عوامل و انگيزه هاي تحريف در تاريخ عاشورا 1
در حوزه عاشورا پژوهي، پرسش هاي فراواني را پيش رو داريم که برخي از آنها را مي توان پرسش هاي اساسي و کليدي خواند . يکي از آن پرسش هاي کليدي و کار آمد همين است که هر پژوهشگري مي پرسد که: چرا و چگونه، و با چه انگيزه هايي اين همه تحريف در تاريخ عاشورا پيدا شده است؟
عنصر آزادگي در نهضت حسيني
قيام سالار شهيدان، حسين بن علي (ع) حادثه اي است که از ابعاد گوناگون قابل بحث، تحقيق و پژوهش است، چنان که حجم زيادي از ميراث ارزشمند اسلامي در قالبهاي گوناگون به اين موضوع اختصاص دارد. يکي از محورهايي که در باره اين حماسه بي نظير تاريخ بشري قابل توجه و پيگيري است، بعد «ضد استبدادي و آزادي خواهانه » اين قيام الهي است.
نويسنده در اين مقاله سعي کرده است ضمن ارائه نگاه امام حسين (ع) به مقوله «آزادي » و شئون مختلف آن در زندگي فردي و اجتماعي، تصويري از فضاي استبدادي و جو خفقان حکومت امويان را ترسيم نمايد تا روشن شود که قيام حسيني در چه فضا و شرائط دشواري بر پا شد و چه عواملي موجب گرديد تا امام (ع) براي رويارويي با حکومت ستم پيشه اموي، نهضتي خونين را سازماندهي کند. وي سپس جايگاه امام حسين (ع) از جهات فردي و اجتماعي در جهان اسلام، مظاهر عزت و آزادگي از مدينه تا کربلا را برشمرده، نتيجه مي گيرد اين قيام آزادي بخش را نبايد تنها الهام بخش يک ملت براي رهايي از ظلم و بيداد حاکمان مستبد در کشور خودشان دانست، بلکه آنچه امروز بيش از آن بشريت بدان نياز دارد، الهام از نهضت حسيني براي در هم شکستن جو استبدادي در عرصه جهاني و بين المللي است.
عبدالله بن جعفر و قيام كربلا
عبدالله بن جعفر ابي طالب از شخصيت هاي مشهور تاريخ اسلام و از اصحاب نزديك امامان نخستين شيعه است. او رسول خدا (ص) را درك كرده و از آن حضرت نيز رواياتي نقل نموده است. عبدالله نزد مورخان شيعه و سني از جايگاه والاي برخوردار است و از او با احترام ياد كرده اند. روايات فراواني از او نقل شده است با اينكه او از اصحاب خاص و نزديك امام حسين(ع) و ازچهره هاي برجسته هاشمي بود ولي در قيام كربلا حضور نداشت. درباره علت حضور نداشتن او درقيام كربلا ديدگاههاي گوناگوني وجود دارد كه در نوشته حاضر بررسي مي شود.
جزئیات اخبار شهادت امام حسین علیه السلام در منابع کهن
در این گزارش کوتاه، خبر چند منبع کهن تاریخی را در باره شهادت امام حسین علیه السلام که پس از همه یاران و جوانان اهل بیت‌اش به شهادت رسید، مرور می کنیم. زمانى که تمامى یاران و اهل بیت امام حسین ـ علیه السلام ـ به شهادت رسیدند، دشمن قصد کشتن آن حضرت را کرد. تا این لحظه، کسى جرأت نزدیک شدن به امام را نداشت؛ چرا که به هر روى، بسیارى از کوفیان مایل نبودند قاتل آن حضرت شناخته شوند. این بود که نوبت به سنان و شمر و خولی بدذات رسید.
شبهه زدايي از قيام امام حسين علیه السلام
اگر امام حسين عليه السلام به تمامي حوادث آينده آگاهي داشت، چگونه با پاي خود، خويشتن را در هلاکت انداخت؟ !
