دسته: اندیشه وهابیت

تکفیر از دیدگاه ابن تیمیه

همواره در بین مسلمانان اختلاف نظر در مسائل اعتقادی و فقهی وجود داشته و در این میان گروهی به خاطر اینکه آراء و نظرات گروه دیگر موافق با او نیست اقدام به تکفیر گروه دیگر کرده و بدون اینکه قاعده و قانون مشخصی در این مورد داشته باشند به تعارض و کشتار یکدیگر پرداخته و حکم اعدام برای یکدیگر صادر کرده اند. در این میان ابن تیمیه به عنوان پشوای جماعت تکفیری شناخته شده و وهابیون هم از آثار و عقاید او پیروی می کنند.در این مبحث موضوع تکفیر و نگاه ابن تیمیه به این موضوع مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

تکفیر (2)

در روایات نبوی و سیره ایشان وارد شده است که هرکس که شهادتین را بگوید وارد اسلام می‌شود و خون و مال و ناموسش محفوظ است و کسی حق ندارد او را کافر بداند. اما بعد از رسول خدا(ص) گروههای پیدا شدند که خود را مسلمان می دانستند و بقیه مسلمانان را تکفیر می‌نمودند. در تاریخ صدر اسلام گروههای مانند خوارج تکفیر را رواج دادند و در عصر حاضر نیز با برداشت غلط از دین توسط عده ای از گروهها، مخصوصا وهابیت، تکفیر به جامعه اسلامی برگشته است، در کشورهای مختلف از جمله عربستان، مصر، لیبی و.. گروههایی با استفاده از برداشتهای اشتباه محمد بن عبد الوهاب و ابن تیمیه و دیگران از دین، مردم مسلمان را کافر می دانند و در حالیکه شهادتین بر زبان دارند آنها را به قتل می‌رسانند.

تکفیر (1)

تکفیر اصطلاحی است در کلام و فقه به معنای نسبت کفر دادن به مسلمان و در اصل به معنای پوشیدن و پوشاندن است. نسبت کفر دادن به مسلمان شرایط و ضوابط خاصی دارد که در احادیث علل و عواملی که ممکن است باعث تکفیر گردد و موارد غیرمجاز و شرایط آن بتفصیل مطرح شده است. پیشینه تکفیر در جهان اسلام، به صدر اسلام بازمی گردد. برخی حوادث مهم تاریخ اسلام به سبب تکفیر روی داده، همچنانکه برخی رخدادهای سیاسی و اجتماعی زمینه تکفیر را فراهم آورده است. از جمله رویدادهای مهم دوران پس از رحلت پیامبر اکرم، جنگهای «رِدّه» در زمان ابوبکر بود که در این جنگها دستگاه خلافت معارضانِ خود را کافر و خارج از دین خواند. در این مقاله به بحث از موضوع تکفیر پرداخته خواهد شد.

پیدایش اندیشه ی تکفیر و حرکت ذهنی و فکری

یکی از مهمترین عوامل پیدایش اندیشه تکفیر در مصر، روش برخورد حکومت مصر با جنبشهای اسلامی بود که در پی مخالفت با دولت، محکوم به زندان و شکنجه می شدند، و در اثر زندانی شدن معتصب نسبت به فکر خودشان زیاد می شد و بو به تکفیر دیگران می آوردند. از طرفی، آشنایی با زندانیان دیگر و روش برخورد علمای طرفدار حکومت نیز ر تشدید ابن فکر اثرگذار بود.

ابعاد سیاسی و ایدئولوژیک گفتمان تکفیر

مفهوم تکفیر غیر از اشاره به «کافر بودنِ» دیگران، دارای ابعادی دینی، سیاسی و ایدئولوژیک نیز هست. عموماً گفتمان تکفیر، دستاویزی برای بیرون راندن افراد از عرصه های بسیار، از جمله دین، سیاست و حتی اقتصاد بوده است. تکفیر، رویکردی مبتنی بر دفع است و توانایی اعمال نفوذ و غلبه خویش را تحت عناوینی مانند حزب، تشکیلات سیاسی و پارتی، مذهب، مکتب و غیره تداوم بخشیده است. چنین باور داریم که سنّت تکفیر با مبانی توحیدی اندیشه اسلامی مغایرت دارد. همان طورکه در تحلیل های ذیل نشان خواهیم داد، سنت تکفیر گرچه روزگاری با همپوشانی مؤلّفه های فرهنگی، سیاسی و ایدئولوژی تقویت می شده، لیکن در گذر زمان وجهه ای صرفاً دینی و اقتدار گرایانه یافته است.

