حکمتهای علوی در سروده های عربی
كلمات جاودانه حكمت علوى، بر ادبيات عرب، اثرى شايان نهاده‌اند. نويسنده در اين گفتار، 86 مورد از سخنان حضرت اميرالمؤمنين علی بن ابى طالب(ع) را آورده، كه مستقيمآ بر شعر شاعران عرب اثر نهاده‌اند. در اين مقاله، به 6 عنوان كتاب حديثى شيعى، 5 شرح نهج‌البلاغه، و حدود 40 منبع مهمّ ادبيات عرب، استناد شده است.
مبانی فقه الحدیثی آیة الله میرزا مهدی اصفهانی (3)
نويسنده در اين گفتار به مقايسه دو ديدگاه متفاوت در اجتهاد و فقاهت می پردازد : ديدگاه رايج كه اجتهاد را ملكه بدست آوردن احكام شرعى از متون فقهى مي‌داند و ديدگاه آية الله اصفهانى كه فقاهت را شناخت احكام الهى مي‌داند.آنگاه چگونگىِ دستيابى به اين دو را مقايسه مىكند. در ديدگاه اوّل، اجتهاد، مقدمات و علوم فراوانى از قبيل ادبيات، منطق، كلام و… لازم دارد كه بدون آنها اجتهاد محال است. امّا در ديدگاه دوّم به هيچكدام از مقدمات يادشده نيازى نيست و با مراجعه به اصول و قواعد فقهى و با مراجعه به قرآن و سنت معصومان و در انتها مراجعه به افكار فقيهان، اين مهم به سامان مي‌رسد. در پايان مقال اين نكته بحث مىشود كه مقدمه فقه اصغر، يعنى اجتهاد اصطلاحى ، فقه اكبر يعنى شناخت و عرفان كامل خداوند، پيامبر او و امامان بعدى :ـ است. و هرگز بدون فقه اكبر به فقه اصغر نمی توان رسيد.
سه نامه از محدث نوری به علامه سید ناصر حسین
محدّث بزرگ شيعه،ميرزاحسين نورى طبرسى (1254 ـ 1320 ق.) در كنار تلاشهاى گـرانقدر خود براى بازيابى و شناسايى كتابهاى شيعه اماميه، روابط علمى گسترده اى با علامه ميرحامد حسين كُنتـورى (1246 ـ 1306 ق.) و پس از او با فـرزندش سيد ناصر حسين (1284 ـ 1361 ق.) داشت. وى در تهيه منابع براى تاليف و تكميل كتاب نفيس «عبقات الانوار» (كه در اثبات امامت ائمه اطهار : است) به آن دو دانشمند بزرگ كمك می كرد. دراين گفتار، متن سه نامه از محدث نورى به سيد ناصر حسين، با تحليل وتوضيح، آمده است اين نامه ها براى نخستين بار منتشر مىشود.
نگاهی به کتاب «جوامع الکلام فی دعائم الاسلام»
«جوامع الكلام فى دعائم الاسلام» يكى از جوامع حديثى چهارگانه‌اى است كه توسط محدثان متأخر تأليف شده است. مؤلف اين كتاب « محمد بن شرف‌الدين على موسوى جزائرى» مشهور به سيد ميرزا جزائرى كه از معاصران ملّا محسن فيض كاشانى، شيخ حرّ عاملى و علامه مجلسى است، آن را بر سياق كتاب «منتقى الجُمان فى الاحاديث الصِحاح و الحِسان»، اثر مشهور حسنبن زين‌الدين (فرزند شهيد ثانى و معروف به شيخ حسن صاحب معالم)، تدوين كرده است. وى قصد داشت با تأليف اين كتاب به تكميل و توضيح مباحث كتاب « منتقي‌الجمان » بپردازد.مقاله حاضر به معرفى كتاب «جوامع الكلام » می پردازد.
