عثمانیه و شیعه در دو قرن نخست هجری

جریان­های سیاسی عثمانیه و شیعه که پس از مرگ عثمان در سال 35 ﻫ شکل گرفتند در قرون نخستین اسلامی به عنوان افکار غالب و تأثیرگذار در جامعه اسلامی، ادامه حیات دادند. تقابل این دو جریان سیاسی که به تدریج به دو جریان­ اعتقادی تبدیل شدند، سبب شد تا این جریان­ها از تغییرات یکدیگر متأثر شوند. از سوی دیگر ظهور نظریه “تربیع” در قرن دوم هجری و اوج گیری آن در قرن سوم هجری موجب گردید تا تفکر عثمانیه رو به افول رود و در برابر آن پیروان سیاسی تفکر شیعی رشد یافتند. این مقاله کوشیده است با استناد به منابع نزدیک به دو قرن نخست هجری، این تحول را با رویکردی تاریخی مورد بررسی قرار دهد.

بنی هاشم و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها

در سالروز شهادت مظلومانه دخت نبی مکرم اسلام حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها (12 اسفند 95) حجت الاسلام کاشانی در بیت آیت الله باقری کنی به سخنرانی پیرامون مسئله «بنی هاشم و شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها» پرداختند که مشروح جلسه تقدیم می شود.

ماجرای معاهده‌ی قریش و محاصره‌ی رسول خدا صلی الله علیه وآله 2

ابن اسحاق گفته است: وقتی که قریش این معاهده را نوشتند، بنی هاشم و بین عبدالمطلب به حضرت ابوطالب (ع)، روی آوردند و همراه او داخل شعب ابوطالب (ع)، شده، در آن گرد آمدند. ابولهب از میان ایشان جدا شد و به قریش پیوست و با آنان، هم پیمان گردید. قال ابن إسحاق: فلمّا فعلت […]

ماجرای معاهده‌ی قریش و محاصره‌ی رسول خدا صلی الله علیه وآله 1

ابن هشام در کتاب خود از ابن اسحاق، نقل می‌کند: زمانی که قریش دیدند یاران رسول خدا (ص) در شهری، اقامت گزیدند (مهاجرت مسلمانان به حبشه، به دستور پیامبر اکرم (ص)) و در پرتو پناه جستن از نجاشی، (حاکم حبشه)، امنیت و آرامش پیدا کردند و عمر، اسلام آورد و او و حمزة بن عبدالمطلب […]

وصیّت‌های حضرت زهرا سلام الله علیها 9

طبری امامی از امام صادق (ع) از پدرانش نقل کرده که: فاطمه (ع) برای هر یک از همسران پیامبر اکرم (ص) دوازده اوقیه ـ اوقیه برابر چهل درهم است ـ و برای زنان بنی هاشم نیز به همین مقدار، سفارش کرد که از دارائی او پرداخت شود و نیز وصیّت کرد تا مقداری هم به […]

نماز بر پیکر مطهر حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها 3

طبرسی گفته است: امیر المؤمنین (ع)، حسن و حسین (ع)، عمّار، مقداد، عقیل، زبیر، ابوذر، سلمان،‌بریده و گروهی از بنی‌هاشم، شبانه بر فاطمه (ع) نماز گزاردند. ابن شهر آشوب افزوده است: در روایتی: عبّاس و پسرش فضل و در روایاتی دیگر: حذیفه و مسعود در نماز،‌شرکت داشته‌اند. قال الطّبرسیّ: وَ صَلَّى عَلَيْهَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) […]

تجهیز بدن مطهر حضرت زهرا سلام الله علیها 1

فتّال نیشابوری گفته است:  هنگامی که فاطمه (ع) از دنیا رفت، مردم مدینه یک صدا شیون آغاز کردند و زنان بنی هاشم در خانه‌اش گرد آمدند و آن‌چنان شیون و زاری می‌کردند که نزدیک بود مدینه از ناله‌ی آن زیر و رو شود آنان،‌فریاد می‌زدند: ای سرور و بانوی ما! ای دختر رسول خدا (ص)! […]