بدعت از منظر وهابیان

بدعت در لغت به معنای کار نو و بی سابقه است واژه بدعت در روایات، غالباً در مقابل شریعت و سنّت به کار رفته است و مقصود از آن، انجام دادن کاری است که بر خلاف شریعت اسلام و سنّت نبوی است. وهابیان گمان می کنند برای هر امر شرعی باید نص خاصی از جانب شارع رسیده باشد و گرنه داخل در مفهوم بدعت می شود. در این مقاله معنا و مفهوم بدعت و دیدگاه وهابیون در مورد بدعت توضیح داده خواهد شد.

ایمان

در بخش اوّل نوشتار ایمان، درباره ی تاریخچه، چیستی، مراتب، متعلّق، پیامدها و کارکردهای ایمان در گستره ی حیات بشری سخن به میان آمد و بدین سان دانسته شد که گوهر ایمان، تصدیق قلبی و باطنی است. در این مقاله به بررسی «رابطه ایمان و عمل» و «رابطه ایمان و اسلام» پرداخته می شود و معلوم می گردد که عمل رکن ایمان نیست و اسلام متمایز از ایمان می باشد.

ایمان و ارکان آن

این نوشتار درباره مفهوم و ارکان ایمان توضیحاتی داده است که ایمان از نظر شیعیان یعنی تصدیق و اذعان. در مورد ایمان و تعریف شیعیان از ایمان، شبهاتی از سوی آقای قفاری متوجه شیعیان شده که در این مقاله نقد و بررسی خواهد شد.

اندیشۀ تکفیر از نظر جماعت و بیعت

از مفاهیم مهمی که یکی از ریشه های تکفیر به حساب می آید مفهوم «جماعت» و «بیعت» است، در نظر گروه های افراطی، کسی که از جماعت جدا شود (جماعتی که خودشان تعریف می کنند) از ایمان خارج می شود و کسی که از بیعت عمومی در مورد اسلام خارج می شود و با حکم مورد نظر آنها بیعت نکند یا بر علیه او شورش کند کافر خواهد بود. این گروهها با سوءاستفاده از این مفاهیم مخالفان خود را تکفیر می کنند.

اندیشه تکفیر در دوران جاهلیت و اسلام

یکی از عوامل تکفیر مسلمین توسط گروه های مختلف، عدم تبیین مفاهیم دینی می باشد. اسباب ارتداد و معیارهای کفر و ایمان و شرک و توحید و جاهلیت و مفاهیم دیگر یکی از اندیشه های اندیشۀ تکفیری است که از طمان خوارج تا به حال بخاطر تفسیر متفاوت از این مفاهیم تفکر تکفیر بوجود آمده است. جنبشهای سلفی و تکفیری مصر نیز از این قاعده مستثنا نیستند و برخی به دلیل تفسیر غلط این مفاهیم تکفیر دیگران را سرلوحه کار خود قرار دادند.

احکام دار اسلام و دار کفر

از مباحث مهم در میان گروههای مصری، مسأله دار الکفر و دار الاسلام است. اگر جامعه ای دار الکفر باشد هجرت از آن جامعه واجب و تصدی امور عضویت در مجالس آن حرام است. اگرچه برخی با مصالح مرسله اینها را توجیه کرده اند. از طرفی حکم قیام در مقابل حاکم و گستره فرمانبرداری از او در روایات مختلف است. از این مباحث گروههای تکفیری به نفع خود استفاده می نمایند.

وهابیت، مکتب تشبیه

وهابیت نه تنها با شیعه، که با همه ی فرقه های اسلامی سرجنگ دارد و بدین سبب، جریانی انحرافی در جهان اسلام شمرده می شود. یکی از مهم ترین موارد اختلاف وهابیت و مسلمانان، مسأله ی صفات خبری است. بر اساس قرائنی که وهابیت از توحید اسما و صفات دارد، همه ی مسلمانان به جز سلفی های وهابی، یا از دایره ی اسلام خارجند و یا از فرق اهل سنت شمرده نمی شوند. از اعتقادات وهابیان تشبیه و تجسیم در مورد خداوند است که در این مقاله به توضیح این اعتقادات پرداخته خواهد شد.

وهّابیّت و خداشناسی

وهابیت به پیروی از مبانی ابن تیمیه در روش شناسی خود ظاهر گراست از این رو در صفات خبری خداوند دچار تجسیم شده اند که در این سعی شده به برخی از اعتقادهای آنها که بر این مبنا استوار است اشاره شود.