اکنون و آینده شیعیان عربستان سعودی
جمعیت شیعیان در عربستان را منابع مختلف بین 4 تا 15 درصد جمعیت کل کشور، تخمین می زنند، که با آغاز عربستان سعودی و ساخت دولت سعودی که بر مبنای آموزه های سیاسی محمد بن سعود و آموزه های مذهبی محمد بن عبدالوهاب شکل گرفت، تضعیف و به حاشیه رفتن این شیعیان را در پی داشت و سیاست های ضد شیعی را وارد فاز جدیدی نمود. این تبعیض ها باعث شکل گرفتن جنبش اعتراضی شیعیان قطیف و تا حدود کمتر در عوامیه و احساء گردید. در این نوشتار تلاش می شود تا با نگاهی به وضعیت کنونی شیعیان، به این پرسش پاسخ داده شود که جنبش اعتراضات شیعی به چه سمتی حرکت خواهد نمود و آینده این اقلیت چگونه رقم خواهد خورد؟
اقتصاد کشور عربستان سعودی
عربستان یکی از کشور های مطرخ در جهان اسلام است و به لحاظ قرار گرفتن قبله مسلمین در این کشور اهمیت فوق العاده ای دارد. در این مقاله سعی شده است که به جنبه های اقتصادی این کشور پرداخته شود. نویسنده در این مقاله تحت عناوینی همچون صنعت،معدن، آب و برق، کشاورزی، مل و نقل و ارتباطات و شرکت های مهم به بحث پرداخته است.
اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی
کتاب حاضر ترجمه 3 مقاله تحت عناوین «آیا عربستان سعودی می‌‌‌تواند خود را اصلاح کند؟»، «بانیان عربستان سعودی» و «مسئله شیعه در عربستان سعودی» می‌باشد. مقالات مذکور توسط گروه بین‌المللی بحران (مستقر در بروکسل) تهیه و تدوین شده است. این گروه با بهره‌گیری از صدها تن از محققین غربی، عربی و بومی کشورهایی که به طور بالقوه یا بالفعل دچار بحران بوده و یا استعداد آن را دارا هستند، با استفاده از منابع علمی و مصاحبه با عناصر کلیدی در بحران (مخالفین، مقامات و مسئولین رسمی، محققین، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه‌ها و غیره) به مطالعه دقیق جوامع و مناطق بحران‌خیز میپردازد.
همگرايي استراتژيك؛ اتحاد سلفي‌هاي عربستان، هند و مصر
جنگ در افغانستان در شرایطی آغاز شد که پیروزی انقلاب ایران میان سلفی های کشور های منطقه موجی از اسلام گرایی برپا کرده بود. موجی که سران کشور های منطقه می دانستند اگر راهش را سد نکنند آن ها را هم مانند شاه ایران با خود می برد.
وهابیت در مصر
کشور مصر اگر چه یک کشور سنی مذهب به شمار می آید ولی به خاطر حضور تاریخی اهل بیت (ع)و یا سلسله های شیعی حاکم بر این کشور در ادوار گذشته و تاثیر عمیقی که بر آداب و رفتار و عقاید مردم گذاشته اند، به شدت به اهل بیت (ع) علاقه مندند، اما در دهه های اخیر وجود برخی از گروه های وهابی چون جمعیه انصارالسنه المحمدیه و یا الجمعیه الشرعیه در این کشور نفوذ کرده و سعی به یارگیری از میان جوانان دارند که در این مقاله نگاهی به این دو گروه دارد.
نقش وهابیت در کنیا
کشور عربستان سعودی از بدو استقلال کشور کنیا دارای نفوذ قابل ملاحظه ای در میان سازمان ها و موسسه های اسلامی کشور کنیا بوده است و می توان گفت بخشی از سازمان ها و موسسه های اسلامی این کشور به نوعی به عربستان وابسته می باشند. پیشینه ورود مبلغان وهابی به کشور کنیا به سال 1969 باز می گردد و پس از آنکه موسسه های رژیم سعودی در سومالی به وسیله سرهنگ زیادباره ملی اعلام شد، آنان توجه خود را به کشور همسایه سومالی، کنیا، معطوف ساختند. مقامات مذهبی عربستان سعودی در راستای اقدامات تبلیغی خود و برای توسعه آیین ضاله وهابیت در میان مردم این کشور و با سوء استفاده از فقر و محرومیت های فرهنگی و اجتماعی مسلمانان کنیا، از اولین سال های دهه 1970 میلادی به تدریج زمینه حضور گسترده خود در کنیا را فراهم ساختند.
