دوزخی بودن حضرت ابوطالب علیه السلام!
آیا اهل سنت، ابوطالب پدر امام علی(ع) را از دوزخیان می‌دانند؟
شعر ابوطالب: گزارش و تحلیل ادبی و محتوایی
نگارنده در این گفتار، اشعار ابوطالب را از چند دیدگاه بررسی و تحلیل می‌کند. روایت شاعران از آن اشعار، دیدگاه معصومان:، استشهاد به این اشعار در منابع تفسیری و نحوی و جغرافیایی و لغوی، تضمین این اشعار، مباحث تاریخی در آنها به ویژه دفاع ابوطالب از پیامبر، اغراض شعری در سروده‌های ابوطالب به ویژه مدح پیامبر و دفاع از ایشان.
چهرة جناب ابوطالب در ادبیات فارسی
جناب ابوطالب با توجّه به جایگاه ویژة خود در صدر اسلام، مورد توجّه تاریخ نگاران قرار گرفته است. از طرفی عمو، کفیل و پدر خواندۀ پیامبر است و از طرف دیگر، پدر امیرالمؤمنین7 و از سوی دیگر، بزرگ قریش و مکّه. حضور در این تقاطع خاص تاریخی سبب شده تا اقدامات و موضع‌گیری‌های جناب ابوطالب در تاریخ مهم و اثرگذار باشد. ادبا هم به تبعیّت از تاریخ، در متون نظم و نثر خود، توجّه خاصّی به این شخصیّت مهم دارند. در مقالۀ حاضر، به نقاط برجسته و اثرگذار زندگی ایشان و بازتاب آن در ادبیّات فارسی پرداخته شده است.
حضرت ابوطالب از نگاه برخی مستشرقان
این گفتار به نقد و بررسی و تحلیل مطالب یازده تن از خاورشناسان، از سدۀ هیجدهم میلادی تا کنون در مورد ابوطالب بن عبدالمطلب می‌پردازد. ادوارد گیبون، تامس کارلایل، هنزی لامنس و دوایت دونالدسون، از جملۀ این خاورشناسان‌اند. نویسنده در تحلیل خود، علتهایی می‌آورد که چرا برخی از خاورشناسان به ایمان حضرت ابوطالب اشاره نکرده‌اند، از جمله: اشتباه‌های تاریخی و اعتماد مطلق بر منابع اهل تسنن.
مروری بر کتاب الصحابة الکرام، به ویژه فصل شرح حال حضرت ابوطالب7
الصحابة الکرام، العلامة المؤرّخ البحاثة الشیخ محمدعلی احمدیان النجف آبادی النجفی (1340-1417 ق)، ناشر: المرکز العالی للعلوم و الثقافة الإسلامیة، تحقیق و اعداد: مرکز احیاء التراث الاسلامی بقم؛ 3 جلد، جلد اوّل: از أبان بن سعید تا سلمان الفارسی (42 صفحه مقدمه + 642 صفحه متن)، جلد دوم: از سلمة بن عمرو تا قیس بن المکشوح (636 صفحه)، جلد سوم: از کرز بن جابر تا الیمان، همراه با باب الکنی و الفهارس (812 صفحه)، الطبعة الاولی: 1437 ق/ 2015 م/ 1394 ش. قم.
سه نکته و بایستة پژوهشی در مورد حضرت ابوطالب علیه السلام
در این گفتار، سه نکته و بایستة پژوهشی در مورد حضرت ابوطالب7 از دکتر سید محمد کاظم طباطبایی، دکتر سید حسن افتخارزاده و دکتر غلامحسین تاجری‌نسب آمده است.
نکته اول در این زمینه است که گفتارهایی که در زمینة اثبات ایمان حضرت ابوطالب7، رویکرد احتجاج را در پیش گرفته‌اند، باید نقد روایات صحیح بخاری و مسلم را هدف قرار دهند، یا به روش سنتی علم الحدیث یا به روش تحلیلی تاریخی. نکته دوم، خاطره‌ای است از استاد فقید مصری، عبدالفتاح عبدالمقصود، و اعتراض برخی از عالمان ایرانی به او در زمینة ایمان ابوطالب7 که منجر به نگارش کتاب “السقیفة و الخلافة” به دست او شد. نکتة سوم – که دل نوشته‌ای است به شیوه ادبی نوشته شده – تذکّری است به این مطلب که بعضی از مورخان اهل تسنن، یکی از نامهای ابوطالب7 (عبد مناف) را دلیل بر مشرک بودن حضرتش دانسته و “مناف” را نام یک بُت در دورة جاهلی دانسته‌اند، بدون اینکه مانند دیگر بتهای مشهور، منطقه و بتکده و پرده‌داران آن یاد شود.
