اقسام توحید از دیدگاه وهابیت و نقد آن

این پژوهش به منظور درک بهتر از اقسام توحید و دلایل انحصار آن از دیدگاه وهابیت انجام گرفته است. وهابیت با انحصار تقسیم‌بندی توحید در دو گونه، یکی تقسیم دوگانه و دیگری تقسیم سه‌گانه، دیگر مسلمانان را در این معرفت دچار خطا می‌بیند. اما با بررسی دلایل انحصار اقسام توحید در این دو گونه، این نتیجه حاصل شد که دلایل وهابیت بر این انحصار، افزون بر اینکه نادرست است، اشکالاتی دارد، از جمله نادرست‌بودن این انحصار با مبنای سلف‌گرایی وهابیت و تعارض آن با روش‌شناسی آن‌ها.

ادله داعش بر خلافت اسلامی و نقد آن از سوی سلفیان جهادی

در رمضان 1434 گروهی افراطی وابسته به جریان سلفی جهادی پس از تسلط بر بخش‌هایی از جهان اسلام، اعلام خلافت اسلامی کردند و رهبر خود ابراهیم بن عواد بغدادی را خلیفه مسلمانان و امیرالمؤمنین نامیدند. این گروه، که مخالفانشان آن‌ها را داعش می‌نامند، مشروعیت خلافت بغدادی را به انتخاب وی از سوی اهل حل و عقد می‌دانند. همچنین، غلبه و سلطه بغدادی بر بخشی از عراق و سوریه از سوی این گروه دلیل دیگری بر صحت خلافت وی قلمداد شده است. در مقابل، دیگر گروهای سلفی تکفیری، که خود مشی افراطی دارند و از این جهت نزدیک‌ترین جریان‌ها به داعش‌اند، در مقابل این ادعای بزرگ به مخالفت برخاسته، آن را به‌شدت انکار می‌کنند. مخالفان ابوبکر بغدادی، که داعشیان را با عناوینی همچون خوارج و کلاب اهل النار خطاب می‌کنند، علاوه بر رد ادله داعش، شواهد و قراینی بر بطلان خلافت ادعایی این گروه می‌آورند و مسلمانان را از پیوستن به آن‌ها برحذر می‌دارند.

وهابیت منطق تزویر و تکفیر

اسلام دین منطق و حکمت است و هرگز استفاده از دروغ و تهمت و دشنام و بی‌منطقی را نمی­پسندد، بلکه آن را مانع رشد و کمال و وحدت می­داند؛ و هر کس این مسیر را طی کند به ضرر خود و جامعه اسلامی قدم برداشته است. متأسفانه برخی افراد و فرقه­ها در این راه گام نهاده­ اند.

نقش جریان های سلفی در سوریه و فلسطین در مصاحبه با شیخ عبدالله کتمتو

شیخ عبدالله کتمتو، رئیس انجمن دوستی ایران و فلسطین و امام جماعت مسجد الوسیم دمشق و نائب رئیس اتحادیه علمای اهل سنت شام کسی است که از رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران به عنوان بهترین جانشین برای امام خمینی یاد می‌کند و می‌گوید: «بنده هر سال در کنفرانس‌های تهران شرکت می‌کنم و سخنان امام خامنه‌ای را می‌شنوم. ایشان همه دغدغه‌های امام خمینی را دارد و تجربه‌های خود را نیز به آن افزوده است. امام خامنه‌ای صلابت و استحکام اراده را به ما آموخت. انقلاب اسلامی ایران هر روز در زمینه‌های مختلف قدرتمندتر شده و در زمینه‌های انسانی نیز بسیار خوب عمل می‌کند». ایشان در یکی از روزهای زمستان 1393 مهمان مؤسسه دارالاعلام لمدرسة اهل البیت علیهم السلام بودند و ضمن بازدید از این مؤسسه در جمع دانش‌پژوهان حاضر شدند و به پرسش‌های آنها پاسخ گفتند، که متن حاضر حاصل این گفت‌وگو است.

