حضرت زهرا سلام الله علیها و ولایت مداری
ولايت از معاني حقيقي است كه در طول تاريخ بشر جريان دارد؛ چراکه ولايت بالذّات مختص پروردگار سبحان است و اوست كه سرپرست كل عالم هستي است و از آن روي كه بايد اوامر و نواهي حضرتش اطاعت شود تا دين الهي حيات جاودان يابد و بشر به سعادت و كمال حقیقی‌اش دست پيدا كند، انبيا و اولياي الهي (ع) را به‌عنوان مصداق و مطهر ولايت خويش قرار داده است. وجود نازنين بانوي دوعالم حضرت زهراي مرضيه (ع) كه ملك و ملكوت ستايشگر كمالات، فضايل و وجود نوراني اويند، مدافع حقيقي ولايت و والاترين مقتدا براي اطاعت و دفاع از حريم مقدس ولايت است. دفاع آگاهانه، جانانه و همه جانبة او درواقع، دفاع از ولايت خداوند و دين حق بود، اما خفتگان و نامردمان از اين مهم سرباز زدند. ازاین‌رو، بر هر كس كه داعيه اسلام و مسلماني دارد، لازم و ضروري است كه با نگاهي ـ هرچند كوتاه ـ به مشي سياسي حضرت زهرا (ع) حقيقت والاي حريم مقدس ولايت در عالم هستي را دريابد تا مسير پرفرازونشیب پذيرش، اطاعت و دفاع از ولايت را با اقتدا به بزرگ بانوي آفرينش، دلاورانه و با بصيرت بپيمايد. آشنايي با حقيقت ولايت (به‌طورکلی) و اهميت آن و آشنايي با چگونگي دفاع حضرت صديقه (ع) از مقام ولايت و الگو گیری از ايشان در دفاع از اين حريم مقدس، اهداف اين پژوهش می‌باشد. پژوهش حاضر از طريق جمع‌آوری اطلاعات مبتني بر مطالعة کتابخانه‌ای و تنظيم آن‌ها به روش بنيادي و با تحليل منطقي بر متون موثق روايي و تاريخي تدوين گرديده است.
فرا نقش هدایتگری و سیره اجتماعی فاطمه سلام الله علیها درآمدی روش‌شناختی
سیره اجتماعی فاطمه (ع) را بر اساس تعامل بین شبکه ارتباطات اجتماعی آن حضرت و مؤلفه‌های مؤثر بر منزلت ایشان، می‌توان به دست آورد. منزلت ایشان از سه خاستگاه متأثر بود: نخست برخورداری از سرشتی پاک، دیگری وابستگی به خانواده‌ای پاک و برگزیده و سوم شهروندی جامعه اسلامی. شبکه ارتباطات اجتماعی فاطمه (ع) را نیز خانواده، خویشاوندان، خواص صحابه پیامبر (ص) و صاحب نفوذان مدینه، زنان مدینه، مراجعه‌کنندگان برای تقاضاهای مالی یا علمی و سرانجام توده مردم تشکیل می‌داد. هدایتگری به‌مثابه یک فرانقش همه نقش‌ها و ابعاد سیره اجتماعی فاطمه (ع) را زیرمجموعه خود قرار می‌دهد. در این مقاله، بخشی از یافته‌های مربوط به سیره اجتماعی فاطمه (ع) با محوریت ارائه الگوی زیستی همسان با توده مردم و معطوف به فرانقش هدایتگری به‌عنوان درآمدی بر شناخت سیره اجتماعی آن بانوی بزرگوار، موردبررسی قرارگرفته است.
فاطمه زهرا (س) الگوی حضور اجتماعی – سیاسی زن مسلمان
تبلور شخصيت و هويت انساني به عوامل گوناگوني از جمله امکان تاثيرگذاري از رهگذر حضور در عرصه اجتماعي وابسته است. از اين رو، در حرکت احياگرانه پيامبران الهي و از جمله پيامبر اعظم (ص) توجه ويژه‌اي به اين موضوع مبذول گرديد تا آنجا که با هدف پاسداشت هويت و کرامت انساني زن، با در نظرگرفتن حقوق متناسب با توانمندي‌هاي او به همراه انتظار انجام تکاليف و وظايفي در شأن وي، از کهتري مقام زن در برابر مرد کاسته شد و از اين طريق امکان تحقق استقلال شخصيتي و رفتاري براي جنس زن فراهم آمد. رسالت پيامبر صلي الله عليه و آله در زدودن خرافات جاهليت و معرفي جايگاه شامخ زن در حيات اجتماعي-سياسي، در رفتار آن بزرگوار با فاطمه زهرا عليهاالسلام تجلي يافت. به رغم همه اين اقدامات درپي وفات آن حضرت (ص)، بارديگر بيم آن مي‌رفت که با تقويت تفکيک عرصه خصوصي از عمومي، جنسيت بر هويت غلبه يابد و انسانيت زن در پيشگاه مردانگي مرد ذبح گردد. از اين‌رو، اقدامي قاطع لازم مي‌آمد که با گرامي‌داشت مقام زن، کرامت انسانيت را پاس نهد و اين مهم جز از رهگذرخاندان نبوت و آن هم به دست تربيت شده بلافصل نبي، شدني نبود.
