برچسب: تفسير

سیره‌ پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در قرآن

تمام اعمال، حركات، سكنات، گفته‌ها و اوصاف نفسانی كه سیره و سنت پیامبر نام دارد از طریق وحی انجام می‌گیرد از این رو سنت و سیره آن حضرت حجت است، لذا اطاعت از سنت و سیره اطاعت خداوند است، «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ.»[1]
«كسی كه از پیامبر اطاعت كند همانا اطاعت خداوند را نموده» پس بنابراین این دو از هم جدا نخواهند بود، زیرا تمام آنچه را می‌گوید و انجام می‌دهد از ناحیه خداوند است و هرگز از روی هوی و هوس نمی‌باشد، «وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْیٌ یُوحى[2]» «هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید، آن‌چه آورده چیزی جز وحی نیست كه به او وحی شده است».
إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما یُوحى[3] «تنها از آنچه به من وحی می‌شود پیروی می‌كنم».
و چون پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ برای همگان اسوه حسنه است «لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ»[4] پس باید آنچه كه رسول خدا برای مردم آورده بگیرند و اجراء كنند و آنچه كه از او نهی كرده از آن خودداری كنند. «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا[5] آنچه كه پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ برای شما آورده بگیرید و آنچه را كه از آن نهی كرده از آن خودداری كنید.»
این آیه سند روشنی برای حجت بودن سنت رسول خدا[6] ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ است.
سیره پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ در قرآن:
در مورد سیره پیامبر در قرآن بحث گسترده‌ای است ولی ما به طور اختصار به بعضی از آنها اشاره می‌كنیم.

برجسته ترین شیوه های تبلیغی رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

بررسى، استخراج و تحلیل شیوه ها و راهکارهاى تبلیغى اسوه هاى قرآن بویژه پیامبر گرامى اسلام(ص)به حقیقت مى تواند دائرة المعارف بزرگى پیرامون دعوت و تبلیغ فراهم آورد.هر چند تاکنون در این باره تلاش درخور و پژوهش بایسته صورت نگرفته است.در مقاله حاضر، با استفاده از قرآن، تفاسیر، روایات معتبر و سیره، بر آن شدیم تا ضمن بررسى مهمترین و پرکاربردترین شیوه هاى تبلیغى پیامبر خاتم(ص)در سه محور شیوه هاى گفتارى، عملى و مرکّب(گفتارى عملى)، بر اهمیت شیوه هاى غیر مستقیم در تبلیغ پافشارى کنیم.
دعوت به مشترکات و تردیدافکنى در مخالفان، نمونه هاى شیوه هاى گفتارى، سازش ناپذیرى در اصول، برائت از شرک و مبارزه با عوامفریبى، از نمونه هاى بارز شیوه هاى مرکب، و مرحله بندى تبلیغ، مدارا و آسانگیرى، هجرت، اعزام مبلغ به شهرها و قبایل، برپا کردن پایگاههاى تبلیغى و ساده زیستى، مصادیق برجسته شیوه هاى عملى مطرح شده در این نوشتار هستند.

عرفان و عبادت در سيره پيامبراعظم(صلی الله علیه و آله و سلم) (1)

عرفان و عبادت از مهم ترين محورهاى بحث در سيره نبوى(صلى الله عليه وآله) است. عبادت، فرع و مترتب بر معرفت است، و از همين روى، پيامبراعظم(صلى الله عليه وآله)تحت تربيت الهى مسير كسب معرفت را چنان طى كرد كه آماده پذيرش رسالت عظيم الهى شد. درجات بالاى معرفتى آن حضرت، حالتى قرين با ذكر و احساس حضور دايم در پيشگاه حق به او بخشيده بود. اين حالت به صورت خشوع و خداترسى و خوف حقيقى از سخط الهى در عبادات آن حضرت متجلى مى شد. جلوه هاى عبادت در سيره پيامبراعظم(صلى الله عليه وآله) در نماز و ذكر، تهجد و نوافل، روزه، اعتكاف و حج رخ نموده است. نماز ايشان، كه آن را نور چشم خود مى خواند، همراه بود با اوج توجه و حضور دل. حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) بر تهجد و نوافل نيز اهتمام خاصى داشتند. همچنين عبادات سنگين و طولانى همراه با فراهم سازى لوازم و مقدمات آن از قبل، و نيز آداب خاصى چون تقسيم نماز بر ساعات شب، بيدارى پس از ثلث يا نصف شب و قرائت قرآن و مناجات در گزارش هاى مربوط به سيره عبادى آن حضرت به چشم مى خورد.

