1 – اظهار محبت به شوهر
شكى نيست؛ محبت و دوستى، گوهر گرانبهايى است؛ كه خداوند در نهاد زن و مرد قرار داده است. تنها مى بايست دو همسر اين امر فطرى را ابراز نمايند تا رابطه دوستانه و صميمانه آنان بيش از پيش برقرار گردد. مرد در عرصه اجتماع با افراد گوناگون و سلايق مختلف مواجه مى شود و بسا اوقات مورد اهانت قرار مى گيرد. زن مى تواند با خوشرويى و اظهار محبت به شوهر، از غم و اندوهش بكاهد و با چهره اى دل انگيز او را مسرور نمايد.
حضرت رضا (علیه السلام) مى فرمايد: «بدان كه زنان گوناگونند؛ بعضى زن ها دستاوردى گرانبها و تاوان (رنج هاى آدمى) هستند و اين زن كسى است به شوهرش محبت مى كند و عاشق اوست.»[1]
امام على (علیه السلام) در باره رفتار حضرت زهرا (علیهاالسلام) چنين مى گويد: «هرگاه به رخسارش نظاره مى كردم تمام غصّه هايم برطرف مى شد و دردهايم را فراموش مى كردم.»[2]
بايد دانست كه همه چيز در زيبايى زن خلاصه نمى شود. زن هر چقدر هم زيبا باشد ولى اگر رفتارش با شوهر نامناسب و خشن باشد، نمى تواند دل او را به دست آورد، در حالى كه يك نگاه لبريز از عشق و يك رفتار محبت آميز از سوى زن مى تواند قلب مرد را تسخير نمايد؛ اگر چه از نظر زيبايى، در رتبه هاى كمتر باشد. مرد هنگامى كه با كوله بارى از سختى ها به منزل مى آيد، دادن يك ليوان آب يا شربت به او از سوى همسرش، مى تواند بسيار آرامش بخش و لذت بخش باشد.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «هيچ زنى نيست كه آب به همسرش بنوشاند، در حالى كه اين كار از عبادت يك سال كه روزهايش روزه باشد و شب هايش به عبادت بايستد بهتر است.»[3]
2 – احترام به شوهر
مردى خدمت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمد و عرض كرد: همسرى دارم كه هرگاه وارد خانه مى شوم به استقبالم مى آيد، و چون از خانه بيرون مى روم بدرقه ام مى كند و زمانى كه مرا اندوهگين مى بيند مى گويد: اگر براى رزق و روزى (و مخارج زندگى) غصه مى خورى، بدان كه خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر براى آخرت خود غصه مى خورى، خدا اندوهت را زياد كند [و بيشتر به فكر آخرت باشى]. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «براى خدا كارگزارانى [در روى زمين] است و اين زن يكى از كارگزاران خداست كه پاداش او برابر با نيمى از پاداش شهيد است.»[4]
احترام واقعى زن به شوهر به او نيرو و توانايى مى دهد و براى تلاش و كوشش آماده اش مى گرداند. سلام ابتدايى به او، جلوى پايش ايستادن، با ادب حرف زدن، گوش دادن به سخنان او و قطع نكردن كلامش و… از جمله اين امور است.
زن سعى كند هنگام ورود مرد، خودش در را باز كند و با لب خندان و چهره باز و گشوده به استقبالش برود و هنگام رفتن از منزل او را بدرقه نمايد. همين عمل كوچك تأثير شايسته اى در روح و جان شوهر به جاى خواهد گذاشت.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «خوشا به سعادت آن زنى كه شوهرش را بزرگ شمارد و به او آزار نرساند و هميشه مطيع همسرش باشد.»[5]
روحيه مردان به گونه اى است كه در برابر محبت، نرم و دلبسته مى شود و هرچه در توان دارد و به دست مى آورد را به پاى محبوب خود مى ريزد و كانون گرم خانواده با محبت هر چه بيشتر شكل مى گيرد. اين جاست كه به اسرار سفارش بسيار درباره احترام زنان به مردان در روايات اسلامى مى توان پى برد.
3 – رضايت شوهر
شكى نيست كه اطاعت زن از شوهر، تنها در دو مورد واجب است:
1 – خروج از منزل.
2 – آمادگى جنسى.
