تشبیه درخت زقوم سرهای شیاطین

با آن‌ که شیاطین و سرهای آنان، امر محسوس و قابل شناختی برای ما نیست، چرا خداوند درخت زقوم را به سرهای شیاطین تشبیه می‌کند؟!

تفکر تشبیه و تجسیم در بین اهل سنت

در میان اهل سنت کسانی بوده اند و هستند که از این گونه صفات مفاهیمی انسان وار انگارانه می فهمند و چون موجود را منحصر در محسوس می دانند، خدا را موجودی دارای جسم و اوصاف و ویژگی های جسمانی تصور می کنند. این نوع جسم انگاری صریح و غلیظ، پیش از همه در میان حنابله (پیروان امام احمد بن حنبل) رواج یافته تا جایی که همیشه این گروه تداعی کننده اندیشه های جسم انگارانه اند. فخر رازی ـ از اعاظم متکلمان اشعری ـ به صراحت تمام حنبلیان را از مجسمه می شمرد و می گوید:«بیشتر حنبلیها وجود اعضا و جوارح مذکور را برای خداوند ثابت می دانند. ». (فخر رازی، المطالب العالیة، ج1، ص26.) از جمله پیروان امام احمد بن حنبل، احمد بن تیمیه حرانی دمشقی(متوفای 728) و شاگردش ابن قیم جوزی (متوفای 751) و سپس جماعت وهابیان معاصرند.

وهابیان و توحید در اسما و صفات

مقاله حاضر ابتدا دیدگاه وهابیان را درباره توحید در اسما و صفات مطرح و سپس بر اساس کتاب و سنّت دیدگاه آنان را نقد و بررسی کرده است و در نتیجه سست بودن آرا و نظریات وهابیان در خصوص توحید در اسما و صفات الهی را به اثبات رسانده است.

بربهاری از کهن ترین تئوریسین های وهابیت

ظاهرگرایی و جمود و تحجّر، سابقه ای دیرین در تاریخ تفکر اسلامی دارد. این جریان فکری در دوران های مختلف با فراز و نشیب زیادی روبه رو شده است. قرن چهارم یکی از دوران های بسیار شگفت در تاریخ تمدن اسلامی است و از بالندگی و شکوه فرهنگی و تمدنی برخوردار است، ولی جریان ظاهر گرایی در بغداد توسط بربهاری با اقدامات تکفیری و خشونت آمیز در پی انحراف در این جنبش بود. این مقاله در پی تبیین دیدگاه ها و عملکرد افراطی خلف بربهاری است.

علمای شافعی و ابن‌تیمیه

ابن‌تیمیه که یکی از اصلی­ترین نظریه‌پردازان وهابیت است و آرای او مبانی فکری علمای وهابی بوده، نقش به سزایی در رشد و گسترش تفکر سلفی و بعدها شکل‌گیری وهابیت داشته است. علمای مذاهب اسلامی با درک خطر افکار التقاطی وی، همواره به نقد وی پرداخته و در جهت مقابله با این افکار تلاش کرده­اند. از این رو، برای شناخت وهابیت و مقابله با آن، آگاهی از دیدگاه علمای اهل‌سنّت که با رویکرد علمی به نقد افکار وی پرداخته‌اند، ضروری به نظر می­رسد. این مقاله در صدد است تا نظر برخی از مهم‌ترین منتقدین و مخالفین ابن‌تیمیه، از علمای مذهب شافعی چون ذهبی، و سبکی از معاصرین تا علمای قرون متاخّر را بررسی کند تا زمینه برای شناخت صحیح و دقیق این فرقه فراهم گردد.