انديشه تفويض و آراى مفوضه؛ واكاوى يك خلط ناموفّق

صحت نقد و بررسى تاريخ تفكّر هر مذهبى بيش از هر چيز نيازمند دسترسى به منابع متقن و موثق است. پس از آن، ايده‌پردازى صحيح در ارائه طرحى جامع در اين زمينه نيازمند تحليل‌هاى سالمى است كه توانايى جمع اطلاعات پراكنده را به همراه داشته و از هجوم نقض‌هاى پى‌در پى در امان باشد. در طراحى تاريخ تفكر شيعه، برخى مبتلا به افراط و تفريط‌هايى شده‌اند كه نتيجه‌اى جز ارائه طرحى ناقص و ناكارآمد نداشته است.

حكومت دينى و مقتضيات زمان

در صورت وقوع تعارض بين انديشه (متون و روايات) دينى با حكومت دينى و حاكمان دينى، كدام يك مقدّم است؟ آيا نيازها و ضرورت ها اين اجازه را به حاكمان دينى مى دهد كه در عمل به جهت ضرورت، بر خلاف انديشه دينى عمل كنند؟

اندیشه و سیره سیاسی امام رضا علیه السلام

شناسايى انديشه و سيره سياسى هر فرد، علاوه بر آنكه نمايانگر باورها و نقش‌آفرینی آن‌ها در تعيين رفتار سياسى است، نشانگر درك درست وى از ساختار سياسى جامعه نيز هست. اهميت اين موضوع، زمانى دوچندان است كه يك شخص با توجه به جايگاه علمى، معنوى و اجتماعى و جریان‌های فكرى و سياسى عصر خويش، به تحليل ساختار سياسى پرداخته و متناسب با آن با تكيه بر اصول اعتقادى خويش، به ارائه رفتار متناسب با وضعيت سياسى بپردازد. با توجه به وضعيت ويژه حاكميت بنی‌عباس و تلاش آنان در كنترل رفتار سياسى شيعيان و ائمّه اطهار (ع)، اين نوشتار با روش تحليلى ـ توصيفى به بررسى انديشه و رفتار سياسى امام رضا (ع) در مقابل رفتارهاى سياسى بنی‌عباس پرداخته است. از یافته‌های مهم اين پژوهش، می‌توان به تلاش امام براى برون‌رفت شيعه از فضاى تقيه به‌صورت مقطعى، طرح مسئله امامت توسط امام و تبيين عدم مشروعيت سياسى خلفاى عباسى اشاره كرد.