برچسب: امام علی بن موسی الرضا

مبانی و روش تفسیر رضوی

از روایت های تفسیری اهل بیت از جمله روایت های تفسیری امام رضا علیه السلام چنین برمی آید که آن بزرگواران در صدد تعلیم مبانی و روش صحیح تفسیر قرآن کریم به پیروان خود بودند، تا در زمان غیبت نیز بتوانند با بهره گیری از این مبانی و روش صحیح تفسیری از قرآن کریم بهره برده، راه هدایت را از آن در هر زمان و شرایطی بیابند.

سيره قرآنى امام رضا(عليه السلام)

عشق فراوان امام رضا(ع) به کتاب خدا اورا بر آن داشت تا نخست در زندگی فردی اش از آن بهره ببرد.نه زمان برای او مطرح بود و نه مکان و نه روز و شب که موارد زیر بهترین گواه این مدعا است.

قرآن در بينش امام رضا عليه السلام

قرآن کریم در اندیشه، گفتار و کردار اهل بیت علیهم السلام تجسّم و عینیت تمام یافته است و سیره ی کریمانه و سخن حکیمانه ی آنان، مستقیم یا غیر مستقیم، روشنگر کتاب الهی در ابعاد گوناگون است؛ از این رو یکی از رسالت های مهم امامان معصوم تبلیغ دین

امام رضا علیه السلام و رسالت تبیین قرآن

قرآن در اندیشه، گفتار و کردار اهل بیت علیهم‏السلام تجسم و عینیت تمام یافته است و سیره کریمانه و سخن حکیمانه آنان، مستقیم یا غیر مستقیم، تبیینگر کتاب الهی در ابعاد گوناگون آن است. در این مقاله به بیاناتی که امام علی بن موسی الرضا علیه‏السلام به طور مستقیم در باب قرآن کریم فرموده‏اند، پرداخته شده است. با توجّه به سخنان آن حضرت درباره قرآن و تفسیر آن، سرفصلهای ذیل تبیین شده است: بیان فضیلت و جایگاه قرآن، معرفی گوشه‏هایی از علوم قرآن، تنزیه خداوند و تبیین متشابهات اعتقادی قرآن، تنزیه پیامبران و تبیین متشابهات قصص انبیا، شرح و توضیح آیه‏ها و پاسخگویی به ابهامات، تعیین مصداق و تطبیق آیه، استناد به قرآن و شاهد آوردن از آن، تفسیر قرآن به قرآن و تبیین احکام در پرتو قرآن.

بازتاب انوار وحى درگفتار پيشواى هشتم

رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله در ضمن سفارشات خويش براى امت اسلام از دو امانت گرانسنگ و ارزشمند ياد كرده و فرمود: «اِنّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَيْن كِتابَ اللّه‏ِ وَعِتْرَتى وَلَنْ يَفْتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَىَّ الْحَوْض؛(1) من در ميان شما دو امانت گرانسنگ مى‏گذارم، كتاب خدا و عترت من و آن دو هيچگاه از هم جدا نخواهند شد تا اينكه در حوض كوثر بر من وارد شوند».
طبق اين گفتار مهم رسول اللّه‏ صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ، قرآن و عترت تا روز قيامت با هم بوده و تفكيك ناپذيرند. هر كس بخواهد به دامن قرآن پناه بَرَد، بدون در نظر گرفتن راهنمائيها و هدايتهاى اهل بيت عليهم‏السلام راه به جايى نخواهد بُرد، چرا كه آنان چراغهاى هدايت به سوى انوار معنوى قرآن هستند و لطائف و ظرائف و نكته‏هاى ناب قرآن، در نزد آن بزرگان است. در زيارت جامعه مى‏خوانيم: «السَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللّه‏ِ وَمَساكِنِ بَرَكَةِ اللّه‏ِ وَمَعادِنِ حِكْمَةِ اللّه‏ِ وَحَفَظَةِ سِرِّ اللّه‏ِ وحَمَلَةِ كِتابِ اللّه‏ِ؛ سلام بر آنانكه [دلهايشان] محل معرفت خداست و مسكن بركات حق و معدن حكمت پروردگار، آنانكه پاسداران رازهاى الهى و حاملان كتاب خدا هستند». ابونواس شاعر در قصيده‏اى كه براى امام رضا عليه‏السلام قرائت كرد به اين حقيقت اشاره دارد:
مُطَهَّرُونَ نَقيّاتٌ ثيابُهُمُ ××× تَجْرى الصَّلوةُ عَلَيْهمْ اَيْنَما ذُكِرُوا
«آل پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله دامنشان از هر گناه و آلودگى پاك و مطهر است و هرگاه نامى از آنان به ميان آيد، درود و سلام بر آنان فرستاده مى‏شود.»
فَاَنْتُمُ الْمَلاَءُ الاَْعْلى وَعِنْدَكُمُ ××× عِلْمُ الْكِتابِ وَماجاءَتْ بِهِ السُّوَرُ(2)
«شمائيد آن ملأ اعلى و نزد شماست علم كتاب و آنچه از سوره‏ها آمده است.»
بر اين اساس فهميدن كلام خدا و راز و رمز آيه‏هاى قرآن، بدون رهنمودهاى ائمه اطهار عليهم‏السلام كارى دشوار، بلكه ناممكن است. در اين راستا به سراغ رهنمودهاى حضرت رضا عليه‏السلام در زمينه آيات وحيانى كلام خدا رفته، بازتاب انوار درخشان وحى را در سيره و سخن آن حضرت به نظاره مى‏نشينيم.