نقش ب‍ن‍ی‍ادگ‍رای‍ی (وهابیت) در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از
۱- ه‍دف پژوهش: ارای‍ه ت‍ص‍وی‍ری واق‍ع‍ی و درک ص‍ح‍ی‍ح از پ‍دی‍ده ب‍ن‍ی‍اد گرایی (وهابیت) و اص‍ول‍گ‍رای‍ی اسلامی در دهه اخیر و اینکه ح‍رک‍ت‍ه‍ای اسلامی در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی، از ک‍ج‍ا س‍رچ‍ش‍م‍ه گرفته و ن‍ه‍ای‍ت‍ا به ک‍ج‍ا خواهد رس‍ی‍د ۲- روش ن‍م‍ون‍ه گیری اف‍راد ن‍م‍ون‍ه از نظر ت‍ع‍داد ج‍ن‍س و غیره: از ک‍ل‍ی‍ه کشورهای آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و همچنین از ب‍ع‍ض‍ی از ج‍م‍ه‍وری‍ه‍ای خود م‍خ‍ت‍ار مسلمان ن‍ش‍ی‍ن در ف‍دراس‍ی‍ون روس‍ی‍ه و همچنین جمهوری آذرب‍ای‍ج‍ان – اف‍ع‍ان‍س‍ت‍ان – پ‍اک‍س‍ت‍ان – عربستان – ت‍رک‍ی‍ه – روس‍ی‍ه و ایران اسلامی ب‍ع‍ن‍وان نقش پ‍ذی‍ران و یا نقش ده‍ن‍دگ‍ان م‍طال‍ب و یا م‍وض‍وع‍ات‍ی م‍ش‍خ‍ص درج شده است ۳- روش پژوهش: این نوشتار با دی‍دی ج‍ام‍ع‍ه ش‍ن‍اخ‍ت‍ی و روان ش‍ن‍اخ‍ت‍ی تهیه شده و برای روش‍ن‍ت‍ر شدن م‍وض‍وع‍ات و عناوین تحقیق، از روشهای تاریخی به م‍ف‍ه‍وم ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی آن، هم بهره ب‍رداری گردیده و در پ‍اره‌ای موارد نیز به ت‍وص‍ی‍ف و یا تحلیل سیاسی، اجتماعی، مذهبی پرداخته شده است ۴- اب‍زار ان‍دازه گیری: از اب‍زار آم‍ار و ری‍اض‍ی برای س‍ام‍ان‍ده‍ی تحلیل و ت‍ف‍س‍ی‍ر داده‌ه‍ا بهره ب‍رداری شده است ۵- طرح پژوهش: ب‍ن‍ی‍ادگ‍رای‍ی (وهابیت) در دهه اخیر در مناطق آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از از ب‍ه‍ت‍ری‍ن م‍س‍ای‍ل مطرح در س‍طح منطقه و یا ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل بوده است. با توجه به گ‍س‍ت‍ردگ‍ی م‍وض‍وع ری‍ش‍ه‌ی‍اب‍ی و ت‍ب‍ی‍ی‍ن وی‍ژگ‍ی‍ه‍ای اساسی و دس‍ت‍ه ب‍ن‍دی‍ه‍ای داخ‍ل‍ی این حرکت به عنوان پ‍دی‍ده‌ای ری‍ش‍ه‌ای و ج‍ری‍ان‌س‍از که تحولات و دگ‍رگ‍ون‍ی‍ه‍ای‍ی در آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از بوجود آم‍ده و همچنین شناخت جایگاه جمهوری اسلامی ایران در این ج‍ری‍ان‍ات ام‍ری ض‍روری است ۶- نتیجه ک‍ل‍ی: جهان اسلام در یک رویکرد مذهبی – دینی چ‍ش‍م به ه‍وی‍ت اصلی خود دارد. ج‍ن‍ب‍ش‍ه‍ای اسلامی با ب‍رخ‍ورداری از پ‍ش‍ت‍وان‍ه وس‍ی‍ع م‍ردم‍ی – ف‍ک‍ری و فرهنگی در س‍راس‍ر س‍رزم‍ی‍ن‌ه‍ای آس‍ی‍ای م‍رک‍زی و ق‍ف‍ق‍از، با ت‍م‍س‍ک به اسلام، به عنوان ت‍ن‍ه‍ا راه ح‍ل م‍ش‍ک‍لات جوامع اسلامی م‍ی‌ن‍گ‍رن‍د. هر چ‍ن‍د که دارای وی‍ژگ‍ی‍ه‍ا، ش‍ع‍اره‍ا و خ‍واس‍ت‍ه‌ه‍ای م‍ش‍ت‍رک و م‍ت‍ض‍ادی هستند، ب‍وی‍ژه آن که این ج‍ن‍ب‍ش‌ه‍ا در برخی از اق‍ش‍ار و طب‍ق‍ات اجتماعی، ری‍ش‍ه داشته و در آینده، دگ‍رگ‍ون‍ی‍ه‍ای ب‍زرگ‍ی را بوجود خ‍واه‍ن‍د آورد.
