بررسی مسئله ملک فدک با رویکرد فقهی – حقوقی
با مروری کوتاه بر خطبه‌ها و کلمات باقی‌مانده از یگانه دختر پیامبر (ص) درمی‌یابیم که پاره‌ای از اندیشه‌های فکری و سیاسی شیعه، اولین بار توسط حضرت فاطمه (س) مطرح شد، به‌رغم آنکه عمر آن بزرگوار کوتاه بود و زمینه مناسبی برای نشان دادن آثار تفکرات خویش نداشت. آن حضرت در اولین خطبه‌ای که بعد از جریان سقیفه بنی ساعده به بهانه غصب فدک در مسجد مدینه و دفاع آن حضرت از حضرت علی (ع) ایراد فرموده‌اند، بین افکار و اعتقادی که باعث به وجود آمدن سقیفه شدند و تفکر و راه اهل‌بیت (ع) تمیز داد و با انحراف ایجادشده برخورد کرد. در مقاله سعی بر این است که عمل آن بزرگوار را در مورد پس گرفتن ملک غصب شده فدک به‌طور خلاصه بررسی و علت پافشاری حضرتش در این مورد بیان شود.
گفت‌وگوي ملائکه با حضرت فاطمه سلام الله علیها
در روایات بسیاری، ائمه اطهار محدث معرفی‌شده‌اند. این وصف منحصر به ایشان نیست، بلکه در روایاتی حضرت فاطمه زهرا نیز دارای این فضیلت شناخته‌شده‌اند؛ مجموعه این گفت‌وگوها در مصحف فاطمه گردآمده و در اختیار ائمه بوده است. روایات متعددی از اهل‌بیت در این زمینه رسیده است و ضمن اثبات این فضیلت، جایگاه محدث را به‌گونه‌ای که موجب شبهه نشود، تبیین کرده‌اند. به معنای مذکور در روایات، شیعه و سنی، تحقق آن را برای غیر انبیا ممکن شمرده‌اند، اما روایات شیعی به‌صورت دقیق، مصادیق آن را معرفی می‌کنند و شکل و نمادهای این تحدیث را برمی‌شمارند. این منابع، محتوای آنچه را ملائکه بر حضرت فاطمه (س) برخوانده‌اند، تبیین کرده‌اند.
عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها الهی یا اکتسابی؟
رفت به امور زيربنايي اعتقادات اسلامي از مهم‌ترین وظايف يك متدين به دين اسلام می‌باشد كه بايد با استدلال، به آن‌ها پرداخته و موردپذیرش او گردد. يكي از مسائل بحث‌برانگیز، عصمت حضرت زهرا (س) است. عصمت فاطمه زهرا (س) با ادله فراوان قابل‌اثبات است. چنانکه پيامبر اكرم (ص)، در حديثي كه شيعه و سني آن را نقل کرده‌اند، می‌فرماید: «همانا خداوند تبارک‌وتعالی به خاطر خشم فاطمه، غضب می‌کند و به سبب رضايت او خشنود می‌گردد.» روشن است كه در صورتي می‌توان خشم و غضب يك شخص را ملاك خشنودي و ناخشنودي خداوند دانست كه وي جز به اجراي فرمان‌های الهي نينديشد و نه‌تنها در عمل، بلكه در فكر و انديشه نيز معصوم باشد. در اين روايت، به‌صورت كلي، رضايت فاطمه (س) محور خشنودي الهي قرارگرفته است. این‌یکی از دلايل عصمت آن حضرت است. اهميت آن در اين است كه عصمت ايشان به‌عنوان اصل جدایی‌ناپذیر در وظيفه هدايت انسان‌ها نقش ايفا می‌کند؛ اما در اين مقاله سعي بر آن است كه بدانيم با توجه به مباني عصمت ـ خواه مباني برگرفته از عقل و يا نقل ـ معصوميت حضرت زهرا (س) اكتسابي است يا الهي؟
نقش حضرت زهرا سلام الله علیها در دفاع از حریم ولایت
امامت و ولايت در اسلام، از پایه‌های اصلي اعتقاد و زيربناي زندگي سياسي، اجتماعي و فرهنگي به شمار می‌آید؛ اما ولايت در باور شيعه از جايگاهي خاص و رفيع برخوردار است تا جايي كه از نماز، روزه، حج و جهاد نيز برتر و بالاتر است. رويكرد حضرت زهرا (س)، به‌عنوان اولين حامي و مدافع ولايت بر حق الهي و آغازگر دفاع از حريم ولايت، تعیین‌کننده محور ارزش‌های اجتماعي و سياسي درحرکت تاريخي اسلام است. رويكرد ايشان در دفاع از حريم ولايت پس از رحلت پيامبر اكرم (ص) تا زمان شهادتشان، از فرازهاي مهم تاريخ اسلام به شمار می‌رود. در اين زمان است كه فاطمه (ع) همچون سياستمداري بزرگ در دفاع از ولايت «دانشگاه سياسي» خود را می‌گشاید و در مكتبي كه عمرش كمتر از صد روز بود، ضمن نشر «فرهنگ سياسي» خود، مشعل هدايت را فراروي حقيقت مداران قرار می‌دهد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن تبيين آن موقعيت حساس، با استناد به شواهد و قراين تاريخي و نگاه توصيفي ـ تحليلي، چگونگي دفاع از حريم ولايت را به تصوير كشانده و در پايان، سيره نظري و عملي آن حضرت را در اين كشمكش سياسي، كه هدفش قرار دادن حاكميت بر محور حق و عدل بود، روشن نمايد.