سيره قرآني امام رضا علیه السلام

نويسنده تفسير عياشي در تفسير خود از صفوان نقل مي‌كند: از امام رضا (عليه السلام) اجازه گرفتم تا محمد بن خالد به محضر او شرفياب شود. ضمناً به آن حضرت گفتم كه او دست از گفته‌هاي قبلي خود برداشته و اظهار مي‌دارد كه منظورم از اين ملاقات پيروي از امام است.
امام رضا (عليه السلام) فرمود: او را بياور. وقتي كه فرزند خالد بر امام وارد شد، اظهار داشت: فدايت شوم! بر گذشته پشيمانم و بر نفس خود ظلم كردم.
او به امام عرض كرد: من از گذشته خود استغفار مي‌كنم و دوست دارم عذر مرا بپذيري و گذشته مرا عفو كني .امام فرمود: آري، مي‌پذيرم؛ زيرا اگر نپذيرم، اين كار به معناي از بين بردن زحمات اين و يارانش است (و سپس به صفوان اشاره كرد) و همچنين اين كار مصداق گفته مخالفين است و خداوند به پيامبرش فرمود:
)فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي اْلأَمْر(؛[1] «به بركت رحمت الهي نرم و و مهربان شدي و اگر خشن و سنگدل بودي، از اطراف تو پراكنده مي‌شدند».
سپس از حال پدرش پرسيد. پاسخ داد كه پدرم از دنيا رفته است. حضرت براي او نيز استغفار كرد.
منظور حضرت امام رضا (عليه السلام) اين بود كه اگر عذر تو را نپذيرم، گفته‌هاي صفوان دربارة ما از بين خواهد رفت و اين دستاويزي براي مخالفين ما نيز خواهد بود و خواهند گفت كه چرا امام شما عذر يك نفر را نپذيرفت.

کرامات رضوی

کرامت در منظومهء فرهنگ و اعتقادات اسلامی به‌ویژه تشیع پدیده‌ای ممکن الوقوع است؛ نویسنده بر این مبنا و با آوردن دو نمونهء تاریخی و یک نمونه معاصر از ماخذ معتبر در مقام اثبات‌ امکان وقوع آن برآمده است. گرچه به باور برخی از عقل‌گرایان، کرامت که «خرق عادت» است‌ مخالف قانون علیت پنداشته می‌شود. اما باید توجه داشت که علت‌های معنوی و غیر معنوی و غیر مادی در این جهان وجود دارد که تحقیقات نوین هم آن را تأیید می‌کند، و می‌تواند سبب حوادثی غیر معمول شود. ضمنا از منظر آسیب‌شناسی این نکته یادآوری شده که بسا بزرگ‌نمایی یا پیرایه‌هایی که بر یک‌ کرامت بسته می‌شود اصل آن را مورد تردید قرار می‌دهد. امکان صدور معجزه و کرامات از ناحیهء امام معصوم علیه السلام و رابطه آن با علم غیب امام علیه السلام، موضوعی است که نویسنده آن را از دیدگاه برخی از متکلمان شیعه به اجمال مورد بررسی قرار داده است. در بخش پایانی مقاله هم منابع تاریخی ثبت کرامت و معجزات حضرت رضا علیه السلام را متذکر شده و به چند کرامت مشهور اشاره کرده است.

