برچسب: تواتر

دست یابی به تاریخ یقینی؛ بررسی مقایسه ای روش شناسی تاریخی سه متکلم تاریخی گرا (شیخ مفید، قاضی عبدالجبار معتزلی، ابن حزم اندلسی)

متکلمان مسلمان کوشیده­اند باورهای مذهبی خود را بر یقینیات استوار سازند. از سوی دیگر ظنی بودن بیشتر گزاره­های تاریخی ما را به این پرسش روبرو می­سازد که آیا متکلمان نمی­توانسته­اند هیچ یک از رویدادهای تاریخی را مبنای باورهای خود قرار دهند؟ در حالی که تأثیر پاره­ای رویدادهای تاریخی بر شکل­گیری یک باور مذهبی بر کسی پوشیده نیست. این مقاله می­کوشد با یک رویکرد مقایسه­ای روش سه تن از متلکمان جهان اسلامی یعنی شیخ مفید (م413 ق) قاضی عبدالجبار (م415 ق) و ابن حزم اندلسی (م456 ق) را برای دست یافنن به آن دسته از گزاره­های یقینی تاریخی که بخشی از باورهای فکری آنها را تشکیل می­دهد مورد بررسی قرار دهد. چنین به نظر می‌رسد که آنان از جهت روش شناسی تاریخی برای دست‌یابی به تاریخ یقینی به هم نزدیک شده‌اند اما بر خلاف انتظار، اشکالاتی متوجه هر یک است که راه حل آنان را ناکارآمد می‌گذارد و این موضوع هم‌چنان برای گفت وگوی بیشتر و عمیق‌تر پیش روی تاریخ پژوهان است.

روش‏هاى جاحظ در تبیین گزارش‏هاى تاریخى‏

با جست‏وجو در آثار جاحظ مى‏توان روش‏هاى او را در دست‏یابى به صحت اخبار، به صورت قواعدى کلى دریافت. وى با بیان قاعده‏ى «طبع» اعتقاد دارد که در نهاد افراد نسبت به یک موضوع، یک پذیرش عمومى و همگانى وجود دارد که این پذیرش عمومى مى‏تواند ملاک و معیار خوبى براى صحت گزارش‏هاى تاریخى باشد. هم‏چنین وى اعتقاد دارد اگر بر خبرى اجماع باشد، احتمال تأویل و تفسیر در آن وجود ندارد و همه یک برداشت از خبر دارند. وى اعتقاد دارد که در نقد و فهم حدیث باید به نقش زمان و مکان، شأن نزول، نحوه‏ى گزارش راوى و مقتضى حال مجلس، در روایات توجه کرد، تا بتوان به اصل گزارش تاریخى پى‏بُرد.
در مقاله‏ى حاضر پس از معرفى اجمالى شخصیّت و آثار جاحظ، مهم‏ترین اصول و قواعدى که وى در تاریخ‏نویسى به کار گرفته، ارزیابى شده است.

تواتر وصحت حديث غدير از ديدگاه دانشمندان اهل سنت وكتاب‌هايي كه در باره سند حديث غدير نوشته شده :

حديث غدير ، برترين دليل شيعه بر ولايت امير مؤمنان عليه السلام است كه با سند‌هاي صحيح و به صورت متواتر از طريق شيعه و سني نقل شده است ؛ اما در عين حال برخي از علماي اهل سنت كه اعتراف به چنين مطلبي برايشان ناگوار و پذيرش چنين حقيقتي سخت بوده ، چشمان خود را بسته و صحت آن را زير سؤال برده‌اند !
از جمله ابن حزم اندلسي ظاهري كه با دفاع از ابن ملجم مرادي ، عداوت خود با امير مؤمنان عليه السلام را علني كرده است ، در كتاب الفصل خود مي‌نويسد :

عبدالله ذوالبجادین

لید: در این نوشتار به ماجرای جوانی فقیر به نام عبدالله اشاره می کنیم که در ابتدا فقیر بود و به مرور توسط عموی مشرکش به ثروت رسید، ولی به دلیل اسلام آوردن او عمویش همه ثروتش را از او گرفت. در ادامه به شرح این ماجرا و نکات مربوط به آن می پردازیم.

در این نوشتار به شرح و نقد این نقل می پردازیم.