گزاره های دینی در مثنوی
ديدگاه جلال الدين مولوى، شاعر عارف قرن هفتم به مقوله هاى مذهبى را مىتوان به دو گونه متفاوت تقسيم كرد .در يك گونه مولوى باهنرمندى وبا استفاده از تمثيلات و تشبيهات محسوس به شرح و تبيين پيام حديث می پردازد.دراين حالت آن چه مىگويد با روح كلّى مذهب مطابق است و ما آن را «تبيينات هنرى، مولوى ناميده‌ايم .امّا در گونه ديگر، او باتمسك به حديث، به شرح و بيان اصول اعتقادات صوفيه و ويژگىهاى طريقت مورد پسند خويش می پردازد. كه در اين صورت، حديث در كارگاه خيال و عاطفه هنرمند او تغيير شكل پيدا كرده. به طورى كه ديگر پيام آن حديث، با روح كلّى مذهب نمی خواند، بلكه به رنگ ذهنيّت گوينده مثنوى در آمده است. و ما اين گونه را «برخورد هنرى» مولوى ناميده‌ايم ؛ امرى كه اساسآ جوهره وحقيقت تصوف است، وراى همه ظواهر اقوالِ بزرگان آن.
مبانی فقه الحدیثی آیة الله میرزامهدی اصفهانی (2)
در اين گفتار (كه درادامه گفتارپيشين مي‌آيد)، نويسنده، ديدگاههاى آيةالله ميرزا مهدي اصفهانى در زمينه فقه الحديث راپى می گيرد. دراين بخش، ملاك فقاهت شرعى ازديدگاه مرحوم اصفهانى بيان میشود، كه با برخي‌از نظرات رايج تفاوت دارد. به عقيده‌ايشان، تفريع فروع از اصول، به معنى تفقّه نيست. از سوى ديگر،تفقّه كه در لسان شرع آمده، با اين معني از اجتهاد تفاوت دارد.
کافی و اصول اربعماة
اصول اوليه حديث اماميه در چهارصد رساله حديثى كه بيشتر آنها در دوران صادقين عليهما السلام نگاشته شده، ثبت بوده است. پس از دوران حضور ائمه عليهم السلام نويسندگان كتب اربعه به ثبت آن اصول در كتابهاى خود بطور مبوب و مضبوط اقدام كرده‌اند و كتاب كافى تأليف ثقه الاسلام كلينى جامعترين آنها است.
رسالة فی الکافی
پيامبر خدا(ص) مسلمانان را به تحصيل دانش امر فرمود. امّا اين امر، واجب كفايى بود براى گروهى از مسلمانان كه قدرت وامكان كسب علم داشتند، بدين گونه كه جمعى به كسب علم بپردازند وبه ديگران بياموزند. اين دانشمندان علم آموختند ودر دفترها نگاشتند. اين دفاتر، «اصول» نام گرفت، كه چهار صد اصل در اين ميان، امتياز خاصّ يافتند.اين اصول نزد شيخ كلينى صاحب كتاب كافى بود، كه از ان در نگارش وتدوين كتاب خود بهره گرفت. پس از گذشت چند قرن، منابعى كه در اختيار كلينى بود، از ميان رفت، و نياز به بررسى مجدّد احاديث كافى پيش آمد. از اين رو، دانشمندان قرن هفتم هجرى، ضوابطى براى بررسى احاديث پديد آوردند. شيخ آقا بزرگ تهران، كتاب شناس بزرگ شيعه در قرن چهاردهم هجرى و صاحب كتاب «الذريعة الى تصانيف الشيعة»، دراين رساله كوتاه – كه براى نخستين بار منتشر می شود – به بررسى شيوه كلينى در تأليف كافى و ضوابط دانشمندان قرنهاى بعدى در ارزيابى آن كتاب می پردازد.
لزوم ارزیابی سندی احادیث کافی
شناخت دين بدون رجوع به احاديث اهل بيت(ع) امكانپذير نيست و احاديث را بايد از منابع آنها يافت. كتاب كافى، از معتبرترين كتب حديثى شيعه است كه از قرن چهارم تاكنون در اختيار دانش پژوهان شيعى است. با وجود ارزش واهميت فراوان كه اين كتاب دارد، بى نياز از نقد وبررسى اسناد احاديث نيست .اين مقاله، براساس دروس آيت الله سيد موسى شبيرى زنجانى – از فقها و مراجع تقليد معاصر شيعه – تدوين شده، ودر آن سخنان محدّث بزرگ شيعى، ميرزا حسين نورى در «خاتمه مستدرك الوسائل» پيرامون كتاب كافى، نقد وبررسى شده است.
