جریان شناسی جماعت انصار بیت المقدس
با گسترش دامنه فعالیت‌های گروه داعش و اعلام دولت اسلامی از جانب این گروه، یکی از جنبشهای جهادی که با این خلیفه این گروه خودخوانده اعلام بیعت کرده و تحت پرچم این دولت قرار گرفت، جنبش انصار بیت‌المقدس در مصر بود که با استقبال داعش و سرکرده‌اش مواجه شد. انصار بیت‌المقدس حاکمان کشورهای اسلامی و کسانی را که تحت سیطره این حکومت‌ها هستند و علیه آنان قیام نمی‌کنند، کافر می‌داند؛ هرچند که هدف اصلی از تشکیل جنبش انصار الله، فعالیت در مسیر آزادسازی قدس بوده اما با سقوط اخوان المسلمین در مصر و تحولات 30 ژوئن فعالیت‌های این جنبش به داخل مصر تغییر جهت داد و دولت و ارتش مصر را هدف قرار داد. در این مقاله به معرفی و بررسی روند تشکیل و بزرگان و اهداف و قدرت نظامی انصار بیت المقدس پرداخته شده است.
جریان شناسی اندیشه در جهان عرب
در دوران معاصر، بحران های پی در پی، نقش اساسی در شکل گیری و تحول اندیشه های سیاسی در جهان عرب داشته است. یعنی می توان گفت که بحران زدگی خصیصه اندیشه عرب است و بحران زدگی آن به شدت محسوس است البته اندیشه سیاسی، به عنوان پاسخی به این بحران ها، ذاتی سیال داشته و نمی تواند ثابت باقی بماند و تحول آن با توجه به تحولات حادث شده، امری طبیعی است.
تحولات اسلام سیاسی رادیکال
در مقاله حاضر از دگرگونی های اسلام سیاسی رادیکال از دهۀ 1990 تا کنون بحث می گردد و بیان می شود که در این دوره ی رادیکالیسم اسلامی سلفی، هدفِ مبارزه لزوماً نظام دولتی ملی یا کارگزاران سیاسی محلی نیست. این رادیکالیسم در واقع از الگویی فراقومی و فرا محلی تبعیت می کند؛و به این اعتبار چند ملیتی و چند فرهنگی است. در ادامه در تحلیل دگرگونی رادیکالیسم اسلامی، به ذکر مختصات ایدئولوژیک، عملیاتی واستراتژیک تفکر و اقدام جهادی سلفی در وضعیت کنونیِ سرمایه داریِ متاخر توجهی ویژه خواهیم شد. سپس به تحلیل ساختاری مشی عملیاتی وسازمانی این جنبش ها پرداخته می شود.
تاریخ و عقائد بریلویه
بریلویه فرقه ای از سلسله قادریه است.این فرقه فراگیر ترین فرقه ای است که در شبهه قاره هند در عصر جدید است.این فرقه به دست احمد رضا خان بریلوی بنیانگذاری شد.وی در شهر بریلی متولد شد سپس نزد پدر و سید احمد دحلان مکی(در مکه) درس خواند.او بدست سید آل رسول حسینی در طریقه قادریه بیعت کرد.وی بعد از اتمام دروس به تدریس و تالیف روی آورد و کتابهای زیادی را به رشته تحریر در آورد.از مهمترین کتب وی(الفتاوی الرضویه) ملفوضات،احکام شریعت و … می باشد.وی در سال 1340 ق از دنیا رفت.پیروان او مدارس دینی بسیاری در سراسر شبه قاره تاسیس کرده اند و سازمان هایی همچون،جمعیت علمای پاکستان ،مهاج القرآن ،اداره تحقیقات احمد رضا خان و … را ایجاد کرده اند. از بزرگان بریلویه می توان از امجد علی اعظمی ،احمد یار خان نعیمی،محمد عبدالحامد بدایونی نام برد.مهمترین عقائد آنها درباب صفات و رابطه آنها با ذات این است که صفات نه عین ذاتند و نه غیر ذات و قائلند که خداوند متصف به تمام صفات کمال است. آن مقام پیامبر را بسیار بلند می دانند و معتقدند که نور پیامبر قبل از تمام خلائق خلق شده و عملش علم ماکان و مایکون است. آنها در باب خلافت قائل به دو نوع خلافت هستند.خلافت ظاهری که ابوبکر خلیفه اول است وخلافت باطنی که حضرت علی(ع) و امام اول است.آنها ائمه شیعه از امام علی تا امام حسن عسکری را غوثهای عالم می دانند. بنا بر نظر برلویه برای اهل بیت پیامبر احترام بسیاری قائل است و در رابطه با آنها فضائل و مناقب بسیاری را نقل کرده اند.مخصوصا اصحاب کساء در نزد ایشان از احترام خاصی برخوردارند.آنها به مهدویت نیز اعتقاد دارند.