محورهای اساسی مبارزات سیاسی حضرت زهرا (س)
پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، امیرالمومنین علیه السلام سیاست سکوت اعتراض آمیز و در عین حال توأم با همکاری حساب شده با خلفا را به عنوان بهترین زاه نجات امت اسلامی از هلاکت و گمراهی برگزید. دلیل این امر را در موارد زیر می خوانید.
شیعه و دفاع از حریم آن در خطبه‌های حضرت زهرا سلام الله علیها
«شیعه» نامی آشنا در فرهنگ توحید بوده و قرآن بزرگ‌ترین شاهد این گفتار است. در قرآن، حضرت ابراهیم (ع) «شیعه» نامیده شده است; زیرا ادامه‌دهنده جریان توحیدی حضرت نوح (ع) بود. پیامبر اکرم (ص) و حضرت علی (ع) نیز شیعه بودند. «تشیع» راهی جدا یا منشعب از اسلام نیست، بلکه امتداد خط حضرت محمد (ص) و استمرار طریق توحید است. روشن است که درراه خدا و جریان توحیدی، انتخاب خلیفه و وصی پیغمبر همانند انتخاب پیامبر، فقط به دست خدا و به‌فرمان او انجام می‌گیرد. این همان اعتقادی است که شیعه را از دیگران ممتاز می‌گرداند. حضرت زهرا (س) در خطبه مبارک خود، به دفاع از این بینش می‌پردازد و در مقابل تمام جریاناتی که تا آن زمان پدید آمده بودند یا در آینده به‌تبع آن‌ها می‌توانستند پدید بیایند، ایستاده، مخالفت صریح خود را اعلام می‌کند; زیرا نتیجه آن‌ها را بسیار شوم می‌داند که جز خون‌ریزی و بدبختی ثمره‌ای نخواهد داشت، درحالی‌که اگر همان جریان برگزیده الهی که در رهبری حضرت علی (ع) متجلی بود، پس از رسول اکرم (ص) ادامه می‌یافت، یقیناً به خوش بختی و سعادت تمام جوامع بشری منتهی می‌شد و اسلام آینده‌ای روشن و درخشان می‌داشت که در سایه آن، مردم درنهایت آسایش و رفاه، از نعمت‌های فراوان مادی و معنوی بهره‌مند می‌شدند و درهای برکت از آسمان و زمین برایشان گشوده می‌گشت; ولی افسوس!
سیره سیاسی حضرت زهرا (س) در مقام انسان کامل
سیمای حضرت زهرا (س) در روایات اهل تسنن چکیده: هرچه انسان در اتصاف به کمالات واجب‌الوجود قویی‌تر باشد، به مبدأ واجب‌الوجود نزدیک‌تر و آثار وجودی او بیشتر است؛ چنانکه انسان کامل مجمع اسماء و صفات خداوند است. از منظر قرآن کریم منصب هدایتگری از آن انسان‌های کاملی است که از عیوب اخلاقی و نفسانی مبرا بوده و از «ظلم» به معنای عام آن معصوم باشند. قول و فعل و تقریر چنین انسانی حجیت دینی داشته و او به اقتضای وظیفه دینی به امر اقامة دین و اجرای حدود و دفاع از حریم دین خدا می‌پردازد. حضرت زهرا (س) مصداق بارز «تطهیر الهی» است که به‌دوراز هرگونه تمایل فردی و با دو شیوه اقامه ادلّه و وصیت سیاسی، به حراست از دین و حمایت از وصی بلافصل رسول خدا پرداخته است و در همه اقوال و اعمال و تقریراتش، جانب دین را لحاظ نموده و خیرخواه امت بوده است؛ فلذا پیروی از سیره متعالی ایشان می‌تواند راهگشا و کارساز باشد.