مفهوم عبادت از دیدگاه ابن‌تیمیه

مهم‌ترین آموزه دینی پیامبران الهی، دعوت به یکتاپرستی است. پرستش یکی از نیازهای ثابت و همگانی انسان است، که زمان هیچ‌گاه نمی‌تواند در آن تأثیر داشته باشد. در مقاله حاضر، کوشیده‌ایم مفهوم عبادت را با توجه به دیدگاه ابن‌تیمیه بررسی و نقد کنیم. همچنین، در این مقاله سعی شده است با بررسی واژه «عبادت» در لغت و بیان دیدگاه مفسران، دیدگاه ابن‌تیمیه نقد شود. در بخش دیگری از مقاله به مصادیقی پرداخته شده که ابن‌تیمیه آنها را شرک در عبادت می‌دانست. متأسفانه خطا در فهم معنای عبادت، انگیزه ستیزه‌جویی و مشرک دانستن موحدان پاک‌سرشت شده است. لذا بیان دقیق مفهوم عبادت، دست بهانه‌جویان را کوتاه می‌کند و مسلمانان را در عبادت راستین الهی استوار می‌گرداند.

گزارشی از کتاب ابن تیمیه لیس سلفیاً اثر منصور محمد محمد عویس

ابن‌تیمیه از معدود افراد بحث‌برانگیز و محل مناقشه در قرن‌های پس از خویش بوده است. گروهی روش و آرای وی را پذیرفتند و به دفاع تمام‌قد از او پرداختند، اما گروهی دیگر به رد و انکار آرای او روی آوردند. نویسنده اثر حاضر در صدد است نظریات ابن‌تیمیه درباره صفات خداوند، تجسیم و عصمت انبیا را تبیین کند و سپس به نقد آن بپردازد تا بدین‌ترتیب دیدگاه وی را به دقت بکاود.

زیارت قبور و سفر‌های زیارتی از نگاه اهل سنت

مسلمانان از دیرباز قبور افرادی را که به نظر آنها صالح و شایسته بودند، زیارت می‌کردند و این رویکرد به صورت رویه، سیره و عادت مسلمانان شده است. بدیهی است که لازمه زیارت قبور، طی مسافت بین محل اسکان زائر تا قبر مورد نظر است. از اینجا مسئله «شد رحال» و سفر به منظور زیارت قبور مطرح می‌شود. قریب به اتفاق علمای اهل سنت با گرایش‌های گونا گونی که دارند، زیارت قبور و شد رحال برای این منظور را مجاز می‌دانند. البته بر زیارت قبر شریف پیامبرصل الله علیه و آله و سلم تأکید بیشتری دارند. حتی برخی زیارت این مرقد شریف را واجب می‌دانند. در این مقاله روایاتی درباره فضیلت زیارت اهل قبور، به ویژه قبر مطهر حضرت رسولصل الله علیه و آله و سلم، آورده‌ایم و نمونه‌های قابل توجهی از زیارت‌هایی را که افراد سرشناس اهل سنت ـ اعم از سیاسی یا مذهبی ـ از قبور صالحان، به ویژه رسول گرامی ‌اسلام، انجام داده‌اند و در کتاب‌های تاریخ غیر آن ثبت شده، طرح کرده‌ایم. به برخی توسلات اهل سنت اشاره کرده‌ایم و بعضی از شبهاتی را که در این زمینه بازگو کرده‌اند، پاسخ گفته‌ایم. با وجود روایات فراوانی که در زمینه زیارت قبور وجود دارد و علی‌رغم سیره مسلمانان و اجماعاتی که در خصوص مشروعیت یا فضیلت زیارت قبر مقدس نبویصل الله علیه و آله و سلم ادعا شده، تعداد بسیار محدودی مانند ابن‌تیمیه به مخالفت پرداخته‌اند و زیارت و توسل به صالحان را نادرست و شرک دانسته‌اند. ولی علمای اهل سنت پاسخ‌های دندان‌شکنی به این افراد داده‌اند که در این مقاله شماری از آنها ذکر می‌شود.

بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری

ناصبی یعنی کسی که با امام علی ع و فرزندانش عداوت دارد و به عنوان یک جریان در دعواهای صدر اسلام بین طرفداران امام علی ع و مخالفان وی به وجود آمد. نمود این جریان را در جنگ‌های جمل و صفین به خوبی می‌توان مشاهده کرد، اما تثبیت و رسمیت آن را باید مربوط به دوران حکومت امویان با خلافت معاویة بن ابوسفیان دانست، آنجایی که وی سب و لعن امیرمؤمنان ع را که عملی زشت و شرم‌آور بود، به وسیله دستوری دولتی، علنی و بر منابر باب کرد؛ و این آغاز راهی شد برای عزل و دور نگه داشتن اهل‌بیت علیهم السلام از مرجعیت علمی و دینی جامعه و تشکیل گروه‌های افراطی و تکفیری در بین مسلمانان. در مقاله حاضر به بررسی ریشه‌های تاریخی ناصبی‌گری و برخی پیامدهای آن پرداخته می‌شود.