خانواده از دیدگاه حضرت زهرا سلام الله علیها
خانواده که کانون رشد و تکامل انسان است، باید با توجه به اهداف مقدسش بنا شود. حضرت زهرا (س) که الگوی برجسته یک زن و مادر موفق است، خانواده‌ای را سالم می‌داند که پایه‌های آن را عبودیت، عدالت، ایثار، محبت، سازگاری، شناخت نقش‌ها، تشریک‌مساعی و جلب رضایت همسر همراه باتربیت فرزندان با رویکردی خدامحورانه، تشکیل دهد. آن حضرت به نقش مؤثر زن در خانه اشاره دارد و حجاب را ارزش و موجب حفظ بقای خانواده می‌داند.
بررسی تطبیقی روش های تربیتی حضرت زهرا سلام الله علیها در فرزند پروری با روش های تربیتی عصر مدرن
روش تربيتى به معناى فنون و شیوه‌هایی است كه اهداف تربيت را به ثمر می‌رساند. روش‌های تربيتى فرزند پروری، فنونى در جهت پرورش و استحکام‌بخشی شخصيت كودك هست و در هر رويكرد، به‌واسطه اصول و مبانى متفاوت، اهداف، مراحل و فنون خاص خود را دارد. بر اين اساس، روش‌های تربيتى عصر مدرن در موضوع فرزند پروری، كه عمدتاً توسط نظریه‌پردازان غربى در قرون نوزدهم و بيستم درزمینهٔ روان‌شناسی تربيتى و روان‌شناسی رشد مطرح شدند، با روش‌های تربيتى حضرت زهرا (س) كه مبتنى بر اصول و مبانى دين اسلام و با اهداف مورد تأييد اين شريعت می‌باشد، علی‌رغم وجود نقاط مشترك، تفاوت‌های اساسى دارد. هدف از اين پژوهش، بررسى تطبيقى و استخراج تفاوت‌های بنيادين روش‌های تربيتى حضرت زهرا (س) در فرزند پروری با روش‌های تربيتى عصر مدرن می‌باشد كه به روش اسنادى، با شيوه تحليلى ـ توصيفى انجام‌شده است. اين دو گروه از شیوه‌های تربيتى، در اهداف، محورها و روش‌های تربيتى، تفاوت‌های بنيادينى دارند كه به‌تفصیل در مقاله بیان‌شده است.
ازدواج حضرت زهرا سلام الله علیها الگوی جوانان امروز
ازدواج، استحكام و قوام شخصيتي زن و مرد و درعین‌حال، ارتقاي روحي، معنوي و آرامش رواني فرد را به دنبال دارد. همچنين موجب بهداشت روحي و رواني يك جامعه و حاكميت عفاف و حس مسئولیت‌پذیری می‌گردد. امروز، با توجه به حاكميت زندگي مدرن و ماشيني، بيش از هر زمان ديگري ضرورت آسان كردن اين سنت بين جوانان احساس می‌شود. الگوبرداري از سيره حضرت زهرا (س)، بهترين طريق حصول به اين امر می‌باشد كه نوشتار حاضر، آن را موردبحث قرار داده است.
