اولین نشانه هاى نهاد حسبه در سرزمین هاى اسلامى
نهاد حسبه در تاریخ حکومت مسلمانان از نهادهاى وابسته به تشکیلات قضایى و وظیفه آن نظارت بر امور شهرى و رفتار شهروندان بوده است.
آغاز شکل گیرى نهاد حسبه در تاریخ اسلام مورد اختلاف صاحب نظران و مورخان است; برخى تاریخ تشکیل این نهاد را به زمان پیامبر اکرم (ص) و جانشینان وى باز مى گردانند و عده اى دیگر به دوره اموى و عباسى. در این مقاله نگارنده ضمن بیان آراى گوناگون و نقد آن ها., شکل گیرى سازمان حسبه در آغاز خلافت عباسى را به صواب نزدیکتر مى داند.
آغاز حرفۀ وراقت در میان مسلمانان
وراقت به عنوان یکی از مشاغل رایج در میان مسلمانان، نقش مهمی در تولید و ترویج کتاب داشته است. به کسی که در این پیشه فعالیت داشت ورّاق گفته می‌شد. حال سؤال این است که حرفه وراقت چگونه آغاز شده است؟ از آنجا که بنا بر نظری مشهور، شروع ساخت کاغذ در میان مسلمانان مربوط به نیمه قرن دوم است؛ برخی از محققان معتقدند که وراقت با ورود اسیران کاغذ ساز چینی به سمرقند پس از نبرد طراز (134ق) شکل گرفته و کلمه وراقت از ورق به معنی کاغذ گرفته شده است. در مقابل نظری وجود دارد که ورود کاغذ را مدت‌ها پیش از این تاریخ دانسته است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی منابع و گزارش‌‌های موجود، تصویری روشن از آغاز این شغل در میان مسلمانان به دست دهد و دو نظر مشهور در این باره را بازخوانی کند. به نظر می‌رسد به رغم ورود کاغذ در نیمه قرن دوم، ارتباطی میان این واقعه و آغاز وراقت وجود ندارد و وراقت در نیمه دوم قرن اول هجری شکل گرفته است.
سیاست‌های مذهبی وزیران سنی مذهب فاطمیان: انگیزه‌ها، اهداف و راهبردها
در نیمه دوم سده ششم هجری، در حالی که خلافت شیعی فاطمیان در مصر ضعیف‌ترین دوران حیات سیاسی خود را سپری می‌کرد، زنجیره‌ای از سیاستمداران سنی موفق شدند بارها به مقام بسیار مهم وزارت دست یابند. اینان که التزام و وابستگی فراوانی به اندیشه خلافت سنی عباسیان در بغداد داشتند و سرانجام نیز توانستند خلافت فاطمی را سرنگون سازند، مجبور بودند در راه بقای سیاسی و نیز هر چه ضعیف‌تر کردن رقیبان خود، سیاست‌های مشابه و ویژه‌ای را دنبال کنند که از مهم‌ترین آنها یک رشته سیاست‌های مذهبی بود. در صدر این سیاست‌های مذهبی بهره‌گیری سیاسی ـ اجتماعی از نفوذ عده‌ای از عالمان نامدار و ایجاد رابط? مثبت و دوسویه با آنها و نیز تلاش برای ایجاد زمینه مناسب فکری، اعتقادی و اجتماعی برای کسب قدرت بود. بررسی روابط محکم و هدفمند این سیاستمداران و آن عالمان مهم‌ترین جنبه‌های چگونگی قدرت یافتن تسنن در مصر و پیدایش زمینه‌های مناسب برای به قدرت رسیدن ایوبیان را روشن می‌سازد.