پرتوی از فضایل حضرت زهرا علیها السلام در تفسیر روض الجنان و کشف الاسرار
فاطمه زهرا علیهاالسلام دختر پیامبر اکرم، سیمای پرفروغ ایمان، نمونه روشن تقوا، و اسوه تمامعیار زن مسلمان است. در فضیلت آن بانوی بزرگوار نویسندگان مذاهب اسلامی روایتها آوردهاند که هر یک بیانگر گوشهای از عظمت روحی آن نور مبین و گوهر ثمین است. مسلمانان نیکنهاد عموما و شیعیان شیفتهجان خصوصا عشق محمّد و آل محمّد را پیوسته در سویدای دل نهفته داشتهاند. در طول قرون با دل و جان به خاندان رسالت عشق ورزیده و جلوههای این مهرورزی را با خامه اخلاص رقم زدهاند.
از جمله عالم نامور شیعه حسین بن علی بن محمّد بن احمد الخزاعی در تفسیر رَوضالجنان و رَوح الجَنان فی تفسیر القرآن علاوه بر مطالب متنوّع لغوی، فقهی، کلامی، ادبی در فضیلت خاتون دو جهان حضرت صدّیقه کبری روایتها آورده است، همچنین ذکر و نقل روایت از امامان «امام علی، امام حسن، امام حسین، علیبن الحسین، ابوجعفر محمدبن علی، جعفربن محمّد الصادق، علیبن موسی الرضا علیهمالسلام »1 در تفسیر گرانقدر کشف الاسرار و عدّة الأبرار بیانگر علاقه و گرایش ابوالفضل رشیدالدین میبدی به آن انوار پاک است. در این جا برای نشان دادن همآوایی مفسّران شیعی و سنّی در ذکر مناقب و فضایل حضرت فاطمه، به عنوان نمونه شواهدی از دو تفسیر فوق ارائه می‌گردد.
كوثر قرآن
اين جويبارهاى فضيلتبه هم پيوند خورد و در سوره «كوثر» مجموعهاى دلانگيز از زيباييها و اصالتها را رقم زد و آن را به عنوان، هديهاى الهى، تقديم رسول خاتم(ص) كرد، زيرا فاطمه(س) يكى از مظاهر فيض مداوم و جريان پر بركتحركت محمدى است كه استمرار آن را با ذريه خويش تضمين كرد.
جايگاه حضرت فاطمه و مريم علیهم السلام آيات و روايات
خداوند متعال داراى تقدس اصيل و ذاتى است و برخى از اشخاص و اشياء به ميزان انتساب خاص به خداوند متعال و تجلى خداوند در آنها و تجلى خدايى آنها از قداست نسبى برخوردارند. از ميان مردان، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و از ميان زنان، فاطمه زهرا عليهاالسلام داراى بالاترين تقدس بعد از خداوند متعال مىباشند. رفتار و گفتار رمزآلود پيامبر گرامى اسلام صلىاللهعليهوآله نسبت به فاطمه زهرا عليهاالسلام و آيات قرآنى كه به كنايه از آن حضرت ياد كرده و يا در شأن ايشان نازل شده و كلمات معصومين عليهمالسلام به روشنى تقدس بانوى اسلام را بيان مىكند. مقايسه ميان حضرت زهرا عليهاالسلام و حضرت مريم(س) نيز روشن مىنمايد كه اگر حضرت مريم(س) به خاطر صفاتى كه در قرآن آمده مقدس بود، فاطمه زهرا عليهاالسلام به طريق اولى مقدستر است. قرآن نزديك به بيست ويژگى براى حضرت مريم بيان كرده و روايات اسلامى آنها را به نزديك چهل ويژگى رسانده است. در قرآن، روايات و تاريخ اسلامى همين چهل ويژگى در رتبه بالاتر و شدت بيشتر براى فاطمه عليهاالسلام ثبت شده است.
در مقاله حاضر، چهل ويژگى در حضرت مريم(س) طبق آيات و روايات اسلامى برشمرده شده و با بيان آيات و روايات و اقوال تاريخى نشان داده شده كه آن ويژگيها در حضرت فاطمه عليهاالسلام نيز وجود داشتهاست.