ولى از نگاه اخلاقى و تربيتى، كسب رضايت شوهر در ساير امور، به شرط آنكه مخالف منطق عقل و موازين اسلامى نباشد، نقش مهم و سازنده اى در زندگى موفق و پايدار دارد. زن براى به دست آوردن رضايت و خشنودى خدا لازم نيست نمازهاى بسيار و يا طولانى بخواند و يا روزه هاى مستحبى بگيرد؛ بلكه پاداش هاى فراوان را مى تواند با فراهم سازى رضايت شوهر به دست آورد. از اين رو در اسلام از اينكه زنى نمازش را طولانى كند و بدون اجازه روزه هاى مستحبى بگيرد، نهى شده است.
چنانچه بين زن و مرد اختلاف سليقه پيش آمد، گذشت زن و جلب نظر شوهر رابطه عاطفى و صميمانه را زياد مى گرداند و در ادامه مرد جبران خواهد کرد.
رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) مى فرمايد: «اگر (مى خواستم) دستور دهم كسى در برابر ديگرى سجده كند، هر آينه دستور مى دادم زن شوهرش را سجده كند.»[6]
و نيز از حضرت آمده: «خوشا به حال زنى كه شوهرش از او راضى باشد.»[7]
4 – نظافت و آرايش
نظافت، نظم، آراستن خانه و آرايش و آماده كردن خود براى شوهر يكى از مسؤوليت هاى اخلاقى زن در برابر اوست. رعايت اين امر نيز، باعث ايجاد روابط عاشقانه و صميمانه و جلب خاطر و رضايت شوهر مى گردد. چه بسا زن با اين كار نقش مهّمى در حفظ عفت شوهر خود و سلامت جامعه ايفا مى كند. از طرفى با آماده كردن خود براى همسرش، با پوشيدن لباسهاى مناسب و نظافت و آرايش اندام، توجه او را جلب نموده؛ و خواسته هاى او را از طريق مشروع تأمين مى كند و باعث محبّت و علاقه بيشتر شوهر شده و موجب مى شود كه شوهرش از نامحرمان و بيگانگان چشم بپوشد و تنها به او عشق بورزد. لذا رعايت اين اصل به عنوان يك مسئوليت تأكيد شده است.
نبى اكرم (صلی الله علیه وآله) مى فرمايد: «بر زن لازم است؛ كه خود را با خوشبوترين عطرها خوشبو نمايد و به بهترين وجه آرايش كند و بهترين لباسهاى خود را بپوشد و بامدادان و شامگاهان خود را براى شوهر آماده كند.»[8]
در روايت ديگر از حضرت آمده: «بر زن روا نيست؛ كه به خواب برود جز اينكه خود را براى همسرش آماده نموده باشد.»[9]
لازم به تذكر است كه خوشبويى و آراستگى اختصاص به زن ندارد، بلكه وظيفه اى مشترك است. رعايت اين اصل از دو طرف، نقش مهم در حفظ عفت زن و شوهر دارد، چنانكه در روايت آمده: رعايت نكردن اين وظيفه از طرف شوهر باعث ضربه زدن به عفت همسرش مى شود.[10]
و نيز در روايتى از امام باقر (علیه السلام) آمده: «همان گونه كه مردان دوست دارند زينت و آرايش را در زنانشان ببينند، زنان نيز دوست دارند زينت و آرايش را در مردانشان ببيند.»[11]
از سوى ديگر، زن نبايد با آشكار كردن زينت ها و آرايش كردن براى غيرشوهر خود، خويش را در معرض تماشاى ديگران قرار داده و با پوشيدن لباس هاى نامناسب و محرك كه موجب جلب توجه ديگران است از منزل خارج شود. اين گونه حركات موجب بى مهرى شوهر رواج فساد در جامعه مى گردد.
خداوند مى فرمايد: «وَ لا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها»؛[12] «زنان زينت هاى خود را جز آن مقدار كه آشكار است (قُرص صورت و دستها تا مچ) براى ديگران آشكار نكنند». و خطاب به زنان پيامبر كه شامل همگان است مى فرمايد: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى»؛[13] «زنان همانند زمان جاهليت قبل از اسلام در بين مردم آشكار نشوند».