بررسی روایت التجاء ابو ایوب انصاری به قبر پیامبرصل الله علیه و آله و سلم

روایات فراوانی در کتب اهل سنت وجود دارد که تا زمان ظهور وهابیت مورد اتفاق بود و هیچ اشکالی به آنها وارد نمی‌شد. با ظهور تفکر وهابیت و مخالفت بسیاری از روایات با اعتقادات آنها، در سند و دلالت این دسته از روایات خدشه، و آنها را رد کردند. یکی از این روایات، که با اعتقادات این تفکر در تضاد است، روایت التجاء ابو ایوب انصاری، صحابی بزرگ پیامبر، به قبر ایشان است. این روایت از چند حیث با اعتقادات وهابیت ناسازگار است و لذا آنها بر آن اشکال کرده‌اند. در این نوشتار به بررسی شبهات سندی و دلالی وهابیان بر این روایت می‌پردازیم.

رابطه آل سعود و استعمار پیر

آل سعود خاندانی است منسوب به سعود بن محمد بن مقرن. در سال 1148 ه.ق. محمد بن سعود، حکومت منطقه درعیه عربستان را در دست گرفت و با پیوند این خاندان با محمد بن عبدالوهاب در سال‌های 1157 تا 1160 ه.ق. وارد کشورگشایی و حکومت بر منطقه‌ای از نجد عربستان شد. این خاندان در دوره‌ای (1235-1319 ه.ق.) کاملاً از حکومت در عربستان محو، و به خارج از شبه‌جزیره تبعید شدند، ولی در سال 1319 ه.ق. فرمانروایی این خاندان با کمک انگلستان شدت گرفت و در این سال عبدالعزیز بن عبدالرحمن که در کویت تبعید بود وارد منطقه نجد شد.