فعالیت وهابیت در جهان
وهابیت در بیشتر کشورهای اسلامی فعالیت تبلیغی دارند و خطرناکتر این است که برای تبلیغ از طرفندها و روشهای جدید استفاده می‌کنند. آنها با تحریک اهل سنت و جذب آنها به خود و مطرح کردن اقوال شاذ به عنوان نظر شیعه، عوام گرایی و تبلیغ عرفی، سرمایه گذاری در خدمات خیریه، دعوت چهره به چهره و دیگر راههای کار آمد تبلیغی برای جذب مردم به خود استفاده می‌کنند.در این مقاله روشهای تبلیغی وهابیت در جهان بررسی شده است.
عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیّت(2)
اعراب بسیار به مسئله قومیت اهمیت می دهند همین مسئله یکی از عواملی شده تا وهابیت راحت تر بتواند در بین اعراب و کشورهای عرب منطقه نفوذ کند. از دیگر وسائل نفوذ وهابیت را میتوان به در دست داشتن منابع عظیم نفت و گاز اشاره کرد. غربیان نیز با آگاهی از مسئله قومیت و به وسیله کشور عربستان و گروه وهابی توانسته اند اهدافشان را در منطقه که ایجاد تفرقه و ناامنی در کشورهای مسلمان است پیاده کنند. در ادامه بیشتر به مسئله قومیت و عوامل موثر در تبلیغ وهابیت اشاره خواهد شد.
عوامل مؤثر در تبلیغ وهابیّت(1)
هرچند دولت های استعماری در پیداییش فرقه وهابیت و همچنین استمرار و گسترش این تفکر بسیار تاثیر گذار بوده است امّا عواملی دیگری نیز وجود داشته است که در این مو ضوع نقش مهم وحیاتی را ایفا نموده است. موقعیت جغرافیای یکی از عوامل مهم و اساسی در گسترش اندیشه و تفکر وهابیت به شمار می آید زیرا با پدیدار شدن این جریان در سر زمین وحی و نزدیکی با حرمین شریفین، مرکز اصلی جغرافیای جهان اسلام، زمینه ای مناسبی را برای تبلیغ و ترویج اندیشه ای وهابیان فراهم کرده بود. منابع سرشار طبیعت و ثروت عظیم نفت سرزمین عربستان که بخشی عظیم آن صرف تلاش هایی برای تبلیغ وهابیت در جهان اسلام و فراسوی ان می شود از عوامل مهم وحیاتی گسترش جریان وهابیت به حساب می آید که اگر این دو عامل فوق نبود وهابیگری به صورت جنبش فرقه گرایانه کم اهمیت و ناپایدار به تاریخ سپرده می شد. امّا عواملی دیگری نیز مانند ضعف فرهنگی، دینی و اقتصادی سر زمین خاستگاه وهابیت، سر دادن شعار های جذاب و مذهبی، اشتراک قومی و فرهنگی با کشور های منطقه، عملکرد برخی مسلمانان نا آگاه و افراطی و… از دیگر عواملی است که می توان در پیشرفت و گسترش جریان وهابیت نقش داشته باشند.