در حديث آمده: «زنى كه براى غير همسرش آرايش كند، عبادت و نماز او مورد قبول و پذيرش خداى سبحان نيست؛ تا اينكه خود را از آن آلودگى شستشو دهد.»[14]
و نيز از نبى اكرم (صلی الله علیه وآله) نقل شده: «هر زنى كه خود را خوشبو كند و از منزل خارج شود، تا زمانى كه به خانه برگردد، مشمول لعن و نفرين خواهد بود.»[15]
5 – خانه دارى و تهيه غذا
زن با طبخ غذاهاى مناسب و خوشمزه، حسن همسردارى خود را اعلام نموده و بذر الفت و محبت را در دل مرد مى كارد. در حقيقت يك زن كدبانو با زيركى و ذوق خود در تهيه بهترين غذاها با هزينه كم مى تواند دل همسر و فرزندان را جلب كند و خود را جزء مجاهدين در راه خدا قلمداد نمايد.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايند: «بهترين زنان شما زنى است كه داراى بويى خوش و دست پختى خوب باشد . هنگامى كه خرج مى كند، بجا خرج كند، و هنگامى كه خرج نمى كند بجا از خرج كردن خوددارى ورزد . چنين زنى كارگزارى از كارگزاران خداست و كارگزار خدا نه نااميد مى شود و نه پشيمان.»[16]
البته در انتخاب نوع غذا نبايد سخت گيرى كرد و حتى از نظر اخلاقى و تربيتى، بهتر است جانب زن را گرفته و نظر او ترجيح داده شود و به شوهر سفارش مى شود همان غذايى را بخورد كه همسرش بدان ميل دارد. اين امر مى تواند دلگرمى و اميد زن را به ادامه زندگى و ايجاد رابطه عاطفى افزايش دهد.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «مؤمن كسى است كه مطابق ميل همسرش غذا مى خورد و منافق كسى است كه خانواده اش به ميل او غذا مى خورد.»[17]
شكى نيست كه انجام كارهاى خانه جزء وظايف شرعى زن به شمار نمى آيد. مرد حق ندارد همسرش را به شيردادن، آشپزى و تهيه غذا و مرتب كردن خانه وادار كند، لذا زن اين حق را دارد كه در برابر آن اجرت دريافت كند. ولى از نگاه اخلاقى، خداوند دوست دارد كه زن با كمال ميل و اختيار اين بار را به دوش بگيرد و با جلب رضايت شوهر، محيط امن و آرام همراه با صلح و دوستى فراهم ساخته و از پاداش الهى بهره مند گردد.
6 – سپاسگزارى
بديهى است كه يكى از وظايف شرعى و قانونى مرد در برابر همسرش تأمين مسكن، خوراك و پوشاك است. و اگر ازاين امر تخلف كند زن مى تواند نزد حاكم شرع شكايت نمايد ولى سزاوار است زن بداند شوهرش حاصل دسترنج خود را براى او و فرزندانش به خانه مى آورد و دوست دارد از او سپاسگزارى شود چرا كه او يك بشر عادى است و از قدردانى خوشش مى آيد. هر گاه مرد اسباب و لوازم زندگى را تهيه نمود، شايسته است زن در برابر آن اظهار شادمانى كند.
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد: «بهترين زنان شما آن زنى است كه چون به او چيزى داده شود، سپاسگزارى كند و اگر به او چيزى داده نشود راضى باشد.»[18]
و در روايت ديگرى مى فرمايد: «هر زنى به شوهرش بگويد من از تو هرگز خيرى نديدم، ثواب كارش از بين مى رود.»[19]
7 – قناعت
«تقدير المعيشه» و يا برنامه ريزى اقتصادى يكى از عوامل ثبات و پايدارى بنيان خانواده است. قناعت و كم خرج بودن از ويژگى هاى مثبت يك زن مى باشد و در مقابل، تقاضاى زياد و توقع بالا موجب آزار و رنجش همسر و در صورت عدم توانايى، گاهى انحرافاتى را موجب مى شود.
اگر زنان، مديريت امور خانه را بر محور قناعت و پرهيز از خرج هاى غيرلازم و تشريفاتى و تجملاتى تنظيم كنند و از شوهران خود، توقعات بى جا و خارج از توان مالى نداشته باشند، از بروز تنش هاى بسيارى جلوگيرى خواهند كرد.