اهداف ازدواج های پیامبر اکرم سلام صلی الله علیه و آله و سلم

بسیاری از موضوعات و مسائل اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی معمولا در حال تغییر و دگرگونی هستند . روزی به شکلی و روز دیگر، به شکلی دیگر ظهور و بروز میکنند و مورد پذیرش قرار می گیرند . چنان که یک مسئله اجتماعی در زمان واحد ، در جوامع مختلف و از زمینه های گوناگون صورت های چندگانه پیدا می کند ، در جامعه و سرزمینی، پذیرفته و پسندیده می شود و در جامعه ای دیگر ، رد و ناپسند می گردد.
مساله چند همسری یا تعدد زوجات از مسائل اجتماعی و فرهنگی است که درطول تاریخ تابع زمان ها ، جوامع و سرزمین های گوناگون بوده است ، اگر به گذشته ها برگردیم و تاریخچه چند همسری را بررسی کنیم، در می یابیم که نظام چند همسری از گذشته های دور، که نظام خانواده بوجود آمده و تاریخ آن را ثبت کرده است ، در تمام جوانع پذیرفته شده بوده است و به عنوان یک هنجار به آن عمل می کرده اند .
هم اکنون نیز در بسیاری از کشورهای جهان مخصوصا کشورهای آفریقایی ، آسیایی و آمریکای لاتین، مساله تعدد همسر به عنوان یک هنجار فرهنگی و اجتماعی پذیرفته شده است . ولی در بخش دیگری از کشورهای جهان که عمدتا در آمریکای شمالی و اروپا قرار دارند، این مساله به چشم یک ناهنجاری نگاه می شود. وآن را برخلاف حقوق بشر و حقوق زن، قلمداد می کنند . اصولا مساله تک همسری برخاسته از فرهنگ و تمدن جدید غرب است . اکنون این فرهنگ کم و بیش به قلمروهای دیگر جهان نیز گسترش یافته و در نظام فرهنگی و خانوادگی پذیرفته شده است .
دشمنان اسلام ،که نگران گسترش روز افزون اسلام در جوامع غربی هستند و از پیشرفت و اتحاد مسلمانان وحشت دارند، همیشه در پی دسیسه چینی بر ضد اسلام هستند ، یک روز به بهانه تروریسم و خشونت هایی که از تجاوز و ستم های خودشان آنان در سراسر جهان ناشی شده ، اسلام را به ترویج جنگ ، خشونت ، و ترور متهم می کنند. روزی اسلام را دین ویژه عرب ها معرفی می کنند و روز دیگر…
از مواردی که دشمنان اسلام گاهی بر ضد اسلام تبلیغ می کنند، مساله چند همسری پیامبر اکرم (ص) است . آنان، بویژه شرق شناسان شان با توجه به ناهنجار بودن چند همسری در زمان کنونی، خصوصا در جوامع غربی تعدد ازدواج های پیامبر(ص) را ناشی از لذت طلبی و کامجویی آن حضرت می دانند و آن را به عنوان یک حربه و نقطه سیاه بر ضد اسلام علم می کنند و در ذهن برخی از مسلمانان ناآگاه از تاریخ اسلام و شخصیت رسول خدا(ص) نیز ایجاد سوال و مساله می نمایند .
ما در این تحقیق مختصر، در پی یافتن پاسخ این سوال هستیم، که، چرا پیامبر اکرم (ص) زنان متعدد اختیار کرد ؟ هدف پیامبر(ص) از این کار عیاشی و لذت طلبی بود یا اهداف دیگری داشت ؟
نظر ما این است که ازدواج های پیامبر اکرم (ص) با اهداف مشخص سیاسی ، فرهنگی انسانی و خیرخواهانه انجام گرفته است و دامن پیامبر(ص) از نسبت های ناروای دشمنان پاک است .
این مساله بخشی از زندگی و سیره رسول خدا(ص) می باشد ، زندگی خانوادگی آن حضرت که به اندازه زندگی سیاسی و اجتماعی آن حضرت اهمیت تعیین کننده دارد . شناسایی فلسفه ازدواج های پیامبر(ص) بدون شناخت حوادث 23 ساله زندگی پیامبر(ص) و تاریخ اسلام کامل نخواهد بود . این مساله را باید در تاریخ اسلام و سیره پیامبر اکرم (ص) جست و جو کرد و به تحلیل و ارزیابی آن پرداخت .
از مسائلی که در بررسی تاریخ اسلام ، نظر پژوهشگران را نیز به خود جلب می کند، مساله تعدد ازدواج های رسول خدا (ص) بوده است . هم پژوهشگران سیره پیامبر(ص) و هم محققان تاریخ اسلام و هم مفسران در آیات مربوط به همسران پیامبر(ص) به این مساله پرداخته اند . مثلا مرحوم علامه طباطبایی در المیزان در موارد متعددی به این مساله توجه کرده است . و نیز امام فخر رازی در تفسیر مفاتیح الغیب خود به کنکاش پرداخته است . آثار مستقلی نیز در مورد فلسفه ازدواج های متعدد پیامبر ( ص ) بوجود آمده است ، مانند: کتاب تراجم سیدات بیت النبوه از دکتر عایشه بنت الشاطی و دیگران …