بررسی اعتقادی – سیاسی پیرامون وهابیت و نظام آل‌سعود

در بخش اول این تحقیق با ذکر عقاید خوارج، محمدبن‌حنبل، سلفیه، ابن‌تیمیه و محمدبن‌عبدالوهاب ضمن ارائه مشابهت‌های فراوان پیرامون عقاید علمای مزبور سعی شد تا وهابیت را منحصر به عقاید مؤسس آن قلمداد ننموده بلکه با ذکر داده‌های تاریخی وجود این عقاید راحتی در صدر اسلام نیز ارائه کنیم. از طرف دیگر با ریشه‌یابی تاریخی وهابیت و محدود نمودن این عقاید به علما و آیین‌های مزبور، تا حدودی محدود بودن این عقاید درمیان گروه اندکی از مسلمانان که بیشتر از پیروان امام احمدبن‌حنبل بوده‌اند مورد بررسی قرار گرفت. مخالفت با هریک از مؤسسان وبانیان پیشین این مذهب و عکس‌العمل شدید علمای مسلمان که دارای مذاهب سنی (همچون پیروان امام مالک، امام شافعی، و امام حنفی) و علمای شیعی می‌بودند در قبال عقاید نسبه قشری وخشک علمای وهابی، علاوه بر انزوای عقاید این مذهب در برابر افکار علمای اسلامی، هشیاری مسلمانان در برابر انحرافات بوجود آمده در دین اسلام را به وضوح آشکار می‌ساخت. ضمنا” با ذکر عقاید وهابیت چنین به نظر می‌رسد که این آیین صرفا” یک سری دستورهای فردی برای مسلمانان صادر می‌کند. و به جز حرام ساختن مکروهات و واجب شمردن مستحبات و حساس بودن نسبت به امور دینی مسلمانان، و واجب شمردن تخریب اماکن متبرکه و قبور بزرگان اسلام، در مورد امور سیاسی اسلام همچون، حاکمیت، شرایط حاکم و تشکیلات سیاسی – اداری یک نظام ساکت بوده و دارای نظریاتی نیست. در مجموع از حیث اعتقادی، این مذهب تنها دارای ساختاری منسجم در تشکیل یک حاکمیت اسلامی نیست بلکه با دقیق شدن به ساختار عقیدتی وهابیت، غیرقابل اجرا بودن این آیین نیز مشخص می‌گردد. نهایه ویژگیهای منحصر و خاص وهابیت مطابق اجتماعی ساده و بدوی می‌باشد. پیشرفت صنعت و تکنولوژی با معیارهای حاکم بر اصول این مذهب قابل توجیه نیست. پیروی از سلف صالح و مجاز قلمداد کردن آنچه فقط در زمان پیامبر موجود بوده‌است از سوی علمای این آیین، خود دلیل واضحی است براین مدعا. امروزه اگر شنیده می‌شود که در شهرهای عربستان کارخانجاتی احداث گردیده و یا بیمارستانهای مجهز در شهرهای آن ساخته می‌شود و از این قبیل… به یمن مخالفت حکام آل‌سعودبا برخی از عقاید این مذهب است. سرکوب نمودن جمعیه‌الاخوان از سوی نظام آل‌سعود بیشتر به دلیل تخیل‌گرایی وهابیت می‌باشد تا واقع‌گرایی حکام سعودی. گرچه می‌توان وهابیت را مذهبی بنیادگرا دانست ولی، با بررسی دقیق این آیین تخیلی بودن و قشری‌گری وهابیت واین نوع بنیادگرایی، ثابت می‌گردد. مقایسه این نوع بنیادگرایی با بنیادگرایی متعلق به انقلاب اسلامی، به وضوح تفاوت این دو را آشکار می‌سازد. عدم پاسخ‌گویی و انعطاف در برابر مسایل جدید و معاصر از سوی آیین وهابیت نقطه ضعف عمده‌ای در این مذهب است. در بخش دوم این تحقیق چگونگی ائتلاف دینی – سیاسی میان مؤسس وهابیت و محمدبن‌سعود مؤسس سلسله پادشاهی آل‌سعود ذکر گردید. ایجاد این اتحاد میان آندو، زمینه مناسب را با استقرار حاکمیت آل‌سعود از یکطرف و تبلیغ و گستردگی عقاید وهابیت از طرف دیگر، ایجاد کرده‌است. به نظر می‌رسد از آن زمان سرنوشت وهابیت و نظام سعودی مشترک بوده و با هم رقم خورده‌است. از لحاظ تاثیر حاکمیت سعودی در منطقه خاورمیانه، در اوایل تاسیس این حاکمیت، کمک به تجزیه و از هم‌پاشی هرچه سریعتر امپراطوری عثمانی (مشهور به مرد بیمار اروپا) را می‌توان مورد توجه قرار داد. اکتشاف نفت در شبه جزیره عربستان، اهمیت ویژه‌ای را به نقش این کشور در اقتصاد جهانی داد. طوریکه کشورهای قدرتمند جهان را به سوی خود جلب نمود. ثروت سرشار عربستان به خوبی می‌توانست در تثبیت نظام آل‌سعود از حیث سیاست داخلی و در ترویج آیین وهابیت در بین کشورهای اسلامی منطقه مؤثر باشد. حفظ و استمرار حکومت سلطنتی یکی از اهداف اولیه این نظام محسوب بوده و می‌باشد. ایجاد جامعه کشورهای عربی در دهه پنجاه و یا مجلس تعاون خلیج در دهه هشتاد دقیقا” در راستای مخالفت با نظامهای انقلابی جمال عبدالناصر در مصر و انقلاب اسلامی ایران بوده‌است. اصول اساسی حاکم بر نظام انقلاب اسلامی جای خود را در میان افکار و قلوب ملت اسلامی باز کرده و می‌کند در این شرایط وهابیت پاسخگوی تحولات و تغییرات مذهبی ناشی از انقلاب اسلامی، نمی‌تواند باشد. از اینجاست که برای حکام آل‌سعود، اهرم وهابیت، حربه چندان قابل اعتماد برای مقابله با اصول انقلاب اسلامی نیست. در عین حال نباید ثروتهای هنگفتی که در جهت تبلیغ این مذهب در میان مسلمانان جهان، هزینه می‌گردد از نظر دور داشت انقلاب اسلامی ایران اگرچه دارای اهدافی عالی و اصولی مستحکم در اعتقادات اسلامی می‌باشد و فطرتا” در میان افکار مسلمانان جهان رشد و ترویج می‌یابد، ولی، تا زمانی که ندای انقلاب اسلامی به خوبی به گوش مسلمانان جهان نرسیده‌است.

