قانون اساسی مشروطة اول و امکان ترقی جامعة عثمانی از نگاه جلال نوری

از زمان تدوین قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی در سال 1875م/ 1293ق بحث‌ها و اظهار نظر‌های گوناگونی درباره آن پدید آمد و توجه اندیشمندان و محققان به آن جلب شد. جلال نوری، یکی از اندیشمندان عثمانی در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیستم از افراد صاحب نامی بود که به قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی توجه کرد. او با تأمل در محتوای قانون اساسی، کاستی‌ها و نقاط قوت آن را یادآور شد و کارکرد آن را در ترقی جامعۀ عثمانی نقد کرد. نحوۀ رویکرد جلال نوری به قانون اساسی مشروطۀ اول، مسأله‌ای است که در تحقیق حاضر بررسی می‌شود و با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از آثار نویسنده و منابع تاریخی آن زمان، به این پرسش پاسخ داده می‌شود که جلال نوری چه نقشی برای قانون اساسی مشروطۀ اول عثمانی در ترقی آن جامعه قائل می‌شد؟

کارکردهای نظام تیمار و علل فروپاشی آن در امپراتوری عثمانی

نظام تیمار پایه و اساس دستگاه اداری، نظامی و مالی امپراتوری عثمانی را تشکیل می داد. گسترش‌ و اهمیت‌ اقطاع‌ در دولت‌ عثمانى‌ از آن جا پیداست‌ که‌ بیشتر متصرفات‌ آنان‌ در سرزمین‌های‌ اروپایى‌ و عربى‌ در اقطاع‌ امرا و سرداران‌ ‌ قرار می‌گرفت‌. در واقع بخش‌ بزرگى‌ از قلمرو امپراتوری عثمانی‌ از اقطاع‌های‌ جنگى‌ تشکیل می‌گردید که‌ اغلب‌ آنها را به عنوان‌ اقطاع‌ به سرداران‌ِ فاتح‌ آن‌ ولایت‌ها‌ و ایالت‌‌ها می‌دادند‌. اصطلاح‌های‌ «تیمار»، «زعامت‌» و برخى‌ واژه‌های‌ دیگر در سرزمین‌های‌ امپراتوری‌ عثمانى‌ به‌ معنای‌« اقطاع‌» یا انواعى‌ از آن‌ به‌ کار برده می‌شد‌. سیستم تیمارعثمانی که از سیستم اقطاع سلجوقی گرفته شده بود، مانند تشکیلاتی اداری از بیگلربیگی گرفته تا سپاهی، نماینده اختیارات اجرایی سلطان در ایالت‌ها بود. نظام‌ تیمار و زعامت‌ به‌ سبب‌ برخى‌تحولات‌ در شیوة تیمارداری‌ ولایت‌ها‌ی‌ امپراتوری‌ در دوران‌ متأخر، به‌ تدریج‌ رو‌ به‌ ضعف‌ نهاد تا این که در سال 1839م از طرف محمود دوم، هم زمان با خط شریف گل‌خانه به کلی کنار زده شد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی و از طریق مطالعة کتاب‌خانه ای درصدد بررسی تحول نظام تیمار، کارکردهای آن، وظایف صاحبان تیمار در برابر حکومت مرکزی عثمانی و دلایل فروپاشی نظام تیمار در امپراتوری عثمانی است.