در محضر خورشيد درسهايي از تفسير سوره نور(3)

اين دو آيه آخرين بخش از مجموعه آيات شانزده گانه است كه به دنبال و در ارتباط جريان افك نازل شده است. جرياني كه از يك اتفاق ساده آغاز شد و به سرعت تبديل به يك شايعه عمومي و زمينه سوء استفاده منافقان و تلاش براي هتك حيثيت پيامبر اكرم(ص) و خانواده او گرديد. جرياني كه گروهي همداستان به هدف ضربه زدن به جايگاه والاي رسول خدا(ص) و خدشه دار ساختن شخصيت آن حضرت(ص) در گسترش آن تلاش كردند و جمعي از ساده دلان و كساني كه توجه به عمق جريان نداشتند، گرفتار اين دام گشتند و در گسترش و قوت گرفتن بيشتر اين شايعه شركت جستند. و ديديم كه آيات گذشته چگونه به افشاي اين جريان و نكوهش بانيان و تابعان آن پرداخت. دو آيه قبل كه در قسمت پيش گذشت، متضمن اين معنا بود كه آن دسته از كساني كه به زنان پاكدامن مسلمان نسبت ناروا مي دهند در دنيا و آخرت نفرين شده اند و مورد لعنت مي باشند و عذاب بزرگي در انتظار آنان است. عذاب در روزي كه زبان و دست و پاي آنان عليه آنان نسبت به رفتاري كه داشته اند گواهي خواهند داد. اينك، نخست در تكميل بيان وضعيت اينان در آخرت، اشاره به جزاي بي كم و كاست آنان مي كند، و آنگاه آخرين آيه اين مجموعه، به تفكيك ميان پاكان و ناپاكان و تناسب ميان هر گروه با دسته خود مي پردازد كه شرح آن خواهد آمد.

در محضر خورشيد درسهايي از تفسير سوره نور(2)