موانع قیام امام حسین علیه السلام بر ضد معاویه(بخش اول)

در پاسخ به این پرسش که چرا امام حسین (ع) در دوران امامت ده ساله خویش در عصر معاویه قیام نکرد باید به وجود یک رشته مصالح و موانع اشاره کرد که مهمترین آنها عبارتند از :1- شخصیت و شیوه حکومت داری معاویه بود : او در حیله گری و دسیسه چینی سرآمد روزگار خویش بود و از حربه های زیادی برای خلع سلاح مخالفانش و فریفتن افراد سطحی نگر و ظاهر بین و نیز تقویت و تثیبت حکومت و فرمانروایی خویش استفاده می کرد ،2- ترسیم چهره فریبنده از خود و سیمای مخدوش از اهل بیت (ع): کارهایی از قبیل جعل حدیث درمدح خود، ترسیم سیمای مشروع و مقبول از خود،واژگون تفسیر کردن آیات قرآن ، تحریف احادیث پیامبر (ص) متناسب با مطامع و منافع خود و غاصب و نا اهل جلوه دادن اهل بیت پیامبر (ع) از اقدامات معاویه در دوران خلافتش بود 3-ترویج افکار انحرافی و تخدیری :نظیر ترویج دو اندیشه و باور ” ارجاء و جبر “به معنای واگذاری امور به خدا و تسلیم مطلق در برابر حاکم بودن ، منصرف کردن توده مردم از همکاری با رهبران انقلابی ضد اموی ، انزوای سیاسی فرهیختگان و نخبگان ، مشروعیت بخشیدن به حکومت بنی امیه و خود را خلیفه خدا دانستن ، هرگونه مخالفت  با حکومت خلاف شرع تلقی شدن ، حکومت خود را امری ازلی و بنا بر اقتضای قضا و قدر الهی قلمدادکردن ، قداستی دینی و روحانی بخشیدن به اقدامات خود و به دنبال آن صحه گذاشتن از سوی مفتیان مزدور و فقهای سیاست پیشه بر اعمال خود ، تا کاربدانجا رسید که کشتار فرزندان رسول خدا (ص)در روز عاشورا امری مباح و حتی واجب  معرفی شد .

ریشه‌های اجتماعی قیام امام حسین علیه السلام

یکی دیگر از حوزه هایی که می توان ریشه های تاریخی عاشورا را در آن جست و جو کرد حوزه اجتماعی است ، نخست باید به لغزش خواص امت پیامبر(ص) در صدر اسلام اشاره کردکه به دلیل امتیازاتی چون سبقت در پذیرش اسلام ،هجرت قبل از فتح مکه ،شرکت در جنگ های صدر اسلام ،قرابت با پیامبر خدا(ص) ،کتابت وحی، درک محضر آن حضرت و یا اشتهار به زهد و عبادت در جامعه اسلامی نفوذ یافته بودند ،اما پس از رحلت پیامبر (ص) سلوک دینی خود را فراموش کرده وبه تسامح دینی و رخوت و سستی دروفاداری به آرمان های اسلام مبتلا شده و دچار دنیا گرایی  گشتند که از جلوه های مختلف آن می توان به  ریاست طلبی ، جاه طلبی و ریاست خواهی به عنوان عوامل مهم اعراض از حق اشاره کرد که یکی از انگیزه های مخالفان برای رویارویی با امیر مومنان (ع) در زمان خلافتش بود ، مال پرستی هم دو عامل اصلی داشت و زمینه ساز شکل گیری نوعی اشرافی گیری در میان خواص شد ، خودپرستی و تکبر هم یکی دیگر از عوامل لغزش وجلوه دیگری از دنیا گرایی خواص بود  یعنی خود و متعلقات خود را حق دیدن و بر محور حُبّ و بغض عمل کردن که روحیه برتری طلبی جاهلانه ثمره بسیار تلخی داشت که شجره خبیثه اشرافیت وثروت های باد آورده به بار آورده بود و درد اصلی امت پیامبر دلدادگی به دنیا بود وبه موازات رشد دنیا گرایی غیرت و حساسیت دینی خواص نیز از بین رفت و عنصر امر به معروف و نهی از منکر به فراموشی سپرده شدو همین روحیه نیزبه توده مردم منتقل شد و این بی مبالاتی نسبت به هتک اسلام و نابودی ارزش ها، غم بار ترین پیامد انحراف خواص بود.

