برچسب: اصحاب حدیث

وارثان نواصب

برگرفته از جلسه سوم «سیر تکوّن عقاید شیعه»؛ ماه مبارک رمضان 1401 هجری شمسی

زندگى و زمانه احمد بن حنبل‏

احمد بن حنبل رئیس و پیشواى مذهب حنابله و اصحاب حدیث است که در دوران اوج اقتدار عباسیان و علماى معتزله، با دفاع از اندیشه قدمت قرآن و پایدارى در واقعه محنت مطرح گشت. اهمیت زندگى احمد بن حنبل از آنجاست که او على‏رغم همه پایدارى‏اش در برابر عباسیان به دفاع از حاکمان جائر معروف است.
در مقاله حاضر ضمن مرورى بر زندگى احمد بن حنبل، اوضاع سیاسى، مذهبى روزگار وى مورد اشاره قرار گرفته و کارنامه سیاسى، فکرى احمد بن حنبل در مواجهه با اوضاع زمانه بررسى شده است.

ابن قتیبه دینوری

ابن قتیبه دینوری از ادیبان و مورخان بزرگ قرن سوم هجری است. محققان همواره به اندیشه‌های دینی، خاستگاه نژادی، همکاری او با خلفای عباسی و نیز آثار ادبی، کلامی، فقهی، نجومی و تاریخی وی توجه کرده‌اند. نویسنده، در این مقاله پس از ارزیابی مختصر گرایش‌های سیاسی،‌ مذهبی ابن قتیبه و نیز شخصیت‌های تأثیرگذار بر اندیشه وی، آثار واقعی و برخی از کتاب‌های منسوب به او و هم‌چنین چگونگی تحول در تمایلاتش را بررسی می‌کند.

مبانی عام سلفی گری

نویسنده در این جا به چهار حوزه ی معرفتی سلفی گری، یعنی «روش شناسی»، «معرفت شناسی»، «معناشناسی»، «هستی شناسی»، سلفی گری، و به بررسی و اجمال ارزیابی آن پرداخته و همه ی این حوزه ها، در حقیقت با یکدیگر ارتباط دارند و می توان بر پایه ی نگرش یک مکتب در چهارچوب این حوزه ها، مهندسی نظام فکری آن مکتب را مشخص کرد.

سلفيان

سلف در لغت به معنی گذشته و پیشینه است و در اصطلاح سلفیان یعنی پیرو صحابه پیامبر و تابعین و تابعین تابعین بودن. تاریخ ظهور آنان قرن چهارم هجری است و خود را به احمد بن حنبل منتسب می دانستند. سلفیان افکار و عقاید خاص خود را داشته و برخی از عالمان نیز با شور و هيجان به حمايت از آن برخاسته اند. در این مقاله افکار و عقاید سلفی گری و پیشینه تاریخی سلفیان نقد و بررسی خواهد شد.

سلفیه، دانشنامه کلام اسلامی

مکتب “سلفیه” با ظهور ابن تیمیه و در ادامه با فعالیتهای ابن عبدالوهاب بر سر زبان ها افتاد و گروهی آن را به عنوان “دین” و “مذهب”، برگزیدند و خود را “سلفی” نامیدند و برخی، آن را “روش فکری” برای رسیدن به حقیقت اسلام دانستند. سلفیه را باید همان ادامه اهل حدیث دانست که در دوران عباسیان پدید آمد. در مقاله حاضر مطالبی در مورد مکتب سلفیه و تاریخچه آن بیان خواهد شد.

سلفیه

سلفیه نام جریان تندرویی است که خود را مصلحان اسلام می شمارند. اینان بهترین روش را بازگشت به پیشینیان معرفی میکنند. در مقاله حاضر ایجاد این مکتب به قرن 19 میلادی در مصر دانسته شده که صحیح نمی باشد. در این مقاله به بررسی سلفی گری در کشورهای آفریقایی و کشور سوریه پرداخته می شود.