بدون ترديد هر گام در شناخت فاطمه زهرا عليهاالسلام گام ما را در تبعيت و الگوپذيرى از آن بانوى مقدس استوارتر مىسازد و خدمتى به اسلام و فاطمه زهرا عليهاالسلام مىباشد كه مزد آن تسهيل و تسريع در عبور از پل صراط است. متأسفانه صاحبان حقدها و كينهها در صدر اسلام با انگيزه خنثىسازى مبارزات فاطمه زهرا عليهاالسلام در دفاع از رسالت پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآله و امامت حضرت على عليهالسلام به قداستپوشى فاطمه زهرا عليهاالسلام دست زدند. آنان نه تنها قداست فاطمه عليهاالسلام را منتشر نكردند، بلكه كتمان هم كردند. آن كينهها در بستر جهل و تعصب در عالم اسلام جارى شد و تقدسپوشى استمرار پيدا كرد و تا آنجا پيش رفت كه عقايد بدعتآميزى مانند شرك بودن زيارت قبور و احترام مؤمن بعد از مرگ وارد اسلام شد و بسيارى از آثار مقدس اسلامى در سرزمين اسلام از ميان رفت.
مخاطب اصلى مقاله حاضر، نخست آن دسته از مسلمانان است كه هنوز تقدس فاطمه زهرا عليهاالسلام را درك نكردهاند و ثانيا كسانى كه پس از درك قداست آن بانو، مطامع سياسى، جناحى يا هوس روشنفكرنمايى آنان باعث شده كه قداست آن بانو را فراموش كنند يا قداست حضرت زهرا عليهاالسلام را به پشت پرده تعدد قرائات دين برانند. ثالثا مقاله به كسانى نظر دارد كه تشنه آگاهى از جايگاه زن در آيين اسلام مىباشند.
جايگاه حضرت فاطمه و مريم علیهما السلام در آيات و روايات(2)
مقايسه ميان حضرت زهرا عليهاالسلام و حضرت مريم(س) نيز روشن مىنمايد كه اگر حضرت مريم(س) به خاطر صفاتى كه در قرآن آمده مقدس بود، فاطمه زهرا عليهاالسلام به طريق اولى مقدستر است. قرآن نزديك به بيست ويژگى براى حضرت مريم بيان كرده و روايات اسلامى آنها را به نزديك چهل ويژگى رسانده است. در قرآن، روايات و تاريخ اسلامى همين چهل ويژگى در رتبه بالاتر و شدت بيشتر براى فاطمه عليهاالسلام ثبت شده است.
گذری بر اسرار تولد حضرت زهرا سلام الله علیها
در اين نوشتار سعي شده به اسرار و رازهاي تولد بانوي دوعالم، حضرت فاطمه زهرا (س)، از دريچه روايات معـصومان (س) نگاه شـود. اين مقاله مشتمـل بر دو بـخش می‌باشد. بخـش اول: اسرار قبل از تولد تا زمان تولد (شامل 7 نكته) و بخش دوم: اسرار، كيفيت و نكات مربوط به حين تولد (شامل 9 نكته). بنا بر اهميت و نقش «درخت طوبي» در زمان تولد و ازدواج حضرت فاطمه (س) توضيح مختصري در مورد اين درخت و ارتباط آن با صديقه طاهره در پایان بخش اول آورده شده است.
زنان راوی حضرت زهرا سلام الله علیها
این مقاله به بررسی زنانی که راوی وقایع و… پیرامون حضرت زهرا سلام الله علیها پرداخته است.
اسرار وجودی حضرت زهرا سلام الله علیها
جايگاه زن در عالم وجود از منظر عرفان اسلامي به‌عنوان شاهكار خلقت و مظهر قابليت و فاعليت خداوند مطرح‌شده است. در اين ميان سيده زنان عالم، صديقه کبرا (س)، مظهر اتم و اكمل قابليت و فاعليت الهي است. تعينات علمي و استعدادها توسط نور وجودي ايشان، تحقق و ظهور پیداکرده و به فعليت می‌رسد. لذا محور اصلي سير كمالي عبودي، در رضاي فاطمه (س) و محبت به او و اهل‌بیت (ع) است و وصول به مقام توحيد و سير صحيح الي الله بدون ولايت ايشان ممكن نيست و این‌همه راز الگوپذيري شيعه است.
