ضرورت خوف و رجاء برای مؤمن
برای مؤمن از امید و هراس، چاره‌ای نیست. و این دو، پس از ایمان، ریشه‌ی همه‌ی خیر و خوبی‌ها هستند؛ زیرا مقصود هر کسی سعادت و خوشبختی است. و نزد مؤمن هیچ سعادتی مانند دیدار خداوند و مأنوس و همدم شدن با او نیست. و راهی به آن، جز با به دست آوردن محبّت و […]
اقبال تن و دل به سوی خدا
چنانکه رو به قبله بودن ظاهری جز با روی گرداندن از دیگر جهت‌ها به سوی خانه‌ی خداوند تحقّق نمی‌یابد، همچنین رویکرد دل جز با بازگشت و فارغ شدن از غیر خدا و فراموش کردنشان در برابر او، کامل نمی‌شود. و در حدیثی نبوی آمده است که: «وقتی بنده به نماز ایستاد و دل و خواسته‌اش […]
قبله‌ی تن و دل
برای مؤمن ضروری است که معرفت داشته باشد به این‌که: همه‌ی مکان‌ها نسبت به وجود و احاطه‌ی خداوند متعال برابر است؛ و تمام سمت و سوها در این باره یکی است؛ و لکن برای او در هر جانی نسبت به اهل آن، صورتی نیز هست. و لطف بزرگش اقتضا کرده است که بدن‌هایمان را هم […]
معنای «الحمد الله»
تو وقتی «الحمد الله» گفتی، معنی‌اش این است که: همه‌ی نعمت‌ها از خدا است؛ و سپاس و ستایش به خاطر همه‌ی نعمت‌هایش از آن اوست. و بر تو است که دلت با آنچه به زبان می‌آوری، همراه باشد. و این در «الحمد الله» گفتن به تو دست نمی‌دهد، مگر این‌که همه‌ی نعمت‌ها را از خدا […]
ریشه‌ی درخت شهوات
ریشه‌ی درخت شهوات، دوستی دنیا است؛ برای همین آن حکیم الهی [پیامبر اکرم (ص)] فرمود که: آن، سَرِ همه‌ی گناهان است! پس هر که درونش به دوستی دنیا پیوست، و به چیزی از زر و زیور آن میل یافت و قصد به دست آوردن آن را کرد و مشغول نگهداری و تکمیلش –نه برای نیاز […]
اگر می‌خواهی خلاص شوی
[مثل افکار و خواطر متشتّته و متفرّقه در نماز] حکایت مردی است که زیر درختی نشسته است و می‌خواهد همّ و حواسش را در مورد فکر [خاصّی] که دارد، جمع کند، تا اندیشه‌اش صاف و متمرکز شود؛ امّا صدای گنجشگانی که روی درخت هستند، ذهن او مشوّش می‌کنند. او مرتّب با چوبی آن‌ها را می‌راند […]
نماز و حبّ دنیا
ایمان به تنهائی تا وقتی که با دل کندن از دوستی دنیا و از اسباب بازدارنده‌ی دل از آخرت و نماز و هر آنچه که با ذکر و فکر در تضادّ است، تقویت نشود، در بقای همّت سودی ندارد. زیرا محبّت و محبوب، خاطرها را به سوی خود می‌کشد. چون کسی که چیزی را دوست […]
مبدأ همه‌ی حالات نیک
وقتی همّت مرد با عملش همراه بود، دلش در نزدش حاضر می‌شود؛ زیرا دل، تابع همّت است. و هرگاه انسان به کاری اهتمام کند، دلش با همان خواهد بود؛ چه بخواهد و چه نخواهد! پس اوّلین سبب همه‌ی این‌ها خصلت‌ها همّت است. و سبب همّت، باور و ایمان است و تصدیق به این‌که: آخرت، بهتر […]
معراج مؤمنان
همین [فهم حقایق افعال و اذکار] اساس تکلیف نمازگزار است و به این وسیله است که اغلب آثار والای به ودیعت گذشته شده‌ی در این معجون الهی به دست می‌آید. زیرا دل با اندیشه‌ی در این اسرار بزرگ و احوال و صفات والا و مقامات بلند شناخت و معرفت، ترّقی از حضیض عالم طبیعت، به […]
مراد از [تفهّم] در نماز
[تفهّم: فهمیدن] عبارت از حضور قلب نزد معانی کلمات و اعمال است. و کسی که در آغاز راه است، باید معنای هر عمل و کلامی را به اجمال، پیش از انجام آن، ملاحظه کند؛ سپس آن را با توجّه و التفات به حقیقتش آغاز کند؛ و آن‌گاه با در نظر گرفتن معنی جزء دیگر پیش […]
کامل‌ترین قسم حضور قلب
[حضور قلب] اقسام مختلفی دارد… و کامل‌ترین این انواع، آن است که دل، با هر عمل و کلام مخصوص، در نماز حاضر باشد و حضور پروردگار را مراعات کرده، و بفهمد و متوجّه باشد که نماز را در پیشگاه او ادا می‌کند؛ و فکر نمودن در یک جزء –هنگام به جای آوردنش- او را از […]
حضور قلب در نماز
[مراد از حضور قلب] این است که: دل با نماز باشد نه چیز دیگری که از نماز غافل شود؛ اگرچه توجّه و حضورش در ظاهر حالات و اقوال باشد، نه در عمق آن. و این اندازه در تحقّق حضور دل کافی است. منبع: کتاب به سوی دوست، ص 129
نشانه‌ی قبولی نماز
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: «هر کسی که دوست دارد بداند آیا نمازش پذیرفته شده است یا نه، ببیند که آیا نمازش او را از فحشا و منکر باز می‌دارد یا نه؟! پس به آن اندازه که بازداشته است، از آن پذیرفته شده است.»… این همان حقیقتی است که گریزی از آن […]
معرفت کشفی: نتیجه‌ی پاکی درون
چنانکه طهارت اعضاء و جوارح، موانع ورود به مسجد نماز گزاردن را برطرف می‌کند، همین‌طور طهارت و پاکی باطن از خواسته‌ها و شهوات این دنیای محسوس: عالم طبیعت تاریک، موانع بازگشت به منزل جاودانی یعنی ورود به دار السّلام و بهشت و دار حیات و جوار خداوند را برطرف می‌کند. و با ورود به این […]