ابعاد عفاف در سیره حضرت زهرا (س)
عفاف، آموزه ضروری اسلام و مصونیت بخش فرد و جامعه از آسیب‌های مادی و صدمات روحـی اسـت. مـکتب قرآن به رعایت قوانینی خاص در سه بعد مهم عفاف (پوشش، رفتار و کلام) تأکید دارد. حضرت زهـرا (س) در جایگاه انسانی مسلمان، فرزند نبی و حاکم اسلام، در طول حیات خویش بانویی عفیفه در هـر سه بعد بود. ازنظر پوشـش، در اجتماع بر روی لباس‌ها، مقنعه (روسری) و بر روی مقنعه، چادری بلند داشت. همراهان زن، ایشان را برای نقش‌آفرینی سیاسی تا مسند حکومت مشایعت می‌کردند. در منزل هنگام روبه‌رو شدن با مرد نابینا نیز حجاب خـود را رعایت می‌کرد. حتی بر پوشیدگی صحیح جسم بی‌جانش نیز تأکید داشت و در عالم محشر نیز عفاف و حجاب ایشان متمایز است. آن حضرت ازنظر تربیت کودکان، همسرداری، فرزند داری و حضور در منزل بدون اینکه در معرض دیـد نـامحرم باشد، رفتار عفیفانه‌ایی را الگوسازی نمود. ایشان در ابراز حاجات دنیوی عفیفه و بی‌نیاز از مردم بود. فرزند حاکم مدینه، منزلی ساده با کمترین امکانات را اداره می‌کرد. آن حضرت در محتوا، آهنگ و ترتیب سخن، کلامی عفیفانه داشـت، جـملات و کلمات لغو و بیهوده از گفتار ایشان به دور بود، آخرین راهکار مبارزاتی وی در برابر مخالفینش سکوتی عفیفانه بود. حضرت فاطمه (س) حیات پرباری در دوران رسول خدا (ص) و بعد از رحلت ایشان داشت که با عـفاف ایـشان عجین بود.
حضرت فاطمه سلام الله علیهادر قرآن؛ نگاهی به جایگاه فاطمه زهرا در آیه مباهله از نظرگاه اهل سنت
آیه مباهله بر صداقت و عصمت گفتاری و رفتاری اصحاب کساء (ع) دلالت دارد. به اعتراف دانشمندان فریقین، روایات متواتری وجود دارند که پیامبر گرامی (ص) به‌جای (انفسنا)، حضرت علی (ع) را و به‌جای (نسائنا)، حضرت فاطمه (ع) را و به‌جای (ابنائنا) حضرت امام حسن و حضرت امام حسین (ع) را برای مباهله با نصارای نجران به‌عنوان گواه نبوت از میان همه امت به همراه بردند. برخی از دانشمندان اهل سنت این امر را متفق‌علیه و برخی دیگر اجماعی می‌دانند. روایات مباهله با بیش از 51 طریق متفاوت از 37 تن از بزرگان دین روایت‌شده‌اند. برخی دانشمندان اهل سنت شبهاتی را نیز مطرح کرده‌اند، اما این شبهات هیچ پایگاه علمی ندارند.
فاطمه (س) در قرآن
این مقاله شامل دو بخش است: نخست: ترجمه مقاله «فاطمه» (Fatima) خانم «جین دمن مک اولیف» در دائره المعارف قرآن لیدن که شامل گزارشی کوتاه از زندگی فاطمه (س) و جایگاه ایشان. سپس سه آیه تطهیر (احزاب / 33)، مباهله (آل‌عمران / 61) و آیه مربوط به مریم (س) (آل‌عمران / 42) است که با ذکر روایات تفسیری مربوط نتیجه می‌گیرد که دو آیه نخست به فاطمه (س) و آیه سوم به جایگاه مریم (س) و فاطمه (س) و مقایسه آن دو مربوط است. وی در مورد آیه تطهیر روایتی از عکرمه نقل می‌کند که آن آیه تطهیر را در ارتباط با زنان پیامبر (س) تفسیر کرده است. دوم: بررسی و نقد مقاله نخست کتاب‌های مربوط به فاطمه (س) و آیات ذکر می‌شود. سپس 135 آیه که ذیل آن‌ها در مورد فاطمه روایت نقل‌شده است بیان می‌گردد، آنگاه روایات یادشده به چند دسته «تفسیری»، «تطبیقی»، «تأویلی» و «باطنی»، «شأن نزول‌ها» و «فضایل» تقسیم می‌شود. در پایان برخی از مهم‌ترین آن روایات ازنظر مفسران و محدثان شیعه و اهل سنت موردبررسی قرار می‌گیرد؛ ازجمله: سوره کوثر و آیات نذر در سوره انسان.