کافی در آینه پژوهش
اهميت واعتبار كتاب كافى نوشته ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى، جمعى از دانشوران شيعى را بر آن داشته كه پژوهش هايى در باره آن عرضه كنند. در اين مقاله، شش تحقيق معرفى و نقد و بررسى میشود.موارد شماره 1 و 2 و 6، معرفى كلّى از كتاب كافى و مؤلّف آن را در بر دارند. كتاب شماره 2، به چهار مبحث مهمّ پيرامون اصول كافى می پردازد (امام مهدى(ع)، تقيه، بداء، قرآن). كتاب شماره 5، شرح ملا خليل قزوينى (دانشمند شيعى قرن يازدهم هجرى) بر كافى را مىشناساند. و كتاب شماره 4، شيوه صحيح املاى رجال و راويان كتاب كافى را می نماياند. كتاب 1 تا 4 به زبان عربى، و كتاب 5 و 6، به زبان فارسى است.
شفاعت در تفسیر مناهج البیان
يكى از مباحث اعتقادى مسلمانان ـ كه به دليل اهميت فراوان، محلّ بحث و گفتگوى زيادى بوده و هست ـ بحث شفاعت است. مرحوم آية الله ملكى ميانجى در تفسير مناهج البيان، مانند ديگر مفسّران، در باب شفاعت، مباحثى آورده، كه در اين گفتار، به آن مباحث اشاره می شود.براى تكميل فائده، عناوين بحث تفصيلى آية الله ملكى در كتاب ديگر او (بدايع الكلام فى تفسير آيات الاحكام) نيز ارائه شده است.
تحقیق در وجه اعجاز قرآن کریم
اغلب مفسّران و دانشمندان علوم قرآنى در وجه اعجاز قرآن كريم بحث كرده‌اند. برخى از ايشان بر جنبه هاى بلاغى و لفظى تأكيد كرده‌اند و برخى ديگر بر جنبه هاى معنوى و محتوايى. اشكالاتى كه در بحث اعجاز بلاغى وجود دارد، يكى اين است كه چرا لفظ اعجاز در قرآن كريم استعمال نشده است و آيا اطلاق اين لفظ بر آيه و بيّنه رواست ؟ ديگر آنكه چرا در قرآن كريم و احاديث ائمه طاهرين :به وجه فصاحت و بلاغت اشاره‌اى نشده و بجاى آن از اوصافى مانند هدايت و نور و آيه و بينه و برهان و حجت و سلطان استفاده شده است؟ جنبه هاى معنوى و محتوايىِ اعجاز قرآن كريم، نسبت به جنبه هاى بلاغى و لفظى، از اهميت بيشترى برخوردار است و بعضى از علماى شيعه بر آن تأكيد فراوان كرده‌اند.
امام، اسوه امّت
با بررسى لغوى واژگان اسوه و امام، مفاهيم قصد، توجّه، پيشوايى، راهنما، شاخص و… به دست مي‌آيد. مفهوم امامت در ديدگاه كلامى آن «رياست عامه در امور دين و دنيا بر همه مكلفين بر سبيل جانشينى پيامبر” تعريف شده است و در فرهنگ شيعى، امام همه مقامات پيامبر9 به جز مقام نبوّت را با ويژگيهاى: عصمت، علم خدادادى و انتصاب الاهى دارد.انسانها به دلايل مختلف؛ به مقتضاى فطرت خويش الگوطلب و الگو پذيرند و در قرآن نيز به نقش الگوپذيرى در تربيت تأكيد شده است. از بررسى واژه قرآنى اسوه ـ كه سه بار با صفت حسنه ذكر شده است ـ اسوه بودن پيامبر9 در تمام شئون هدايتى مشخّص مىشود.ضرورت اسوه بودن امام معصوم7 براى هدايت بشر با توجه به ويژگيهاى امام با دلايلى تبيين و با استناد به روايات و متون ادعيه و زيارات، الفاظ متفاوت و شكلهاى متفاوت اسوه بودن امامان معصوم:توضيح داده شده است.
طالع بینی
آیا طالع بینی و ادعای منجمان در پیش‌گویی امور درست است؟ علم سونوگرافی جدید نیز مگر چنین ادعایی در مورد جنسیت جنین ندارد؟