اين چهارمين و آخرين بخش از مجموعه آياتي است كه به جوانب مختلف يك توطئه تاريخي، اجتماعي، كه دسته اي از مسلمانان در دام آن افتادند مي پردازد. توطئه اي كه از جانب برخي منافقان شكل گرفت و به سرعت با ساده لوحي و سهل انگاري جمع ديگري از مسلمانان گسترش يافت و تبديل به يك معضل در زندگي خانوادگي پيامبر اكرم(ص) و قهرا جايگاه اجتماعي آن بزرگوار شد. جريان «اِفك» و تهمت زدن به همسر پيامبر(ص) توسط برخي منافقان، نشان داد كه هنوز بعضي از مسلمانان در برخورد با مسايل و رخدادهاي اجتماعي، بويژه مسايل پراهميتي كه به رهبري جامعه اسلامي برمي گردد و داوري در باره آن، از حساسيت ويژه اي برخوردار است، رشد و بلوغ لازم را ندارند و به سادگي در دام دشمنان گرفتار مي آيند. افشاگري قرآن در اين خصوص و توجه دادن مسلمانان به اهميت موضوع و عظمت اين گناه و لزوم هشياري در مقابل جريانهاي مشابه و آنگاه تأكيد بر ضرورت جلوگيري از گسترش و آشكارسازي و عمومي كردن مفاسد و گناهان و پخش شايعات و حتي بازگو كردن منكرات، بخشي از نكاتي بود كه در سه قسمت گذشته اين مجموعه آيات، به آن پرداختيم. در اين قسمت به دو آيه باقي مانده مي پردازيم. بر اين اساس كه اين دو آيه نيز جزء آيات مربوط به جريان «افك» است و با آنها نازل گشته است، چنان كه مفسّرين اشاره كرده اند و شأن نزول آن نيز مؤيد آن است. و پر واضح است آيات و سوره هاي قرآن، هر چند به مناسبتهاي خاص نازل شده است و بسياري از آنها در پي مسايل اجتماعي موجود در زماني خاص، آمده است، ولي مفاد و محتواي آنها اختصاص به آن مورد خاص ندارد..

در محضر خورشيد درسهايي از تفسير سوره نور (1)

پنج آيه گذشته كه در دو قسمت پيشين به آن پرداختيم، بخشي از آياتي بود كه به يك جريان تاريخي، اجتماعي در خصوص توطئه‏اي كه منافقان براي مخدوش ساختن چهره مبارك پبامبر اكرم(ص) چيدند مي‏پردازد. جريان «افك» و تهمت زدن به يكي از همسران پيامبر(ص)، هر چند با دسيسه چند تن از منافقان شكل گرفت، اما آنچه آن را به شكل يك موضوع پيچيده درآورد ساده‏پنداري و سهل‏انگاري جمعي از مسلمانان در برخورد با اين جريان بود كه زمينه گسترش اين شايعه را فراهم كرد. برخي اين دسيسه را در باره عايشه، و برخي ديگر مربوط به ماريه قبطيه دانسته‏اند كه شرح آن گذشت. به هر حال اين گناه بزرگي بود كه برخي از مسلمانان مرتكب شدند و در مقابل اين توطئه، هشياري و رشد لازم را از خود نشان ندادند. توجه دادن مسلمانان به عظمت اين گناه و لزوم هشياري در مقابل جريانهاي مشابه، بخشي از يادآوريهاي قرآن در اين خصوص بود كه شرح آن را آورديم. آنچه اينك در سومين بخش از اين آيات مي‏خوانيد توبيخ مجددي است خطاب به آناني كه در دام توطئه افتادند و تأكيدي است بر دوري جستن از تكرار آن، و هشداري است به آنان كه خواهان گسترش فساد و فحشاء در جامعه اسلامي مي‏باشند.

مبانی تفسیری امام محمد باقر علیه السلام

يكى از مباحث مهم علوم قرآنى موضوع: «مبانى و روش‌هاى تفسيرى» است. مراد از مبانى، باورها و اصول مسلم پذیرفته‌شده مفسر است، كه در فرآيند تفسير بـر اساس آن قرآن را تفسير مى‌كنـد و مـراد از روش‌هاى تفسيـرى، روشى است كـه مفسران در تفسير آيات از آن بـراى فهم و استنباط مدلـول كلام كمك مى‌گيرند. بررسى مبانى و روش‌هاى تفسيـرى مفسران نسبت به بسيارى از تفاسير در قالب كتاب و پایان‌نامه انجام گرفته است؛ ولى در مورد مبانى و روش‌هاى تفسيرى هر يك از امامان شيعه تا آنجا كه بررسى نموديم كار مستقلى صورت نگرفته است. در اين مقاله به لحاظ اهميت موضوع با طـرح اين سؤالات به بررسى مبانى تفسيرى امام باقر (ع) مى‌پردازيم: ١. مبانى تفسيرى از نگاه امام باقر (ع) چيست؟ ٢. امام چه چيزى را معيار تشخيص حديث صحيح از غير آن معرفى كرده‌اند؟