هماهنگي در اخبار فدک
قضیه‌ی فدك از فرازهاي مهم تاريخي است كه چندوچون آن همواره ميان علماي شيعه و اهل سنت مورد اختلاف‌نظر بوده و بحث‌های فراوان را به خود اختصاص داده است. يك عامل مهم در اختلاف‌نظرها، ابهام‌ها و تعارض‌هایی است كه در اخبار فدك ديده می‌شود. نويسنده در اين مقاله كوشيده است، تعارض و ابهام‌ها را بدون در نظر گرفتن سند روايات فدك، برطرف سازد.
توریث انبیاء
فدک دهی یهودی‌نشین بود که در سال هفت هجری بنا بر مصالحه اهل آن با پیامبر اسلام (ص) نصف آن در اختیار آن حضرت قرار گرفت و چون از موارد فیء محسوب می‌شد، رسول خدا آن را به فاطمه زهرا (س) بخشیدند و تا زمان خلیفه اول در تصرف ایشان بود. پس از رحلت پیامبر (ص) با تمسک به خبر «نحن معاشرالانبیاء لانورث ما ترکناه صدقه» (ما پیامبران ارثی نمی‌گذاریم؛ هر چه ترک کرده‌ایم، صدقه است)، آن را از فاطمه (س) گرفته و جزء بیت‌المال قرارش دادند. به نظر می‌رسد، تمسک به این خبر و محروم کردن دختر پیامبر از ارث پدر از چند جهت مخدوش و مردود می‌باشد. با آیات صریح قرآن منافات دارد؛ سند این روایت که راوی آن تنها خلیفه اول است قابل‌اعتماد نیست؛ احتمال‌هایی در خصوص متن خبر مطرح است که از تمسک به آن بر عدم توریث انبیاء: ممانعت می‌کند.
بررسی مسئله ملک فدک با رویکرد فقهی – حقوقی
با مروری کوتاه بر خطبه‌ها و کلمات باقی‌مانده از یگانه دختر پیامبر (ص) درمی‌یابیم که پاره‌ای از اندیشه‌های فکری و سیاسی شیعه، اولین بار توسط حضرت فاطمه (س) مطرح شد، به‌رغم آنکه عمر آن بزرگوار کوتاه بود و زمینه مناسبی برای نشان دادن آثار تفکرات خویش نداشت. آن حضرت در اولین خطبه‌ای که بعد از جریان سقیفه بنی ساعده به بهانه غصب فدک در مسجد مدینه و دفاع آن حضرت از حضرت علی (ع) ایراد فرموده‌اند، بین افکار و اعتقادی که باعث به وجود آمدن سقیفه شدند و تفکر و راه اهل‌بیت (ع) تمیز داد و با انحراف ایجادشده برخورد کرد. در مقاله سعی بر این است که عمل آن بزرگوار را در مورد پس گرفتن ملک غصب شده فدک به‌طور خلاصه بررسی و علت پافشاری حضرتش در این مورد بیان شود.
گفت‌وگوي ملائکه با حضرت فاطمه سلام الله علیها
در روایات بسیاری، ائمه اطهار محدث معرفی‌شده‌اند. این وصف منحصر به ایشان نیست، بلکه در روایاتی حضرت فاطمه زهرا نیز دارای این فضیلت شناخته‌شده‌اند؛ مجموعه این گفت‌وگوها در مصحف فاطمه گردآمده و در اختیار ائمه بوده است. روایات متعددی از اهل‌بیت در این زمینه رسیده است و ضمن اثبات این فضیلت، جایگاه محدث را به‌گونه‌ای که موجب شبهه نشود، تبیین کرده‌اند. به معنای مذکور در روایات، شیعه و سنی، تحقق آن را برای غیر انبیا ممکن شمرده‌اند، اما روایات شیعی به‌صورت دقیق، مصادیق آن را معرفی می‌کنند و شکل و نمادهای این تحدیث را برمی‌شمارند. این منابع، محتوای آنچه را ملائکه بر حضرت فاطمه (س) برخوانده‌اند، تبیین کرده‌اند.
عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها الهی یا اکتسابی؟
رفت به امور زيربنايي اعتقادات اسلامي از مهم‌ترین وظايف يك متدين به دين اسلام می‌باشد كه بايد با استدلال، به آنها پرداخته و موردپذیرش او گردد. يكي از مسائل بحث‌برانگیز، عصمت حضرت زهرا (س) است. عصمت فاطمه زهرا (س) با ادله فراوان قابل‌اثبات است. چنان‌که پيامبر اكرم (ص)، در حديثي كه شيعه و سني آن را نقل کرده‌اند، می‌فرماید: «همانا خداوند تبارک‌وتعالی به خاطر خشم فاطمه، غضب می‌کند و به سبب رضايت او خشنود می‌گردد.» روشن است كه در صورتي می‌توان خشم و غضب يك شخص را ملاك خشنودي و ناخشنودي خداوند دانست كه وي جز به اجراي فرمان‌های الهي نينديشد و نه‌تنها در عمل، بلكه در فكر و انديشه نيز معصوم باشد. در اين روايت، به‌صورت كلي، رضايت فاطمه (س) محور خشنودي الهي قرارگرفته است. این‌یکی از دلايل عصمت آن حضرت است. اهميت آن در اين است كه عصمت ايشان به‌عنوان اصل جدایی‌ناپذیر در وظيفه هدايت انسان‌ها نقش ايفا می‌کند؛ اما در اين مقاله سعي بر آن است كه بدانيم با توجه به مباني عصمت ـ خواه مباني برگرفته از عقل و يا نقل ـ معصوميت حضرت زهرا (س) اكتسابي است يا الهي؟
نقش حضرت زهرا سلام الله علیها در دفاع از حریم ولایت
امامت و ولايت در اسلام، از پایه‌های اصلي اعتقاد و زيربناي زندگي سياسي، اجتماعي و فرهنگي به شمار می‌آید؛ اما ولايت در باور شيعه از جايگاهي خاص و رفيع برخوردار است تا جايي كه از نماز، روزه، حج و جهاد نيز برتر و بالاتر است. رويكرد حضرت زهرا (س)، به‌عنوان اولين حامي و مدافع ولايت بر حق الهي و آغازگر دفاع از حريم ولايت، تعیین‌کننده محور ارزش‌های اجتماعي و سياسي درحرکت تاريخي اسلام است. رويكرد ايشان در دفاع از حريم ولايت پس از رحلت پيامبر اكرم (ص) تا زمان شهادتشان، از فرازهاي مهم تاريخ اسلام به شمار می‌رود. در اين زمان است كه فاطمه (ع) همچون سياستمداري بزرگ در دفاع از ولايت «دانشگاه سياسي» خود را می‌گشاید و در مكتبي كه عمرش كمتر از صد روز بود، ضمن نشر «فرهنگ سياسي» خود، مشعل هدايت را فراروي حقيقت مداران قرار می‌دهد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر می‌کوشد ضمن تبيين آن موقعيت حساس، با استناد به شواهد و قراين تاريخي و نگاه توصيفي ـ تحليلي، چگونگي دفاع از حريم ولايت را به تصوير كشانده و در پايان، سيره نظري و عملي آن حضرت را در اين كشمكش سياسي، كه هدفش قرار دادن حاكميت بر محور حق و عدل بود، روشن نمايد.
محورهای اساسی مبارزات سیاسی حضرت زهرا (س)
پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، امیرالمومنین علیه السلام سیاست سکوت اعتراض آمیز و در عین حال توأم با همکاری حساب شده با خلفا را به عنوان بهترین زاه نجات امت اسلامی از هلاکت و گمراهی برگزید. دلیل این امر را در موارد زیر می خوانید.