آيا شيوه حضرت با آيه «لاتلقوا بايدکم الي التهلکة » ; خود را با دستان خويش در هلاکت نيندازيد، سازگار است؟ يا آن که مصداقي براي خودکشي محسوب مي شود؟ به راستي آگاهي امام از غيب و رسالت آن حضرت در استفاده از اين علم در عرصه هاي مختلف عاشورا و کربلا چگونه بوده است؟
روي کردي هدف شناختي به نهضت عاشورا
به دنبال بررسي ديدگاههاي گوناگوني که پيرامون نهضت عاشورا ارائه شده است، يک جستجوگر دقيق، در مي يابد که پاره اي از آنها به خاطر ذهنيت هاي غايت شناختي است که نويسنده ي مقاله به اهم آنها اشاره نموده، در مورد هر کدام توضيح و سپس نقدي ارائه ميدهد:
چرا امام حسين در روزگار معاويه قيام نکرد؟
همه مي دانيم اميرمؤمنان عليه السلام در سال چهلم هجري از جهان خاکي به عالم ملکوت رخت برکشيد و حدود ده سال، امامت و رهبري امت بر عهده امام حسن مجتبي عليه السلام بود . سبط اکبر رسول خدا نيز در سال پنجاهم به دست دشمن مسموم شد و راهي جنان الهي گرديد و پرچم امامت در دست حسين بن علي عليهما السلام قرار گرفت و از امامت تا قيام سيدالشهداءعليه السلام حدود ده سال فاصله است . در اين مقاله برآنيم تا فلسفه عدم قيام آن بزرگوار در عصر معاويه را مورد بررسي قرار دهيم
بستر تاريخى مفاهيم سياسى – اجتماعى حادثه ى کربلا
در اين نوشتار با بررسى واژه هاى به کار رفته در حادثه ى عاشورا و پىگيرى سابقه ى تاريخى آنها کوشش شده است بستر وقوع اين حادثه و زمينه هاى آن شناسايى شود . با رهگيرى مفاهيم استفاده شده در اين حادثه و بيان پيشينه ى تاريخى آنها مشخص مىشود، که حادثه ى کربلا صرفا يک حادثه ى نظامى نبوده و يکباره به وقوع نه پيوسته است، بلکه به نحوى امتداد اختلافات و درگيرهاى گذشته است . تمايز افکار و عقايد دو طرف از خلال بررسى معناى نهفته در واژه هاى به کار رفته و روشن ساختن مراد کاربران آنها مشخص گرديده است .
در اين مقال با بررسى واژههاى شيعه ى على، شيعه ى عثمان و دين على و دين عثمان نشان داده ايم که حادثه ى عاشورا نقطه ى عطفى براى تمايز شيعيان اعتقادى از ديگر گروهها بوده است و با بررسى واژههاى سنت و بدعت، و امام، وصى و ذريه به پشتوانه ى اعتقادى اين دو جريان پرداخته و در ادامه با بررسى واژه هاى مربوط به فرمانبردارى، همچون: سمع، طاعت، خروج، عصيان و فتنه، به انحرافى که به نفع قدرتمندان در برداشت از اين واژهها راه يافته اشاره کردهايم . در پايان با بررسى مفاهيمى همچون: ذمه، ثار، نصر و صلهى رحم روشن کردهايم که جامعهى اسلامى پس از پيامبر به سوى ارزشهاى دورهى جاهلى گام برداشته و اين کلمات را نه در معناى تغيير يافته ى دوره ى اسلامى، بلکه در همان معناى سابق به کار برده است .