توسل و زیارت در منابع اهل سنت و نقد دیدگاه وهابیت با تأکید بر زیارت امام رضا علیه السلام

بارگاه رضوي از سده سوم هجري قمري تاکنون، کانون توجه امت اسلامي اعم از شيعه و سني بوده است، به‌ویژه علماي اهل سنت و پيروان آنان، پيوسته جهت عرض ارادت و طلب حاجت و شفاي امراض به زيارت آن حضرت شتافته و به آن پيشوا توسل می‌جستند. اين در حالي است که با بيان تفکرات و فتاواي ابن تيميه و پيروانش چون محمد بن عبدالوهاب، زيارت قبور انبيا و صالحين و توسل به آنان حرام و شرک دانسته شده و زيارت کنندگان و متوسلين به آنان را قبريون و حجريون ناميدند و با جلوه دادن زيارت و توسل از اختصاصات شيعه و ادعاي فقدان چنين اعتقادي در ميان اهل سنت و يا وجود چنين اعتقادي در عوام اهل سنت و نه علما، سعي در ايجاد دوگانگي اعتقادي و رفتاري ميان شيعه و سني دارند. پژوهش حاضر در صدد تبيين فضيلت زيارت امام رضا در منابع اهل سنت و تبيين گزارش‌ها و نصوص تاريخي، بر سيره مستمره علماي اهل سنت و پيروان آنان و نيز نقد تفکرات و باورهاي وهابيت در مسئله زيارت و توسل، بر اساس منابع معتبر و درجه اول اهل سنت است که نتيجه آن اتحاد بیش‌ازپیش مسلمين خواهد شد.

تحلیل متن شناسی زیارت‌نامه حضرت امام رضا علیه السلام بر پایه نظریه کنش گفتار

نظریه کنش گفتار یکی از مهم‌ترین نظریاتی است که بر دو حوزه فلسفه زبان و زبان دین تأثیر گذاشته است. آستین، ارائه‌کننده این نظریه، کاربرد زبان برای انجام کارهایی از قبیل اعلام کردن، وعده دادن، اظهار داشتن، تهدید کردن و … را کنش گفتار نامید. وی واحد ارتباط زبانی را کنش‌های گفتاری اعلام کرد، بدین معنی که ارتباط زبانی هنگامی اتفاق می‌افتد که گوینده، کنش گفتاری انجام دهد. جان سرل بر پایه این نظریه کنش‌های گفتاری را به پنج دسته تقسیم‌بندی کرد: کنش‌های اظهاری، اعلامی، تعهدی، ترغیبی و عاطفی. بررسی متن شناسی زیارت‌نامه حضرت امام رضا (ع) بر اساس طبقه‌بندی فوق نشان داد از مجموع 107 کنش گفتاری به‌کاررفته در این متن، کنش‌های عاطفی با 38 مورد بیشترین و کنش‌های اعلامی با 22 مورد کمترین تعداد را به خود اختصاص داده‌اند. ضمن آن که در متن فوق هیچ‌گونه کنش گفتاری تعهدی به کار نرفته است. نتایج فوق نشان‌دهنده ایجاد ارتباط عمیق عاطفی گوینده و مخاطب یا مخاطبان زیارت‌نامه است. به عبارتی گوینده متن تلاش کرده است احساساتی از قبیل ارادتمندی، قدردانی و دوستی خویش را در قالب این متن با مخاطب خویش به اشتراک بگذارد. اختلاف ناچیز بین تعداد سایر کنش‌های به کاررفته در متن با توجه به تعداد کل کنش‌های موجود معنی‌دار به نظر نمی‌رسد.

بررسی تاریخی – روایی چگونگی ملقب شدن امام هشتم به «الرضا»

چگونه حضرت امام علی بن موسی (ع) به الرضا ملقب شد؟ این نوشتار با بررسی سند و دلالت دو روایت نقل شده از مرحوم صدوق رضی‌الله‌عنه و ارزیابی زمینه‌ها و قرینه‌های گزارشی تاریخی دراین‌باره به این‌ پرسش پاسخ می‌گوید. نویسنده بر آن است که مأمون، خلیفه شهیر عباسی به انگیزه سرکوبی قیام‌های‌ مخالفان به‌ویژه علویان و جلوگیری از سقوط حکومت عباسیان، پس از نشاندن آن امام بزرگوار در جایگاه‌ ولی عهدی خود، این لقب را برای او برگزید. حتی با فرض وجود این لقب برای امام هشتم پیش‌ازاین‌ رویداد، می‌توان گفت که امام هشتم علیه‌السلام در زمان مأمون به «رضا» شهرت یافت.