عربستان در عرصه تبلیغات
وهابیت با توجه به موقعیت جغرافیایی و واقع شدن در سرزمین وحی، ابزارها و روشهای متعددی برای تبلیغ مکتب خود دارد، علاوه بر اینکه در داخل عربستان تبلیغات گسترده‌ای با استفاده از ابزارهای گوناگون دارد، در کشورهای مختلف جهان نیز با استفاده از جایگاه مکه و مدینه به تبلیغ میپردازد. در عربستان با تشکیل گروهها و موسساتی و با استفاده از وسائل جدید مانند رسانه‌ها و ماهواره و اینترنت، به ترویج وهابیت پرداخته می‌شود. از مهمترین موسسه تبلیغ وهابیت رابطه العالم الاسلامی است که با تشکیل همایش و کنفرانسها و… به این کار میپردازد و استفاده از موسم حج نیز ظرفیت بالایی را برای تبلیغ وهابیت ایجاد کرده است.
ش‍ی‍وه‌ه‍ای نفوذ و گسترش وهابیت در ش‍ب‍ه ق‍اره هند
ه‍دف تحقیق بررسی ش‍ی‍وه‌ه‍ای نفوذ و گسترش وهابیت در ش‍ب‍ه ق‍اره هند است. روش تحقیق: ت‍وص‍ی‍ف‍ی – ت‍ح‍ل‍ی‍ل‍ی است. اس‍ت‍ع‍م‍ار در روی‍اروی‍ی با جوامع اسلامی و در راستای اس‍ت‍ث‍م‍ار، چ‍پ‍اول و ت‍ح‍م‍ی‍ق آنان به دو ت‍اک‍ت‍ی‍ک م‍ب‍ارزات‍ی در رابطه با اندیشه دینی دست ی‍ازی‍د، اول ترویج اندیشه ج‍دای‍ی دین از سیاست است، دوم ایجاد تفرقه و ت‍ش‍ت‍ت در میان مسلمانان از طری‍ق ح‍م‍ای‍ت از ف‍رق‍ه‌ه‍ای مذهبی مانند وهابیت و ب‍ه‍ائ‍ی‍ت در میان اهل ت‍س‍ن‍ن و شیعیان، ن‍م‍وده‍ای‍ی از این ت‍اک‍ت‍ی‍ک استعماری است. ظه‍ور انقلاب اسلامی، ن‍ه ت‍ن‍ه‍ا م‍وج‍ب س‍ق‍وط رژیم شاه به عنوان س‍ت‍ون م‍ح‍ک‍م ن‍ظام‍ی در اس‍ت‍رات‍ژی م‍ن‍طق‍ه‌ای آم‍ری‍ک‍ا شد ب‍ل‍ک‍ه پ‍ای‍ه‌ه‍ای ره‍ب‍ری ع‍ق‍ی‍دت‍ی عربستان در جهان اسلام را نیز به ل‍رزه ان‍داخ‍ت و زی‍ر س‍ئ‍وال برد. ح‍ک‍ام عربستان که ح‍ی‍ات‍ش‍ان با اندیشه وهابیت گ‍ره خ‍ورده بود، برای ج‍ل‍وگ‍ی‍ری از نفوذ و گسترش تفکر انقلاب اسلامی به ت‍ک‍اپ‍و اف‍ت‍اد، و م‍ن‍ف‍ع‍لان‍ه اق‍دام به ات‍خ‍اذ اس‍ت‍رات‍ژی گسترش حوزه نفوذ ع‍ق‍ی‍دت‍ی خود نمود و از جمله م‍ن‍اطق‍ی که ب‍ی‍ش از ه‍م‍ه توجه وه‍اب‍ی‍ون را ب‍س‍وی خ‍وی‍ش ج‍ل‍ب کرد ش‍ب‍ه ق‍اره هند است. نتیجه ک‍ل‍ی: عربستان سعودی در پی ت‍ق‍اب‍ل ع‍ق‍ی‍دت‍ی با جمهوری اسلامی ایران و ک‍س‍ب ره‍ب‍ری جهان اسلام، اق‍دام به ات‍خ‍اذ اس‍ت‍رات‍ژی گسترش حوزه نفوذ ع‍ق‍ی‍دت‍ی و دینی در س‍طح جهان اسلام نموده است. از جمله م‍ن‍اطق‍ی که بیشتر مورد توجه وهابیت قرار گرفت منطقه ش‍ب‍ه ق‍اره هند بود که یک چ‍ه‍ارم مسلمانان جهان را در خود ج‍ا داده است، عربستان سعودی ج‍ه‍ت نفوذ گسترش وهابیت در این منطقه از ت‍اک‍ت‍ی‍ک‍ه‍ا و ش‍ی‍وه‌ه‍ای سیاسی – اقتصادی – فرهنگی، اجتماعی و ن‍ظام‍ی – ام‍ن‍ی‍ت‍ی بهره گرفته است.