نقش حکومت‌ بنی امیه در ریشه یابی سیاسی قیام امام حسین علیه السلام

در این مورد باید دو نکته را متذکر شد :نخست سابقه دشمنی بنی امیه با اسلام است که همواره بر مبنای عصبیت قبیلگی و از سر حسادت ،مواضع سختی را بر ضد پیامبر (ص) اتخاذ می کردند و برای مهار دعوت اسلامی از هر راهکاری که می توانستند بهره می جستند . نکته دوم نکوهش بنی امیه در روایات است که رسول خدا (ص) از آینده بنی امیه بر امت اسلامی به شدت نگران بود و بارها در این خصوص به مردم هشدار داده و امویان را فاجرترین طایفه قریش و شرورترین و دشمن ترین قبایل عرب نسبت به بنی هاشم معرفی کرد ه بود .حکومت بنی امیه با بر مسند خلافت نشستن معاویه و ترفندهای سیاسی و فرصت طلبی های دور از اخلاق وی که از مخوف ترین فتنه ها بودباعث گردید تا دوباره دوره حکومت تعصب جاهلی و توحش به جای حکومت اسلام آغاز شود.

ریشه‌های سیاسی  قیام امام حسین علیه السلام

برای درک عمیق علل و شالوده وقوع فاجعه کربلا باید در پی ریشه یابی مسیروروند انحطاط امت اسلامی بعد از رحلت رسول خدا (ص) برآییم .در کل ریشه های تاریخی عاشورا را می توان در سه حوزه جست و جو کرد یکی ریشه های سیاسی است که از سقیفه آغاز و با خلافت عمر و عثمان به عنوان تکیه گاه های بنی امیه و ستیز با حکومت بر حق امیر مومنان علی (ع) و روی کار آمدن حکومت بنی امیه پس از صلح و در انتها تبدیل خلافت اسلامی به سلطنت موروثی یعنی بازگشت به حاکمیت جناح اصلی قریش که زمانی با اسلام درگیر بودند تداوم یافت . اما سرآغاز انحراف نخست :جریان سقیفه بود ،تبلورغلبه خُلق وخوو رقابت جاهلی و قبیلگی عرب  بر ارزش های اسلامی که دررقابت بر سر حکومت گروه بندی جناحی و قبیلگی بین مهاجر و انصار نمایان گردید دوم : به قدرت رساندن بنی امیه یکی از سیاست های برجسته عمربن خطاب خلیفه دوم  بود البته با سکوت در برابر انحرافات معاویه و زمینه سازی برای سلطه دشمنان دیروز اسلام بر مسلمانان ،و سوم:تایید سیاست های خلفای پیشین با روی کار آمدن عثمان ،و ابزار تجدید حیات امویان و رسیدن به آرزوی دیرینه شان یعنی قبضه کردن قدرت و چپاول بیت المال و گسترش استبداد، چهارم :ستیز با حکومت برحق علی (ع) و نیزوجود شکاف های عمیق اجتماعی و اقتصادی و تحمیل جنگ های متعدد بر حضرت وپدید آوردن خوارج از دل اختلافات شدید در سپاه امام علی (ع) و به دنبال آن به انزوا کشاندن جریان حق ، این عوامل از علل سیاسی قیام حسین (ع) بودند

سیاهپوشی 1

 برقی با سند خود روایت می‌کند: چون حسین بن علی (ع) به شهادت رسید، زنان بنی هاشم لباس‌های سیاه و پشمینه پوشیدند و از سرما و گرما شکوه نمی‌کردند و امام سجّاد (ع) برای برپایی ماتمشان برای زنان غذا تهیه می‌کرد.     روی البرقیّ: عن الْحَسَنُ بْنُ ظَرِيفٍ بن ناصح، عَنْ أَبِيهِ، عَنِ الْحُسَيْنِ […]