پیامدها انقلاب تشکل های جدید سلفیه
به دنبال کنارهگیری رئیسجمهور سابق در شب 11 فوریه، تمام جریانهای سیاسی که پیشتر درگیر ممنوعیتهای امنیتی بودند، سر برافراشتند و فعال شدند. اسلامگرایان از هر گرایش و جریانی فعالیت و تحرکات خود را به طور مستقیم در سراسر کشور شروع کردند و تمام منبرها و تجمعات فعال شدند. برخی از گروهها قبل از این ماجرا بودند و در این برهه از زمان فعال تر شدند اما برخی گروه های جدید هم اغلب از جوانان هستند همچون جبهه سلفیه، ائتلاف جوانان مصر اسلامی، ائتلاف حمایت از تازه مسلمانان، و سلفی های کوستا بع وجود آمدند. در این مقاله به بررسی شرایط شکل گیری و پیدایش، اهداف، اصلی ترین مواضع، شخصیت ها و رهبران، افکار و گفتمان و آینده این ائتلاف ها در مصر پرداخته می‌شود.
پاکستان و «نبرد جهانی علیه تروریسم»
به نظر می رسد کسانی که می خواهند تحلیل راهبردی عمیقی از پاکستان، افغانستان و… داشته باشند باید ISI یا ضد اطلاعات ارتش پاکستان را و نقش آن را در رویدادهای این منطقه بشناسند. برگردان این مقاله با عنوان «پاکستان و نبرد جهانی علیه تروریسم» ماهیت ISI و ارتباط آن را با سیا و مافیای موادمخدر در بستر بنیادگرایی جنگ سرد و پیدایش طالبان نشان می دهد. آقای اسیتون کینزر نویسنده کتاب «همه مردان شاه» در جدیدترین کتاب خود به نام «براندازی»(Over Thrws) ـ که به زودی ترجمه آن توسط نشر صمدیه منتشر می شود ـ از دید یک محقق منصف آمریکایی، مطالبی مشابه این مقاله دارد. آقای محمدرضا کربلایی با تحقیقات کارشناسانه خود (چشم انداز ایران، شماره های 47 و 48) درباره پاکستان نیز به نقش ISI پرداخته اند. نشریه جشم انداز ایران بر آن است تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام دهد، از این رو از خوانندگان محترم نشریه می خواهیم در این مورد برخورد فعالانه ای داشته باشند.
بررسی و نقد سلفیه در شمال آفریقا
سلفیه اصطلاحی نو ظهور درتاریخ اندیشه اسلامی است که گروهی از اهل حدیث و پیروان احمدبن حنبل،احمدبن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب برای خویش برگزیده اند و شعارشان تمسک به قرآن و پیروی از سلف صالح یعنی اصحاب رسول الله (ص) و تابعین و تابعین تابعین ،که تقریبا مسلمانان سه قرن اولیه اسلام را تشکیل داده اند می دانند . در این تحقیق به معنا و مفهوم سلفی گری و بررسی حدیث «خیر القرون» پرداخته ایم.
وضعیت کنونی و آینده پیش روی جنبش اسلام گرایی در عربستان سعودی
در بسیاری از تحلیل ها، جنبش اسلام گرایی در عربستان را یک جنبش شکست خورده یا تنها خیزشی موقت در نتیجه آشوب حاصل از جنگ خلیج فارس تصور می کنند، ولی چنین تحلیلی مبتنی بر واقعیت نیست، زیرا قطعاً، ملک فهد پادشاه وقت عربستان بدون فشار از ناحیه اسلام گراها اقدام به تاسیس شورای مشورتی یا شوراهای ولایتی در سال 1992 نمی نمود. اسلام گراها، تا حدودی موفق به در دست گرفتن گفتمان حاکم در عربستان سعودی شده اند. در مقاله حاضر به وضعیت کنونی و آینده پیش روی جریانات اسلامگرایان در عربستان پرداخته می شود.
بحران شام، فتنه ای علیه بیداری اسلامی
فتنه سوريه به بحراني جهاني بدل شده و ابعاد پيچيده و مختلفي يافته است. بعيد است دشمن در داخل بتواند دولت سوریه را سرنگون كند، اما مشكل آن است كه در خارج، تحت تأثير اين بحران، بازي‌هاي متعددي را آغاز کرده است كه ضرركنندگان اصلي آن، مسلمانان بيداري هستند كه اين روزها بايد در حمايت از منتخبان جديد خود كشورهايشان را براي مبارزه با آمريكا و اسرائيل آماده کنند. به‌نظر مي‌رسد بايد از سياست‌هاي خطرناك دشمن آگاه شد و اقدامات لازم را سامان داد.
