وضعیت کنونی و آینده پیش روی جنبش اسلام گرایی در عربستان سعودی
در بسیاری از تحلیل ها، جنبش اسلام گرایی در عربستان را یک جنبش شکست خورده یا تنها خیزشی موقت در نتیجه آشوب حاصل از جنگ خلیج فارس تصور می کنند، ولی چنین تحلیلی مبتنی بر واقعیت نیست، زیرا قطعاً، ملک فهد پادشاه وقت عربستان بدون فشار از ناحیه اسلام گراها اقدام به تاسیس شورای مشورتی یا شوراهای ولایتی در سال 1992 نمی نمود. اسلام گراها، تا حدودی موفق به در دست گرفتن گفتمان حاکم در عربستان سعودی شده اند. در مقاله حاضر به وضعیت کنونی و آینده پیش روی جریانات اسلامگرایان در عربستان پرداخته می شود.
بحران شام، فتنه ای علیه بیداری اسلامی
فتنه سوريه به بحراني جهاني بدل شده و ابعاد پيچيده و مختلفي يافته است. بعيد است دشمن در داخل بتواند دولت سوریه را سرنگون كند، اما مشكل آن است كه در خارج، تحت تأثير اين بحران، بازي‌هاي متعددي را آغاز کرده است كه ضرركنندگان اصلي آن، مسلمانان بيداري هستند كه اين روزها بايد در حمايت از منتخبان جديد خود كشورهايشان را براي مبارزه با آمريكا و اسرائيل آماده کنند. به‌نظر مي‌رسد بايد از سياست‌هاي خطرناك دشمن آگاه شد و اقدامات لازم را سامان داد.
بحثی در تاریخ و مبانی اعتقادی جریانهای تکفیری
نگاهی هرچند کوتاه به تاریخ اسلام بخوبی گویای این امر است که افراط گرایی بیشترین صدمه را به مسلمانان وارد نموده و سبب بدبینی و تنفر بسیاری از مردم دنیا نسبت به مکتب انسانساز اسلام گردیده است بگونه ای که در جهان معاصر یکی از ابزار موثر غربیان در ایجاد اسلام هراسی به خدمت گرفتن افراط گرایان میباشد. یکی از مصادیق بارز این افراطی گری گروه کج اندیش مارقین یا خوارج بودند که بعد از تکفیر امیر مومنا ن او را در محرا ب عبادت به شهادت رساندند این نگرش در طول تاریخ به اشکال مختلف حتی بصورت مذاهب باصطلاح انقلابی بروز کرده و کمتر زمانی را میتوان یافت که اثری از افراطی گری در ان دوره دیده نشود جنگهای مذهبی که بین پیروان مذاهب و فر ق مختلف در اعصار مختلف وجود داشته و همچنان ادامه دارد یکی از عوامل اصلیش نگرش افراطی به اموزه های دینی بوده است این جنگهای خونین که بین پیروان فرقه های مختلف اسلام مسیحیت و یهودیت با یکدیگر و نیز درگیریهایی داخلی که بین پیروان یک دین با یکدیگر وجود داشته است حاکی از جدی بودن این خطر است. جهت تبیین بیشتر این تهدید و لزوم پیشگیری از ان برخی از این منازعات مذهبی را که از اثار افراطی گری و نگاههای تکفیری به دین است را بیان میکنیم.
بازخوانی ماجرای جهیمان العُتیبی و ظهور اندیشه مهدویت در بطن وهابیت
یکی از رویدادهای نادر و عجیب تاریخ اسلام در عربستان سعودی، ماجرای هجمه و تصرف بیت‌الله الحرام توسط شخصی به نام جهیمان العتیبی و همراهانش در نوامبر 1979/اول محرم 1400 بود. مقاله حاضر در سه بخش مجزا به بررسی این حادثه می پردازد. در بخش اول و اصلی آن، به تاریخ حیات جهیمان تا ماجرای مکه، در بخش دوم به اساس و سرچشمه‌های این حرکت و در بخش سوم، به مشروعیت و اهمیت عقیدتی اندیشه جهیمان العتیبی و تأثیر او بر حرکت‌های بنیادگرایانه دیگر، پس از او در عربستان سعودی پرداخته می شود.