جریان شناسی سلفیان و وهابیت و نقش آنان در جهان اسلام (مصاحبه)

هر چند مبانی اندیشه سلفی به گذشته برمیگردد اما در یک قرن گذشته نقش مهمی در تحولات جهان اسلام داشته است. در این حال در این راستا برای شناخت بیشتری جریان شناسی سلفیان و نقش آنان در جهان اسلام و همچنین آینده آن گفتگویی با دکتر سید مهدی علیزاده موسوی کارشناس اندیشه های اسلامی و وهابیت انجام داده ایم که بخش نخست آن تقدیم میگردد. دکتر موسوی رئیس پژوهشکده حج و زیارت و صاحب کتاب هایی همانند سلفی گری و تبارشناسی وهابیت است. واژگان کلیدی: جریان شناسی سلفیان، جریان شناسی وهابیت، نقش سلفیان در جهان اسلام، رابطه سلفی گری با وهابیت، اندیشه سیاسی سلفی ها، آینده جایگاه سلفی ها در جهان اسلام، تقسیم بندی های سلفیان.

تاریخ فرهنگی سلفیه: از متن گرایی تا زمینه گرایی

جریان سلفیه و نگاه به گذشته برای احیای هویت اسلامی، بیش از هر چیز یک جریان اصلاح گرایانه است. به رغم حضور مفهوم اصلاح طلبی در جریان سلف گرایی، جریان مزبور با نوسانات مختلف از انحرافی تا واقع گرایی روبه رو بوده و برداشت ها و تأویل های متفاوت از تعریف نظری و عملی این جریان، جامعه اسلامی را در طول تاریخ با رویکرد های گوناگون درگیر کرده است که در ادامه مطالب بیشتری در این زمینه بیان خواهد شد.

پیدایش سلفیه و تحولات آن

تفکر سلفی گری و بازگشت به سلف در زمانهای مختلف تاریخی، دارای تحولاتی بوده است ، این جریان با ظهور اهل اثر و نظرات احمد بن حنبل شکل گرفت و بعد از احمد بن حنبل توسط تابعان او پیگیری شد. مخصوصا با ظهور ابن تیمیه در قرن هفتم سلفی‌گری وارد مرحله جدیدی شد و تعریف جدیدی از آن ارائه شده و افکاری مانند نفی زیارت و توسل و.. به عنوان شاخصه آن مطرح شد. در قرون بعدی این جریان با ظهور محمد بن عبدالوهاب گسترده تر شد و ابعاد جدیدی از سلفیه مطرح گردید. وی و تابعان او با ارائه قرائتی جدید از توحید بقیه مسلمانان را مشرک دانستند. دوره‌های مختلف سلفیه دارای تشابهات و اختلافاتی باهم هستند.

اهل حدیث (2)

حدیث نبوی در میان مسلمانان جایگاه والایی دارد. پیامبر اکرم(ص) نیز به یاران خود سفارش می‌کردند تا برای حفظ سخنان آن حضرت آنها را بنویسند. عده‌ای از صحابه نیز چنین می‌کردند. بعد از وفات پیامبر اکرم(ص) نه تنها نوشتن و نقل احادیث ممنوع شد، بلکه برخی از احادیث نوشته شده توسط ابوبکر، سوزانده شد. با به قدرت رسیدن عمر بن عبد العزیز عده‌ای عهده‌دار جمع آوری و نقل احادیث پیامبر(ص) شدند و به اهل حدیث مشهور شدند. سیر تاریخی اهل حدیث در این مقاله توضیح داده شده است.

اهل حدیث (1)

اهل حدیث (در برابر اصحاب رأی) فرقه ای از اهل سنت با اندیشه ظاهرگرایی و اکتفا به حدیث در فهم و استنباط شریعت، هستند. ایشان کسانی هستند که در گردآوری حدیث می کوشند و در استنباط احکام از نصوص بیرون نمی شوند و از قیاس می پرهیزند. این تعبیر بر محدثان حجاز، یاران مالک بن انس، یاران شافعی، سفیان ثوری، احمد حنبل و داود اصفهانی اطلاق می گردد. در این مقاله دانشنامه ای به تفصیل راجع به اصحاب حدیث بحث و بررسی صورت می گیرد.