سست شدن پايه هاى نهاد خانواده، گاهى در اثر همين مسايل مادى و اقتصادى است و آغاز آن هم چه بسا از امور جزئى و بى اهميت است و سر از بحران در مى آورد. از متون دينى بدست مى آيد كه زن نبايد شوهر را به سختى و زحمت بياندازد.
نبى اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «از همه زنان پربركت تر آن است كه خرجش كمتر باشد.»[20]
در روايت ديگرى از حضرت آمده: «براى زن جايز نيست كه شوهرش را به بيش از توانايى اش مجبور كند.»[21]
در زندگى حضرت زهرا (علیهاالسلام) مى خوانيم كه هيچ گاه در خانه از شوهر خود تقاضايى نكردند و همواره در سختى ها و ناملايمات، صبر و بردبارى پيشه كردند و هرگز گله و شكايتى نكردند، حتى گاهى غذايى براى خوردن در خانه على (علیه السلام) يافت نمى شد اما در اين شرايط هم از همسر خود چيزى مطالبه نمود تا مبادا باعث شرمندگى همسرش شود.
لباس، زينت، اثاث خانه، مسكن وسيع و امثال آن خواسته هايى است كه معمولاً هر زنى به خود اجازه مى دهد كه از همسر خويش درخواست نمايد. اما زهرا (علیهاالسلام) هرگز همسرش را براى تهيه اين نوع خواسته ها به زحمت نينداخت. حتى وقتى حضرت زهرا (علیهاالسلام) در بستر بيمارى بود و على (علیه السلام) با دلى پر از عشق و محبت، از او خواست كه اگر خواسته اى دارد ابراز كند، زهرا (علیهاالسلام) از بيان تقاضاى خود امتناع مى كرد.[22]
8 – آمادگى جنسى
بديهى است، مهرورزى و رابطه جنسى ميان زن و شوهر يكى از عوامل نشاط و استحكام بنيان خانواده است. هم چنين تحليل در آمارها نشان مى دهد كه بيش ترين عامل افزايش طلاق در ميان خانواده ها رعايت نكردن قناعت و مهارت ابراز محبت است. زن در خلوت خود با همسرش بايد با ظرافت هاى خاص، آمادگى جنسى خود را نشان دهد. از اين رو در اسلام پيش قدمى زن در مسايل جنسى را امرى مستحب برشمرده شده است. به طورى كه براى زن، علاوه بر آثار دنيوى، پاداش اخروى نيز در بردارد و علاوه بر يك رفتار و هنجار نيك، به عنوان يك عمل دينى و حكم شرعى مورد تأكيد قرار گرفته است.
پيامبر (صلی الله علیه وآله) در بيان ضرورت اعلام آمادگى جنسى زن مى فرمايد: بر زن لازم است كه از خوشبوترين عطرها استفاده كند و زيباترين لباس ها را بپوشد و خود را به نيكوترين وجه بيارايد و بامدادان و شامگاهان خود را بر شوهر عرضه كند و اعلام آمادگى نمايد.[23] از حقوق مردان بر همسرانشان است كه زن خود را همواره در حوزه مسائل جنسى آماده نشان دهد مگر در مواردى كه دين از آن بازداشته است. البته در همان مواردى كه آميزش ممنوع است مى توانند نسبت به يكديگر به روش هاى مختلف ابراز محبت كنند و از يكديگر لذت ببرند. به گونه اى كه مرد احساس كمبود نكند. در بسيارى از روايات بر اين نكته تأكيد شده كه زن بايست همواره در حالت آماده باش دايم جنسى باشد.
در روايت است، زنى از پيامبر (صلی الله علیه وآله) درباره حقوق شوهر پرسيد: آن حضرت فرمود: «بر زن است كه خود را از شوهرش باز ندارد و بگذارد تا وى از او كام بگيرد حتى اگر بر روى كوهان شتر باشد.»[24]
اين گونه آمادگى زن، شوهر را از هرگونه ارضاى غريزه جنسى در بيرون از خانه و خانواده دور نگه مى دارد و كانون گرم خانواده بيش از پيش تداوم پيدا مى كند.