التکفیر و الهجره
التکفیر و الهجره، جماعت، پس از اینکه گروهی از مسلمانان تندرو در قاره شیخ محمد حسین ذهبی، وزیر سابق امور اوقاف و الازهر را در ژوئیه 1977 (1356ش) ربودند و به قتل رساندند، رسانه های گروهی مصر این گروه را جماعت التکفیر و الهجره نامیدند. از این عبارت نمی توان تعریف ساده ای به دست داد، اما معنای آن روشن است: «جماعتی که مسلمانان [ظاهری و خائن] را به کفر متهم می کند» (تکفیر) و از مسلمانان [واقعی] می خواهد که از سرزمین الحاد، مصر امروزی، »مهاجرت» (هجرت) کنند.
خوارج العصر؟
یکی از مهم‌ترین و البته شگفت‌ترین جریانهای سلفی تکفیری امروز جریانی است که مخالفان از آن با عنوان «داعش» یاد می‌کنند و میراث‌خوار گفتمان‌های مهم تکفیری عصر حاضر است.
اگر بخواهیم در سالیان اخیر چند دوره برای سلفیه جهادیه تعیین کنیم، می‌توانیم از سال 1400 هجری قمری نخستین دوره را «دوره جهیمان العتیبی» بدانیم که در آن مسجد الحرام به شکل عجیبی اشغال شد و در نهایت با ریخته شدن خون مردم بسیاری در حرم امن الهی ماجرا خاتمه یافت. در این دوره دشمنی که می‌بایست با آن رو به رو شد امپریالیسم و حاکمیت‌های دست نشانده آن از جمله حاکمیت آل سعود بودند. حاکمیت آل سعود از سوی یکی از مهم‌ترین ایدئولوگ‌های سلفی جهادی یعنی «ابو محمد المقدسی» تکفیر شد. دوره دوم را میتوان «دوره‌ی جهاد در افغانستان» و شکل‌گیری جریان «افغان العرب» دانست. «عبد الله عزام» شاخص‌ترین رهبر سلفیه جهادی در این دوه است. دشمن اصلی در این دوره، الحاد کمونیست و شوروی بودند. دوره سوم به «اسامه بن لادن» و شکل‌گیری «القاعده» تعلق دارد که با حمله به برج‌های دو قلوی تجارت جهانی در نیویورک به اوج خود رسید. در این دوره آمریکا دشمن اصلی به شمار آمد. دوره چهارم را باید متعلق به «ابو مصعب زرقاوی» دانست که پس از اشغال عراق توسط نیروهای آمریکایی و متحدان آن پا به عرصه گذاشت و تحولات مهمی را در گفتمان سلفی جهادی به وجود آورد، از جمله اینکه در دوره زرقاوی، دیگر آمریکا دشمن اصلی نبود، بلکه با توجه به شرایط عراق، شیعیان به عنوان دشمن اول تلقی شدند. بعد از اعلام مرگ زرقاوی، تشکل موسوم به «دولت اسلامی عراق» با رهبری «ابو عمر بغدادی» پا گرفت که با وجود حفظ اولویت سابق یعنی جنگ با تشیع، تلویحاً ایجاد یک دولت جدید با ارجاع تاریخی به «خلافت عباسی» را وجه همت خود قرار داد. این موضوع از سوی برخی از جریانهای سلفی جهادی با مخالفت رو به رو شد، اما با اعلام خلافت از سوی «ابوبکر بغدادی» که پس از کشته شدن «ابو عمر بغدادی» و «ابو حمزه المهاجر» در سال 1389 به رهبری سازمان موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام» رسید، وارد مرحله جدید شد.