بازتاب تفکر عثمانى در حادثه ى کربلا
بازشناسى تفکر سياسى – مذهبى نيروهايى که در مقابل قيام امام حسين (ع) صف آرايى کردند و به انحاى مختلف در شکست آن سهيم بودند از موضوعات مهمى است که مىتواند در شناخت دقيق اين برههى بسيار حساس تاريخ تشيع راه گشا باشد . اين مقاله با ارائهى برخى ادله و شواهد، حاکميت تفکر عثمانى را بر اين نيروها چه در کوفه و چه در کربلا نشان داده و آشکار ساخته که کوفى بودن نيروها را با تشيع آنان مساوى و ملازم دانستن، مغالطه اى تاريخى است که برخى از محققان در نوشته ها و گفت و گوهاى خود تبليغ مىکنند و با محکوم کردن شيعيان (رافضه اماميه) به عنوان تنها عامل به وجود آورنده ى حادثه ى کربلا، مراسم عزادارى در روز عاشورا را زير سؤال مىبرند .
اين نوشتار به تعريف مفاهيم عثمانى و ملاکهاى آن، براى شناخت نيروهاى اين تفکر و نيز عوامل و زمينههاى رشد و توسعهى آن در کوفه و بازتاب تفکر عثمانى در کوفه و کربلا و حاکميت آن بر نيروهاى مقابله کننده با قيام امام حسين (ع) پرداخته است .
معرفي كتاب «لؤلؤ و مرجان: در شرط پلة اول و دوم منبر روضه خوانان»
به بهانة انتشار مجدد كتاب لؤلؤ و مرجان اثر محدث نوري (ره) و با توجه به موضوع كلي مقالات اين شماره از فصلنامه، به معرفي اين كتاب پرداختيم. تجديد چاپ اين كتاب در يكصدمين سالگرد مؤلف فرهيختة آن، در پي چاپهاي مكرر قبلي، نشان از اهميت ويژهاي است كه جامعة پژوهشگران و مبلغان شيعه براي اين اثر قائل است.
معرفی کتاب عاشورا پژوهی
عاشورا پژوهي با رويکردي به تحريف شناسي تاريخ امام حسين (ع)نوشته محمد صحتي سردرودي
اين کتاب را انتشارات خادم الرضا (ع) در سال 1384 , در 552 صفحه به چاپ رسانده است. اين کتاب ششمين کتابي است که نويسنده در اين حوزه به رشته تحرير در اورده است. کتابهاي ديگري چون : سيماي کربلا ، حريم حريت ، چهل حديث کربلا ، شهيد فاتح در آيينه انديشه، مقتل الحسين (ع) به روايت شيخ صدوق و تحريف شناسي عاشورا وتاريخ امام حسين (ع) از آثار قبلي نويسنده است.
دانشنامه امام حسين (ع)
(معرفي کتاب دانشنامه امام حسين بر پايه قرآن، حديث و تاريخ تاليف محمد محمدي ري شهري)
دانشنامه امام حسين(ع); محمد محمدى رى شهرى, با همکارى سيد محمود طباطبايى نژاد و سيد روح الله سيدطبايى و ديگر محققان مؤسسه علمى فرهنگى دارالحديث; ترجمه عبدالهادى مسعودى; چاپ اول, 14 ج, قم: دارالحديث, 1388 ش, 6612 صفحه.
بستر تاريخي عزاداري امام حسين(ع) در اهل سنت
يكي از آثار قيام امام حسين (ع) در گذر تاريخ، پديد آمدن قيامهاي علوي از اواخر دورة اموي و پس از آن, در دورة عباسي است. اين قيامها، ادامة طبيعي نهضت خونين كربلا است. علويان در امتداد كربلا، حركت‌هاي انقلابي خود را ادامه دادند و بر اين اصل پا فشردند كه امامت و خلافت حقّ طبيعي آنان است.
بررسی متن زیارت عاشورا و صحت انتساب آن به دوران پایانی عصر امویان
زیارت عاشورا یکی از زیارت با اهمیت و ارزش در بین شیعه است که دارای مضامین مهمی است. اما برخی این ایراد را وارد کرده اند که این زیارت اصالت ندارد و امکان نقل چنین سخنانی آن هم در قرون اولیه که شیعیان اکثرا در تقیه بودند، وجود ندارد.
در این نوشتار، به بررسی اصالت متنی این نوشتار و تناسب آن با زمان گذشته پرداخته شده است.