تأثّر عالم از شهادت امام حسین علیه السلام از دیدگاه اهل سنت و نقد و بررسی دیدگاه ابن تیمیه

هر یک از موجودات عالم در سوگ شهادت امام حسین(علیه السلام)، ابراز تأثر و حزن کردند. این عجایب علاوه بر اینکه در کتب شیعه آمده، در کتب اهل سنّت نیز وارد شده است. ابن تیمیه مانند بقیة فضایل اهل بیت (علیه السلام)، این معجزات را نیز بدون دلیل انکار کرده است و گریه موجودات بر امام حسین(علیه السلام) و سرخی آسمان و باران خون و… را کذب دانسته است، ولی بر خلاف گفته او، این اتفاقات در کتب اهل سنت که مورد استناد و اعتماد ابن تیمیه هم هستند، با طرق متعدد ذکر شده اند و امکان وقوع آنها با آیات و روایات اثبات می شود.

بررسی و نقد ديدگاه ابن‌تيميه درباره امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف

ابن‌تيميه با صحيح دانستن روايات مربوط به حضرت مهدي ، عج الله تعالی فرجه شریف عقيده مهدويت را از اصول مسلم دانسته است، اما وي با طرح مسائل و شبهاتي مانند عقيم بودن امام عسكري علیه السلام، عدم امكان طول عمر براي حضرت مهدي عج الله تعالی فرجه شریف و عدم توانايي حضرت مهدي عج الله تعالی فرجه شریف برای امامت و رهبري دركودكي سعي كرده است تا اعتقاد به مهدي موعود در نزد شيعيان را اعتقادي موهوم و پوچ جلوه دهد. نویسنده ضمن نقل ديدگاه ابن‌تيميه درباره اصل مهدويت، درصدد طرح اشكالات ابن‌تيميه و پاسخ‌گويي به اين اشكالات نيز برآمده است. در پاسخ به شبهه عقيم بودن امام عسکري علیه السلام بيان شده است که ابن‌تيميه اين مطلب را به طبرى نسبت داده است؛ درحالي‌که در هيچ كجاي كتاب تاريخ طبري به عقيم بودن آن حضرت اشاره نشده است. همچنين به ادعاي ابن‌تيميه درباره محال بودن طول عمر امام مهدي عج الله تعالی فرجه شریف پاسخ گفته و لياقت، كمال و رشد فكري را شرط امامت دانسته، نه سن را.

برداشت‌های القاعده از افکار جهادی سید قطب

سید قطب یکی از نظریه‌پردازان بزرگ جمعیت اخوان المسلمین مصر است که توانست با نوشتن کتاب‌هایی چون تفسیر فی ضلال القرآن و معالم فی الطریق، افکار خود را بین جوانان و نوجوان مصری رواج دهد. وی با قلم شیوا و روان در طرح برخی از مسائل چون عدالت اجتماعی در اسلام، جاهلی بودن مردم در عصر حاضر و تقسیم جهان به دارالاسلام و دارالکفر، طاغوت بودن تمام حکومت‌ها را مطرح و راهکار آن را جهاد یا هجرت اعلام کرد. بیان این‌گونه افکار تأثیرات شگرفی در جوانان عرب نهاد؛ به‌طوری‌که پس از اعدام وی، گروه‌های جهادی از جمله القاعده تشکیل شدند که غالباً متأثر از افکار او بودند. آنها در فکر و روش خود پیرو سید قطب بودند، ولی در فقه و اعتقادات از سلفیون چون ابن‌تیمیه تقلید می‌کردند؛ همان‌طور که عبدالله عزّام می‌گوید: من شاگرد چهار نفر بوده ام: در فکر شاگرد سید قطب، در فقه شاگرد نووی، در اعتقادات شاگرد ابن‌تیمیه و در مسائل روحی شاگرد ابن‌قیم. بنابراین القاعده یک گروه تلفیقی است که استراتژیک خود را از افکار سید قطب و اعتقادات خود را از ابن‌تیمیه اخذ کرده است و امروزه شاهدیم که وهابیت با سوءاستفاده از نظریات قطبی، جوانان عرب را به جنگ و جهاد دعوت می‌کند، ولی با اهدافی خاص که هیچ‌یک با اهداف سید قطب مطابقت ندارد.