 

شبهه خوردن غذای یهودی

لید: در برخی روایات اهل سنّت آمده است که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از غذای یک یهودی خوردند، آنهم غذایی که هم تذکیه آن مشکل دارد و هم پاکی آن. و از آن عجیب تر اینکه پیامبر در مقابل این غذا، سالیانه چهل بار خرما، آنهم تا روز قیامت برای آن ها در نظر گرفت. در این نوشتار به نقل این روایت و نقد آن به اختصار می پردازیم.

روش های اجرایی پیامبر در غدیر خم

لید: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم در آخرین حجی که بجا آورد که به حجة الوداع معروف است از همان ابتدا به اموری پرداختند که همه را به تعجب وا می داشت و نشان دهنده ی یک رخداد عظیم بود. این امور به هنگام بازگشت از مکه پررنگ تر شد و این امور چیزی نبود جز مقدمه چینی برای ابلاغ جانشینی علی علیه السلام و نشان دادن اهمیت آن.

در این نوشتار به برخی از این روش ها می پردازیم.

دستورپیامبر به سوزانیدن خانه منافقین

لید: نقل است که پیامبر اکرم به هنگام آمده شدن جهت جنگ تبوک متوجه شده که عده ای از منافقین در مکانی جمع شده اند و برای منصرف کردن مردم از جهاد تلاش می کنند. پیامبر وقتی متوجه شدند دستور دادند که آن خانه را آتش بزنند. این نحو دستور پیامبر و این نقل سوالاتی را در پی دارد که در این نوشتار به شرح آن می پردازیم.

خواب پیامبر و قضا شدن نماز صبح ایشان

لید: داستان کذب قضا شدن نماز پیامبر را که در برخی از کتب اهل سنّت نقل شده است را در نوشتارهای مختلف آورده ایم ولی در این نوشتار هم به اختصار به نقل و نقد این ماجرای جعلی می پردازیم.

توطئه قتل پیامبر در عقبه و راز مخفی ماندن اسامی آن

لید: یکی از نقشه های شوم منافقین نقشه قتل پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم در بازگشت از تبوک به مدینه در منطقه ای به نام عقبه بود که خداوند متعال پیامبرش را از این نقشه مطلع کرد. در این میان مخفی ماندن اسامی شرکت کنندگان در این امر خطرناک خود جای تامل دارد. البته پیامبر اکرم این اسامی را به حذیفه بن یمانی گفته بود و در منابع شیعه به این اسامی اشاراتی شده است که با دیدن این اسامی می توان به راز این مخفی کاری پی برد.

در این نوشتار به اختصار به نقل، بررسی و چرایی این ماجرا می پردازیم.

تواتر حدیث غدیر 2

لید: خبر متواتر در اصطلاح اهل حدیث، روایتی است که سلسله راویان آن تا به معصوم در هر طبقه به تعدادی زیاد و کثیر باشند که امکان توافق عمدی آن‌ها بر نسبت دادن دروغ به معصوم به طور عادی محال باشد و خبر آن‌ها موجب علم و یقین به مضمون حدیث گردد. حدیث قدیر از جمله احادیثی است که به علت فروانی در نقل آن در کتب شیعه و اهل سنّت، در نزد هردو گروه به تواتر رسیده است. حتی خواهیم دید این خبر را کسانی هم نقل کرده اند که علاقه ای به علی علیه السلام نشان نداده اند.

در نوشتار قبلی و این نوشتار  به اثبات این موضوع می پردازیم.

تواتر حدیث غدیر 1

لید: خبر متواتر در اصطلاح اهل حدیث، روایتی است که سلسله راویان آن تا به معصوم در هر طبقه به تعدادی زیاد و کثیر باشند که امکان توافق عمدی آن‌ها بر نسبت دادن دروغ به معصوم به طور عادی محال باشد و خبر آن‌ها موجب علم و یقین به مضمون حدیث گردد. حدیث قدیر از جمله احادیثی است که به علت فروانی در نقل آن در کتب شیعه و اهل سنّت، در نزد هردو گروه به تواتر رسیده است. حتی خواهیم دید این خبر را کسانی هم نقل کرده اند که علاقه ای به علی علیه السلام نشان نداده اند.

در این نوشتار و نوشتار بعدی به اثبات این موضوع می پردازیم.