سیاست و عملکرد وهابیت در جمهوری اسلامی ایران، مطالعه موردی :استان بوشهر
چکیده این پژوهش به تحلیل و ارزیابی وضعیت سیاسی اقتصادی فرهنگی وهابیت در استان بوشهر می پردازد که در پنج فصل تدوین و تنظیم گردیده است که شامل 1. کلیات، 2. مبانی نظری و تاریخچه تحقیق، 3. تشکیل فرقه گرایی در جمهوری اسلامی، 4.بررسی روشهای فعالیت وهابیت در استان بوشهر، و 5.نتیجه گیری می باشد. برای شناخت وهابیت و آگاهی از خطرات آنها نسبت به دین اسلام، باید این مسلک انحرافی را از زوایای مختلف مورد مطالعه قرار داد، از جمله: نحوه پیدایش و بوجود آمدن آن، طرز تفکر آنان نسبت به دین و اولیای الهی و شعائر اسلامی، عملکرد آنها در حوزه اجتماع و سیاست و …همچنین برای شناخت وضعیت فعالیت این فرقه و جریان انحرافی و نوع سیاستی که برای ترویج افکار خود بکار می گیرند.
رویکرد شناسی تبلیغ در وهابیت
وهابیت به کمک ثروت قابل توجه در اختیار خود و بهره گیری از ابزارها و روش هایی که به خدمت گرفته است و همراهی هایی از سوی بنگاه های عظیم تبلیغاتی نظام سلطه در کنار خود می بیند، هجمه گسترده ای را بر اندیشه ها و باور های دینی اصیل اسلامی تحمیل نموده است. آنچه خطر این تهدیدات را روز افزون پر رنگ می کند تغییر سیاست ها، رویکردها و روش های تبلیغی وهابیت از حالتی افراط گرایانه و تعصیب آمیز به وضعیتی تساهل آمیز و همراه با لحاظ اقتضای شرایط زمانی ـ مکانی و نوع مخاطب است. هر مقدار ناسزاگویی های گذشته اثر معکوس بر مخاطبین می گذاشت، غیر مستقیم گویی و انعطاف و نرمی در کلام امروز آنان برای مخاطب ابهام آفرین و شبهه زا خواهد بود و آنان را به اهداف خود نزدیک تر خواهد ساخت. در نگاهی جامع تر می توان رویکرد های وهابیت را به سنتی و مدرن تقسیم نمود، با این حال در هم تنیدگی روش های قدیمی و جدید آن ها مانع از آن می شود که در این متن بتوان تفکیک جدی میان آن ها قائل شد. در ادامه به برخی رویکرد ها و سیاست های تبلیغی وهابیت اشاره می شود. شایان ذکر است که موارد پیش رو، حاصل استقراء نظرات و تجربیات عالمان و اندیشمندان برجسته شیعه از مواجهات خود با وهابیت است. به علت رعایت اختصار، حتی المقدور از ذکر مصادیق هر یک از این رویکردها خودداری شده است و این در حالی است که می توان صفحات بسیاری را به ذکر استنادات این موارد اختصاص داد.