دورنمای فتنه های ناشی از سقیفه از نگاه حضرت زهرا (ع)
آنچه در زیر می خوانید بخشی از خطبه ی فدکیه ی حضرت فاطمه سلام الله علیها است که به دنبال تصرف فدک توسط خلیفه اول، آن بانوی بزرگ در برابر خلیفه و در حضور مهاجران و انصار ایراد فرمود.
حضرت زهرا سلام الله علیها و ولایت مداری
ولايت از معاني حقيقي است كه در طول تاريخ بشر جريان دارد؛ چراکه ولايت بالذّات مختص پروردگار سبحان است و اوست كه سرپرست كل عالم هستي است و از آن روي كه بايد اوامر و نواهي حضرتش اطاعت شود تا دين الهي حيات جاودان يابد و بشر به سعادت و كمال حقیقی‌اش دست پيدا كند، انبيا و اولياي الهي (ع) را به‌عنوان مصداق و مطهر ولايت خويش قرار داده است. وجود نازنين بانوي دوعالم حضرت زهراي مرضيه (ع) كه ملك و ملكوت ستايشگر كمالات، فضايل و وجود نوراني اويند، مدافع حقيقي ولايت و والاترين مقتدا براي اطاعت و دفاع از حريم مقدس ولايت است. دفاع آگاهانه، جانانه و همه جانبة او درواقع، دفاع از ولايت خداوند و دين حق بود، اما خفتگان و نامردمان از اين مهم سرباز زدند. ازاین‌رو، بر هر كس كه داعيه اسلام و مسلماني دارد، لازم و ضروري است كه با نگاهي ـ هرچند كوتاه ـ به مشي سياسي حضرت زهرا (ع) حقيقت والاي حريم مقدس ولايت در عالم هستي را دريابد تا مسير پرفرازونشیب پذيرش، اطاعت و دفاع از ولايت را با اقتدا به بزرگ بانوي آفرينش، دلاورانه و با بصيرت بپيمايد. آشنايي با حقيقت ولايت (به‌طورکلی) و اهميت آن و آشنايي با چگونگي دفاع حضرت صديقه (ع) از مقام ولايت و الگو گیری از ايشان در دفاع از اين حريم مقدس، اهداف اين پژوهش می‌باشد. پژوهش حاضر از طريق جمع‌آوری اطلاعات مبتني بر مطالعة کتابخانه‌ای و تنظيم آن‌ها به روش بنيادي و با تحليل منطقي بر متون موثق روايي و تاريخي تدوين گرديده است.
فرا نقش هدایتگری و سیره اجتماعی فاطمه سلام الله علیها درآمدی روش‌شناختی
سیره اجتماعی فاطمه (ع) را بر اساس تعامل بین شبکه ارتباطات اجتماعی آن حضرت و مؤلفه‌های مؤثر بر منزلت ایشان، می‌توان به دست آورد. منزلت ایشان از سه خاستگاه متأثر بود: نخست برخورداری از سرشتی پاک، دیگری وابستگی به خانواده‌ای پاک و برگزیده و سوم شهروندی جامعه اسلامی. شبکه ارتباطات اجتماعی فاطمه (ع) را نیز خانواده، خویشاوندان، خواص صحابه پیامبر (ص) و صاحب نفوذان مدینه، زنان مدینه، مراجعه‌کنندگان برای تقاضاهای مالی یا علمی و سرانجام توده مردم تشکیل می‌داد. هدایتگری به‌مثابه یک فرانقش همه نقش‌ها و ابعاد سیره اجتماعی فاطمه (ع) را زیرمجموعه خود قرار می‌دهد. در این مقاله، بخشی از یافته‌های مربوط به سیره اجتماعی فاطمه (ع) با محوریت ارائه الگوی زیستی همسان با توده مردم و معطوف به فرانقش هدایتگری به‌عنوان درآمدی بر شناخت سیره اجتماعی آن بانوی بزرگوار، موردبررسی قرارگرفته است.
