برچسب: امام باقر(ع)

چالش‌های اندیشه‌ای و اقتصادی شیعیان در عصر امام باقر علیه السلام

عصر امام باقر(ع) از جنبه فکری و اجتماعی یک مقطع مهم و نقطه عطف در زندگی شیعیان به شمار می‌رود. مطالعات و پژوهش‌های معطوف به تاریخ اجتماعی شیعیان، که در سال‌های اخیر افزایشی چشم‌گیر داشته است، درباره این گونه مقاطع تاریخی اهمیتی مضاعف می‌یابد. مقاله حاضر با بهره‌گیری از گزارش‌های مندرج در منابع مختلف تاریخی، در پی یافتن پاسخ پرسش‌هایی درباره مهم‌ترین چالش‌های اجتماعی شیعیان در این دوره، در حوزه اندیشه‌ای و رفتاری است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، می‌توان مهم‌ترین این چالش‌ها را چنین برشمرد: اختلاف و چنددستگی شیعیان با گسترش کیسانیه و ایجاد زمینه‌های پیدایش زیدیه، دوری شیعیان کوفه از امام باقر(ع) و تأثیر آن در انحرافات فکری و عملی آن‌ها، مشکلات اقتصادی شیعیان و درگیری آن‌ها با یک‌دیگر در این زمینه، و سرانجام پدیده غلات و تأثیر اندیشه‌ها و عملکرد نامناسب آنان بر انحراف برخی شیعیان و بدنامی شیعیان.

عبدالملک بن اعین

یکى از فرهیختگان سده دوم هجرى عبدالملک بن اعین, برادر زراره بن اعین, راوى معروف است. متإسفانه با آن که تعریف ها و توصیفات ارزنده اى از وى در لسان شریف امام صادق(ع) و اندیشمندان شیعه و سنى شده, ولى چهره وى بر برخى از رجالیون پوشیده مانده است. هرچند مقاله حاضر بحثى رجالى نیست اما تا اندازه اى زوایاى گوناگون زندگى عبدالملک را بررسى نموده و به علل تضعیف وى از سوى پاره اى رجالیون اهل سنت اشاره کرده و به گونه اى نسبتا مفصل درباره (خاندان) اعین سخن مى گوید.

وجود پیامبر از نور

آیا پیامبر از نور آفریده شده اند یا از گل و آیا موجودات به خاطر وجود آن حضرت آفریده شده اند یا آن حضرت برای سایر موجودات آفریده شده است؟

غاليان، اقدامات و موضع امام صادق(عليه‌السلام) 

در قرآن كريم آياتي وجود دارد كه بر وحدانيت خداوند و اين‌كه تنها خالق و مدبر و و روزي دهنده است تأكيد مي‌كند و از سوي ديگر به مردم مؤكداً سفارش مي‌كند كه از غلو و زياده‌روي در دين خودداري كرده و غير از حق دربارة خداوند چيزي نگويند.1 قرآن حتي پيامبر اكرم (صلي‌الله‌عليه‌و‌آله‌و‌سلم) را نيز در زمره ساير انسان‌ها مي‌داند با اين تفاوت كه به او وحي مي‌شود2 و در كل از اين‌گونه آيات در قرآن مجيد فراوان يافت مي‌شود.3

نگاهی به وضعیت حدیث در عصر صادقین(علیهما السلام) 

تاریخ حدیث شیعه در عصر حضور را می توان به چهار دوره کلی  تقسیم کرد: دوره ابتدای صدور حدیث تا زمان امام سجاد(علیه السلام)، دوره صادقین(علیهما السلام)، دوره امام کاظم و امام رضا(علیهما السلام)، دوره سه امام آخر(علیهم السلام). عصر صادقین(علیهما السلام) اوج تاریخ حدیث شیعه و تأثیرگذارترین دوره در حیات تاریخ حدیث شیعه می‌باشد. در این دوره، این دو بزرگوار آزادی بیش‌تری جهت ترویج فرهنگ و مذهب شیعه داشتند. ایشان علاوه بر تدریس حدیث و عقاید شیعه به تربیت شاگردان زیادی نیز پرداختند. این نگارش بر آن است تا این دوره از تاریخ حدیث را بهتر تبیین نماید. در ادامه ابتدا نگاهی کوتاه به زندگی سیاسی٬ اجتماعی و علمی٬ فرهنگی این دو امام عزیز خواهیم داشت و پس از آن به زندگی حدیثی آن‌ها خواهیم پرداخت.

اوضاع اقتصادي شيعيان عراق در عصر صادقين علیه السلام

اقتصاد از ابعاد مهم زندگي بشر است به گونه‌اي كه در برخي مكاتب حتي زير ‌بناي جامعه پنداشته شده است. اقتصاد در اسلام هرچند زير ‌بنا نيست، اما به آن اهميت فراوان داده شده است، چرا كه در بهبود يا نابساماني ديگر شئون زندگي انسان تأثير شگرف دارد.

مقاله حاضر بر آن است تا با رويكرد تاريخي و تحليلي، وضعيت اقتصادي شيعيان عراق را در عصر صادقين(ع) با بهره‌گيري از منابع تاريخي، حديثي و رجالي روشن سازد. در اين تحقيق ابتدا وضعيت اقتصادي عراق در دو قرن نخست بررسي شده و سپس به وضعيت اقتصادي شيعيان پرداخته شده است. طبق يافته‌هاي اين تحقيق، منابع اصلي ثروت در عراق، ابتدا زراعت و تجارت و سپس صنعت بوده است. شيعيان از زراعت اندك، اما از تجارت سهم بيشتر داشتند و به صنعت نيز كم و بيش اشتغال داشتند.

سبک رهبری نظام تشیع در عصر امام باقر علیه السلام

در نوع رهبری امام باقر(ع) تمام شاخصه‌ های ذاتی و اکتسابی ایشان، سبک‌ های رهبری آمرانه، مشارکتی، متقاعد‌کننده و تفویضی به گونه‌ ای منظم دخیل است. علاوه بر آن، موقعیت درون سیستم رهبری شونده یعنی تشیع، بر نوع رهبری امام باقر(ع) تأثیر داشته است. در این نوع رهبری علاوه بر نقاط مشترک، شاخصه‌ های متمایزی از سبک رهبری ایشان با الگو‌های نظری مطرح نیز وجود دارد.

این شاخصه‌ ها در برخی ویژگی‌ های شخصیتی نظیر علم و عصمت، خط‌ مشی‌ ها و اصول حاکم بر سبک‌ های آمرانه و تفویضی رهبری ایشان، در توجه به موقعیت بیرون از سیستم تشیع، علاوه بر وضعیت درون نظام  رهبری حضرت و… قابل بررسی است.  گویا وجود این شاخصه‌ های متمایز در اصول رهبری و مواردی از جزئیات، به تفاوت دو مفهوم یا واژه «رهبری» و «ولایت» مرتبط است.