سیمای حضرت زهرا (س) در روایات اهل تسنن
شخصیت فاطمه زهرا (س)، در روایات اهل تسنن به‌عنوان بانویی جامع فضائل انسانی ترسیم‌شده است. روایات اهل سنت در فضائل فاطمه زهرا (س) اعم از روایات تفسیری و غیر تفسیری است. روایات تفسیری جایگاه آن حضرت را از منظر قرآن نشان داده و بیانگر شخصیت فاطمه زهرا (س) در تعابیر الهی است. در روایات غیر تفسیری ابعاد دیگری از شخصیت حضرت فاطمه با نقل رسول خدا (ص)، آشکار می‌شود. جمع‌بندی هر دودسته از روایات آن‌که حضرت زهرا (س) در کانون اهل‌بیت پیامبر (ص) قرار داشته، معصوم از هر خطا، ضامن تداوم نسل پیامبر (ص)، آگاه به حقایق دینی، قاطع در دفاع از حق در دوران رسالت، مدافع حریم ولایت پس از رحلت پدر، محبوب‌ترین شخص نزد رسول خدا (ص)، سرور زنان دوعالم و … می‌باشند.
فدک از پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم تا خلافت
از روزی که سرزمین فدک با نام فاطمه علیها السلام ارتباط یافته، ارزش اعتقادی به خود گرفته است. از آن روز، دیگر فدک یک ماجرای تاریخیِ پایان یافته نیست. آن گاه که به امر خاص خداوند، فدک به فاطمه علیها السلام اعطا شد، دوست و دشمن فاطمه علیها السلام معرفی شدند. از آن پس، فدک چراغی شد که هرگز خاموش نشده و نخواهد شد و غصب آن مسئله ای است عظیم که تا ابد کسی نمی تواند آن را کوچک بشمارد.
سیره حضرت زهرا (س) در گفتار اهل سنت
این مقاله می‌کوشد به بررسى رفتار فردى حضرت زهرا (ع) و نیز ارزش‌های اجتماعى حضرت با تأکید بر منابع اهل سنت بپردازد. در این زمینه، ارزش‌های اخلاقى همچون عبادت، عفت، زهد، حیا و برخوردهاى اجتماعى حضرت با اطرافیان ازجمله با پدر، همسر، فرزندان، مظلومان، یتیمان، فقرا و … و نیز فعالیت‌های اجتماعى ایشان قبل و بعد از وفات پیامبر (ص) موردبررسی قرار می‌گیرد و براى هرکدام از این موارد از کتاب‌های معتبر اهل سنت نمونه و شاهدى بیان می‌گردد.
حضرت زهرا (ع) و روایت حدیث (در منابع اهل سنت)
فاطمه (س) یکی از چهارده مطهر موردنظر در آیه شریفه 33 سوره احزاب است که بر اساس اصطلاح محدثان، قول و فعل و تقریر آن حضرت (س)، حدیث محسوب می‌شود. گرچه پس از رحلت رسول‌الله (ص) اهل‌بیت آن حضرت مورد کم‌توجه‌ی و بی‌لطفی مردم مدینه قرار گرفتند و در طول تاریخ خلفا به حذف نام علی بن ابی‌طالب (ع) و خانواده‌اش همت گماشتند و علیه ایشان تبلیغات کردند و حق آن‌ها را غصب و ایشان را شهید کردند، لکن هنوز نشانه‌ها و نمونه‌هایی از فرمایشات و عملکردهای آن بزرگواران در منابع اهل سنت یافت می‌شود. این مقاله با تمرکز بر منابع حدیثی اهل سنت به احادیثی که حضرت زهرا (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده و یا دیگران از فاطمه (س) درباره قول و فعل و تقریر آن حضرت (ع) نقل کرده‌اند، پرداخته است که گویای تنوع موضوعات می‌باشد.
جایگاه حضرت فاطمه (س) در منابع اهل تسنن
بسیاری از دانشمندان اهل تسنن درباره حضرت فاطمه زهرا (س) قم زده و گزارش‌هایی در احوال و زندگانی آن حضرت ارائه کرده‌اند و سخنانی از رسول خدا (ص) را درباره آن حضرت ثبت نموده‌اند. از بررسی روایات به دست آمد که هیچ‌گونه ذم یا خرده‌گیری درباره حضرت زهرا (ع) یافت نمی‌شود و همه به آن حضرت احترام گذاشته‌اند و مدح‌هایی درباره آن حضرت ثبت کرده‌اند و نتوانسته‌اند بر وجود مبارکش خدشه یا ایرادی وارد کنند. حتی برخی از نویسندگان وقایع تلخ پس از رحلت پیامبر (ص) را گزارش کرده‌اند و نتوانسته‌اند نسبت به اهانت‌های وارد بر آن حضرت و بی‌وفایی امت اسلام و کوتاهی در حق اهل‌بیت پیامبر (ص)، بی‌تفاوت باشند. این مقاله به سبب محوریت وجود مبارک آن حضرت، احوال و جایگاه ایشان را در منابع اهل تسنن بررسی و عرضه نموده است.