فاطمه زهرا (س) الگوی حضور اجتماعی – سیاسی زن مسلمان
تبلور شخصيت و هويت انساني به عوامل گوناگوني از جمله امکان تاثيرگذاري از رهگذر حضور در عرصه اجتماعي وابسته است. از اين رو، در حرکت احياگرانه پيامبران الهي و از جمله پيامبر اعظم (ص) توجه ويژه‌اي به اين موضوع مبذول گرديد تا آنجا که با هدف پاسداشت هويت و کرامت انساني زن، با در نظرگرفتن حقوق متناسب با توانمندي‌هاي او به همراه انتظار انجام تکاليف و وظايفي در شأن وي، از کهتري مقام زن در برابر مرد کاسته شد و از اين طريق امکان تحقق استقلال شخصيتي و رفتاري براي جنس زن فراهم آمد. رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله در زدودن خرافات جاهليت و معرفي جايگاه شامخ زن در حيات اجتماعي-سياسي، در رفتار آن بزرگوار با فاطمه زهرا عليهاالسلام تجلي يافت. به رغم همه اين اقدامات درپي وفات آن حضرت (ص)، بارديگر بيم آن مي‌رفت که با تقويت تفکيک عرصه خصوصي از عمومي، جنسيت بر هويت غلبه يابد و انسانيت زن در پيشگاه مردانگي مرد ذبح گردد. از اين‌رو، اقدامي قاطع لازم مي‌آمد که با گرامي‌داشت مقام زن، کرامت انسانيت را پاس نهد و اين مهم جز از رهگذرخاندان نبوت و آن هم به دست تربيت شده بلافصل نبي، شدني نبود.
خانواده از دیدگاه حضرت زهرا سلام الله علیها
خانواده که کانون رشد و تکامل انسان است، باید با توجه به اهداف مقدسش بنا شود. حضرت زهرا (س) که الگوی برجسته یک زن و مادر موفق است، خانواده‌ای را سالم می‌داند که پایه‌های آن را عبودیت، عدالت، ایثار، محبت، سازگاری، شناخت نقش‌ها، تشریک‌مساعی و جلب رضایت همسر همراه باتربیت فرزندان با رویکردی خدامحورانه، تشکیل دهد. آن حضرت به نقش مؤثر زن در خانه اشاره دارد و حجاب را ارزش و موجب حفظ بقای خانواده می‌داند.
بررسی تطبیقی روش های تربیتی حضرت زهرا سلام الله علیها در فرزند پروری با روش های تربیتی عصر مدرن
روش تربيتى به معناى فنون و شیوه‌هایی است كه اهداف تربيت را به ثمر می‌رساند. روش‌های تربيتى فرزند پروری، فنونى در جهت پرورش و استحکام‌بخشی شخصيت كودك هست و در هر رويكرد، به‌واسطه اصول و مبانى متفاوت، اهداف، مراحل و فنون خاص خود را دارد. بر اين اساس، روش‌های تربيتى عصر مدرن در موضوع فرزند پروری، كه عمدتاً توسط نظریه‌پردازان غربى در قرون نوزدهم و بيستم درزمینهٔ روان‌شناسی تربيتى و روان‌شناسی رشد مطرح شدند، با روش‌های تربيتى حضرت زهرا (س) كه مبتنى بر اصول و مبانى دين اسلام و با اهداف مورد تأييد اين شريعت می‌باشد، علی‌رغم وجود نقاط مشترك، تفاوت‌های اساسى دارد. هدف از اين پژوهش، بررسى تطبيقى و استخراج تفاوت‌های بنيادين روش‌های تربيتى حضرت زهرا (س) در فرزند پروری با روش‌های تربيتى عصر مدرن می‌باشد كه به روش اسنادى، با شيوه تحليلى ـ توصيفى انجام‌شده است. اين دو گروه از شیوه‌های تربيتى، در اهداف، محورها و روش‌های تربيتى، تفاوت‌های بنيادينى دارند كه به‌تفصیل در مقاله بیان‌شده است.
ازدواج حضرت زهرا سلام الله علیها الگوی جوانان امروز
ازدواج، استحكام و قوام شخصيتي زن و مرد و درعین‌حال، ارتقاي روحي، معنوي و آرامش رواني فرد را به دنبال دارد. همچنين موجب بهداشت روحي و رواني يك جامعه و حاكميت عفاف و حس مسئولیت‌پذیری می‌گردد. امروز، با توجه به حاكميت زندگي مدرن و ماشيني، بيش از هر زمان ديگري ضرورت آسان كردن اين سنت بين جوانان احساس می‌شود. الگوبرداري از سيره حضرت زهرا (س)، بهترين طريق حصول به اين امر می‌باشد كه نوشتار حاضر، آن را موردبحث قرار داده است.