نقدی بر رویکرد صحابه نگاران به حضرت ابوطالب علیه السلام با تکیه بر ابن حجر و کتاب الاصابة
هدف نگارنده در این گفتار، بررسی عملکرد صحابه‌نگاران به ویژه ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابة در زمینة تعریف صحابه و اثبات صحابی بودن افراد و مقایسه آن با عملکرد آنان در باره ایمان ابوطالب است. نشان دادن این دو عملکرد، به خوبی گویای برخورد سیاسی با موضوع ایمان حضرت ابوطالب خواهد بود.
ابوطالب علیه السلام، برگزیده ای ناشناخته
پیامبر اکرم، حضرت صدیقه کبری و امامان دوازده گانه شیعه:، از جانب خداوند متعال برگزیده شده‌اند. این موضوع از دیرباز برای شیعیان حقیقتی روشن بوده است. دومین گروه برگزیده، گروه دیگری از برگزیدگان الهی‌اند که در رتبة بعدی جای دارند. این نوشتار به معرفی این افراد و جایگاه ایشان می‌پردازد. جناب عبدالمطلب، ابوطالب، حمزه سید الشهداء، جعفر طیار: نمونه‌هایی از افراد این برگزیدگان ناشناخته هستند.
چهار رساله دربارة حضرت ابوطالب علیه السلام و قصیدة لامیه – آیت الله سید علی بهبهانی، دکتر محمود شهابی، استاد غلامرضا دبیران
این گفتار، شامل دو ترجمة منظوم فارسی از قصیدة لامیة حضرت ابوطالب است که غلامرضا دبیران (1296-1365 شمسی) سروده است. در مقدمة این دو قصیده یادداشت‌هایی از سید علی بهبهانی و محمود شهابی دربارة مقامات ابوطالب و دو ترجمة یاد شده آمده است. نگارنده در مقدمه، توضیحاتی دربارة ابوطالب و قصیدة لامیة او آورده و شرح حال و آثار غلامرضا دبیران را بررسی می‌کند.
نظرخواهی دربارة حضرت ابوطالب علیه السلام
این گفتار که در پاسخ به پرسش‌های مرتبط با حضرت ابوطالب7 تدوین شده، به دو مبحث می‌پردازد: یکی آیات و روایاتی که مقامات و فضائل حضرت ابوطالب را نشان می‌دهد. ضمن این مبحث، به ایمان پدر حضرت ابراهیم7 نیز می‌پردازد. دوم انگیزة مخالفان از نسبت دادن موارد ناروا به ابوطالب7.
ناگفته‌هایی از تاریخ ابوطالب: تحلیل گزارش تاریخی خرگوشی
نگارنده متن تاریخی ابوسعید عبدالملک خرگوشی (متوفی 407 قمری) در کتاب شرف المصطفی در مورد ابوطالب بن عبدالمطلب را تحلیل کرده و نتیجه می‌گیرد که بر اساس این گزارش، ابوطالب سومین فردی است که پس از حضرت علی و خدیجه8 اسلام را پذیرفته است. مقدمه‌ای کوتاه در مورد دخالت حاکمان در تاریخ اسلام و شرح حال کوتاه مؤلف در آغاز گفتار آمده است.
نظرخواهی دربارة حضرت ابوطالب
در این گفتار، نظرات آقایان سید محمدمهدی موسوی خرسان، محمدباقر انصاری، احمد بهشتی، حسین درگاهی، حسین علیزاده و خانم نهلا غروی نائینی در پاسخ به پنج سؤال در مورد جناب ابوطالب بن عبدالمطلب را می‌خوانیم. بر این اساس، اینان به پرسش‌هایی در مورد جناب ابوطالب، از جنبه جایگاه در آیات و روایات، علت مخالفت‌ها با ایشان، منابع مفید و پیشنهادهایی برای پژوهش و ترویج نام و یاد ایشان پاسخ گفته‌اند.