بحثی در تاریخ و مبانی اعتقادی جریانهای تکفیری
نگاهی هرچند کوتاه به تاریخ اسلام بخوبی گویای این امر است که افراط گرایی بیشترین صدمه را به مسلمانان وارد نموده و سبب بدبینی و تنفر بسیاری از مردم دنیا نسبت به مکتب انسانساز اسلام گردیده است بگونه ای که در جهان معاصر یکی از ابزار موثر غربیان در ایجاد اسلام هراسی به خدمت گرفتن افراط گرایان میباشد. یکی از مصادیق بارز این افراطی گری گروه کج اندیش مارقین یا خوارج بودند که بعد از تکفیر امیر مومنا ن او را در محرا ب عبادت به شهادت رساندند این نگرش در طول تاریخ به اشکال مختلف حتی بصورت مذاهب باصطلاح انقلابی بروز کرده و کمتر زمانی را میتوان یافت که اثری از افراطی گری در ان دوره دیده نشود جنگهای مذهبی که بین پیروان مذاهب و فر ق مختلف در اعصار مختلف وجود داشته و همچنان ادامه دارد یکی از عوامل اصلیش نگرش افراطی به اموزه های دینی بوده است این جنگهای خونین که بین پیروان فرقه های مختلف اسلام مسیحیت و یهودیت با یکدیگر و نیز درگیریهایی داخلی که بین پیروان یک دین با یکدیگر وجود داشته است حاکی از جدی بودن این خطر است. جهت تبیین بیشتر این تهدید و لزوم پیشگیری از ان برخی از این منازعات مذهبی را که از اثار افراطی گری و نگاههای تکفیری به دین است را بیان میکنیم.
بازخوانی ماجرای جهیمان العُتیبی و ظهور اندیشه مهدویت در بطن وهابیت
یکی از رویدادهای نادر و عجیب تاریخ اسلام در عربستان سعودی، ماجرای هجمه و تصرف بیت‌الله الحرام توسط شخصی به نام جهیمان العتیبی و همراهانش در نوامبر 1979/اول محرم 1400 بود. مقاله حاضر در سه بخش مجزا به بررسی این حادثه می پردازد. در بخش اول و اصلی آن، به تاریخ حیات جهیمان تا ماجرای مکه، در بخش دوم به اساس و سرچشمه‌های این حرکت و در بخش سوم، به مشروعیت و اهمیت عقیدتی اندیشه جهیمان العتیبی و تأثیر او بر حرکت‌های بنیادگرایانه دیگر، پس از او در عربستان سعودی پرداخته می شود.
آینده جنبش های اسلامی
با اینکه روشهای تحلیل در مورد آینده جنبشهای اسلامی متفاوت است و هر یک ار اندیشمندان به روشی آینده آن را تحلیل می‌کنند اما دونظریه در این میان بیشتر برجسته است:1. جهان اسلام در چار چوب قدرتهای بزرگ حل می‌شود و برای به دست آوردن قدرت و وارد شدن در جهان مدرن با اروپا و غرب و آمریکا همکاری خواهد کرد. 2. پویای و کمال جهان اسلام در ضدیت با غرب و بازگشت به اسلام اصیل است که مسلمانان به این روش عمل خواهند کرد. با در نظر گرفتن شرایط میتوان گفت در آینده هردو این پیش بینیها اتفاق می‌افتند، عموم جهان اسلام با غرب همکاری می‌کنند ولی گروههای رادیکال و ضد غرب به صورت سازمان یافته فعال خواهند بود.
امکان و ضرورت تعریف جنبش اسلامی از درون
در این نوشته در رابطه با «جنبش اسلامی» و ریشه‌های اجتماعی آن بحث می‌شود، آیا منشأ این حرکات به تنشهای اجتماعی بر می‌گردد یا به دین اسلام؟ مفهوم جنبش های اسلامی با قرار گرفتن در درون دایرۀ مفهومی کلان تر با عنوان جنبش اجتماعی که دارای ریشه های تاریخی و معنایی متعیّن و انضمامی است امکاناتی را فراهم نمی آورد که بتوانیم بر اساس آن مفهوم جنبش اسلامی را از درون تعریف و صورت بندی نماییم. لذا باید برای شناخت «جنبش اسلامی» ذات وماهیت آنرا مشخص کنیم. ماهیت بنیادی پدیده های سیاسی-اجتماعی که در کشورهای اسلامی رخ می دهد، تجلّی خود اسلام است. چرا که، مکتب اسلام بر پایۀ تعالیم و منطق درونی اش برای فهم پدیدۀ عمل سیاسی در کشور های اسلامی کفایت می کند و نیازمند مفهومی دیگر نیست. و اگر قرار است پدیده ایی را مورد شناسایی، تعریف و تفسیر قرار بدهیم، همانا«دین اسلام» است. چرا که، به نظر می رسد اساس طرح موضوعاتی مثل جنبشهای اجتماعی در بین مسلمین، ضعف در شناخت منطق درونی اسلام است.
التکفیر و الهجره
التکفیر و الهجره، جماعت، پس از اینکه گروهی از مسلمانان تندرو در قاره شیخ محمد حسین ذهبی، وزیر سابق امور اوقاف و الازهر را در ژوئیه 1977 (1356ش) ربودند و به قتل رساندند، رسانه های گروهی مصر این گروه را جماعت التکفیر و الهجره نامیدند. از این عبارت نمی توان تعریف ساده ای به دست داد، اما معنای آن روشن است: «جماعتی که مسلمانان [ظاهری و خائن] را به کفر متهم می کند» (تکفیر) و از مسلمانان [واقعی] می خواهد که از سرزمین الحاد، مصر امروزی، »مهاجرت» (هجرت) کنند.