برچسب: تجسیم

تفکر تشبیه و تجسیم در بین اهل سنت

در میان اهل سنت کسانی بوده اند و هستند که از این گونه صفات مفاهیمی انسان وار انگارانه می فهمند و چون موجود را منحصر در محسوس می دانند، خدا را موجودی دارای جسم و اوصاف و ویژگی های جسمانی تصور می کنند. این نوع جسم انگاری صریح و غلیظ، پیش از همه در میان حنابله (پیروان امام احمد بن حنبل) رواج یافته تا جایی که همیشه این گروه تداعی کننده اندیشه های جسم انگارانه اند. فخر رازی ـ از اعاظم متکلمان اشعری ـ به صراحت تمام حنبلیان را از مجسمه می شمرد و می گوید:«بیشتر حنبلیها وجود اعضا و جوارح مذکور را برای خداوند ثابت می دانند. ». (فخر رازی، المطالب العالیة، ج1، ص26.) از جمله پیروان امام احمد بن حنبل، احمد بن تیمیه حرانی دمشقی(متوفای 728) و شاگردش ابن قیم جوزی (متوفای 751) و سپس جماعت وهابیان معاصرند.

تحقیقی درباره رابطه ذهبی و ابن‌تیمیه

ذهبی، یکی از علمای پرآوازه اهل­ سنت و علمای معاصر ابن‌تیمیه و صاحب کتاب زغل العلم و نامه النصیحة الذهبیّة است. ذهبی در این دو تألیف خود، به‌ویژه در النصیحة الذهبیّة انتقادات تندی از ابن‌تیمیه و پیروان فکری او کرده و آنها را گمراه نامیده است. از آنجا که این رساله با عقاید علمای سلفی وهابی سازگاری ندارد، آنها به­ شدت تألیف این دو کتاب از سوی ذهبی را انکار کرده‌اند. در برابر آنها علمای اهل‌سنت آن دو کتاب را از آثار ذهبی می‌نامند. در این مقاله رابطه ذهبی با ابن‌تیمیه بررسی و صحت انتساب این دو تألیف به ذهبی با بهره‌گیری از کتب تاریخی و رجالی اهل ­سنت اثبات می‌شود. در ادامه زندگی دو عالم دیگر به نام‌های ابوحیان و ابن‌زملکانی را که در ابتدا از حامیان ابن‌تیمیه بودند و سپس از مخالفین وی گردیدند، بررسی می‌کنیم که شاهدی بر دوری ذهبی از ابن‌تیمیه در اواخر عمر وی است.

وهابیان و توحید در اسما و صفات

مقاله حاضر ابتدا دیدگاه وهابیان را درباره توحید در اسما و صفات مطرح و سپس بر اساس کتاب و سنّت دیدگاه آنان را نقد و بررسی کرده است و در نتیجه سست بودن آرا و نظریات وهابیان در خصوص توحید در اسما و صفات الهی را به اثبات رسانده است.

بربهاری از کهن ترین تئوریسین های وهابیت

ظاهرگرایی و جمود و تحجّر، سابقه ای دیرین در تاریخ تفکر اسلامی دارد. این جریان فکری در دوران های مختلف با فراز و نشیب زیادی روبه رو شده است. قرن چهارم یکی از دوران های بسیار شگفت در تاریخ تمدن اسلامی است و از بالندگی و شکوه فرهنگی و تمدنی برخوردار است، ولی جریان ظاهر گرایی در بغداد توسط بربهاری با اقدامات تکفیری و خشونت آمیز در پی انحراف در این جنبش بود. این مقاله در پی تبیین دیدگاه ها و عملکرد افراطی خلف بربهاری است.

علمای شافعی و ابن‌تیمیه

ابن‌تیمیه که یکی از اصلی­ترین نظریه‌پردازان وهابیت است و آرای او مبانی فکری علمای وهابی بوده، نقش به سزایی در رشد و گسترش تفکر سلفی و بعدها شکل‌گیری وهابیت داشته است. علمای مذاهب اسلامی با درک خطر افکار التقاطی وی، همواره به نقد وی پرداخته و در جهت مقابله با این افکار تلاش کرده­اند. از این رو، برای شناخت وهابیت و مقابله با آن، آگاهی از دیدگاه علمای اهل‌سنّت که با رویکرد علمی به نقد افکار وی پرداخته‌اند، ضروری به نظر می­رسد. این مقاله در صدد است تا نظر برخی از مهم‌ترین منتقدین و مخالفین ابن‌تیمیه، از علمای مذهب شافعی چون ذهبی، و سبکی از معاصرین تا علمای قرون متاخّر را بررسی کند تا زمینه برای شناخت صحیح و دقیق این فرقه فراهم گردد.