را تنها راه حل تمام مشکلات می داند و به تندروی نزدیک است و در صورت ضرورت و احساس تکلیف، به آسانی به تکفیر و قتل حکم می دهد. دیدگاه ابن جوزیه هم تعصب و مطلق گرایی ویژۀ خود را داراست، و هم در زمان مقتضی مصلحت سنجی خود را دارد که منجر به بحث حیله های شرعی شده است. مصلحت سنجی ای که بیشتر معطوف به قدرت و حفظ آن است و در مواجهه با سایر انسان هایی که در چارچوب اعتقادات او نمی گنجند اعم از شیعه، اهل ذمه یا سایر غیر مسلمانان، چندان انعطافی دیده نمی شود.
ابوالاعلی مودودی و جریان نوسلفی گری
نوسلفیه یکی از جریان های کلامی معاصر است که ضمن پذیرش کلیات سلفی گری،برخی از اصول و مبانی سلفیه را به نقد کشیده یا تعدیل کرده است.ابو الاعلی مودودی با نگاهی نو به مسائل دینی و مذهبی و با شکستن مرزهای باورهای جزمی سلفی و ارائه برداشت های نو و متفاوت،برخی از باورهای سلفیه را به نقد کشیده و از بنیان گذاران جریان نوسلفیه به شمار می آید.وی«جاهلیت»را از دورهء پیش از بعثت به یک فرهنگ فرازمانی تعریف کرد و ویژگی های آن را مطرح ساخت.مودودی با ارائهء الگوی «تئودمکراسی»و مطرح کردن نظریهء«جواز خروج بر حاکم ظالم»و همچنین با ارائهء تفسیری متعادل از تئوری«عدالت صحابه»،و نیز با به رسمیت شناختن«مذاهب اربعه و مذهب جعفری»و«وحدت اسلامی»،بنیادهای نظری این جریان را تبیین کرد.مقاله حاضر در پی آن است تا مهم ترین مبانی اندیشه های نوسلفی مودودی را با روش توصیفی- تحلیلی تبیین کند.
ابن جوزی، ابوالفرج
اِبْن جَوزی، ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمان بن علی بن محمد ابن علی بن عبدالله بن حُمادی بن محمد بن جعفر جوزی قرشی تیمی بکری بغدادی مورخ، واعظ، مفسر و فقیه حنبلی. نسب عبدالرحمان به محمد فرزند ابوبکر، نخستین خلیفه، می رسد شهرت وی به ابن جوزی به سبب نسبت جدّ او به فرضة الجوزه (بارانداز جوزه) در بصره یا محلة جوز در غرب بغداد است. تولد او را بین سالهای 508 -512ق /1114- 1118م نوشته اند. در این مقاله دانشنامه ای، زندگی نامه ابن جوزی مورد بررسی قرار گرفته است.