تأكيد آيات و روايات بر خودنمايى و آراستگى زنان براى شوهران از اين روست كه مردان با مشاهده و ديدن، عواطف و احساسات جنسى شان برانگيخته شود. از اين رو زن موظف است خود را در حالت آماده باش قرار دهد تا شوهر وى به زنى ديگر گرايش نيابد. اگر اين تمايلات جنسى در خانه و به شكل صحيح و محبت آميز تأمين نشود به اشكال مختلف در جامعه خود را نشان مى دهد و فساد و تباهى اجتماعى را به دنبال خواهد داشت.
پی نوشت ها
[1] – «اِعْلَمْ اَنَّ النِّساءَ شَتى فَمِنْهُنَّ الْغَنيمَةُ وَ الْغَرامَةُ وَ هِىَ الْمُتَحَبِّبَةُ لِزَوْجِها وَالْعاشِقَةُ لَهُ»؛ مستدرك الوسائل، ج 14، ص161.
[2] – بحارالانوار، ج 43، ص 123.
[3] – «ما مِنْ اِمْرَأَةٍ تَسْقى زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلاّ كانَ خَيْرا لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَة صِيامِ نَهارِها وَ قِيامِ لَيْلِها»؛ وسائل الشيعه، ج14، ص 123.
[4] – «انَّ للّه عُمّالاً وَ هذِهِ مِنْ عُمّالِهِ لَها نِصْفُ اَجرِ الشَهيد»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 17.
[5] – «سَعيدَةٌ سَعيدَةٌ اِمْرَأَةٌ تُكْرِمُ زَوْجَها وَلا تُؤْذيهِ وَ تُطيعُهُ فِى جَميعِ اَحْوالِهِ»؛ بحارالانوار، ج 103، ص252.
[6] – «لَوْ اَمَرْتُ اَحَدا اَنْ يَسْجُدَ لاَِحَدٍ لاََمَرْتُ الْمَرأةَ اَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِها»؛ كافى، ج 5، ح 508.
[7] – «طُوبى لاِِمْرَأةٍ رَضِىَ عَنْها زَوْجُها»؛ وسائل الشيعة، ج14، ص155.
[8] – «وَ عَلَيْها اَنْ تَتَطيَّبَ بِأَطْيَبِ طيبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِيابِها وَ تَزَيَنَ بِاَحْسَنِ زِينَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَيْهِ غُدُوةً و عَشيّةً»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 211.
[9] – «لا يَحِلُّ اَنْ تَنامَ حَتَّى تَعْرِضَ عَلَى زَوْجِها وَ تَخْلَعَ ثِيابَها»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 21.
[10] – «و لقَد تَركَ النِّساء العِفَّةَ بِتَرْكِ ازواجِهنَّ التَّهيِّه»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 381.
[11] – «النِساءُ يُحْبِبْنَ اَنْ يَرينَ الرَّجُلَ فِى مِثْلِ ما يُحبُّ الرَّجُل اَنْ يَرى فِيهِ النِّساء مِنَ الزِينَةِ»؛ مكارم الاخلاق، ص80.
[12] – نور 24، آيه 13.
[13] – احزاب 33، آيه 33.
[14] – «اَيُّما إِمْرَأةِ تَطَيَّبَ لِغَيْرِ زَوْجِها لَمْ يُقْبَلِ اللّه مِنها صَلاةً حَتَّى تَغْتَسِلَ مِنْ طيبِها»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 311.
[15] – «اَىُّ اِمْرَأَةِ تَطَيِّبَ وَ خَرَجَتْ مِنْ بَيْتِها لاهِىَ تُلْعَنْ حَتّى تَرْجَعَ اِلى بَيْتِهَا»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 411.
[16] – «خَيْرُ نِساءِكُمْ الطَّيِبَةُ الرّيحُ اَلطَّيِبةُ الطَّبيخُ الّتى اِذا اَنْفَقَتْ بِمَعرُوفٍ وَ اِنْ اَمْسَكَتْ اَمْسَكَتْ بِمَعروُفٍ فَتِلْكَ عامِلٌ مِنْ عُمّالِ اللّه وَ عامِلُ اَللّه لا يَخيبُ وَلا يَنْدِمُ»؛ كافى، ج 5، ص 326.
[17] – «اَلامُؤمِنُ يَأْكُلُ بِشَهْوِةِ اَهْلِهِ وَالْمُنافِقُ يَأْكُلُ اَهْلُهُ بِشَهْوَتَهِ»؛ كافى، ج 4، ص 12.
[18] – «خَيْرُ نِساءِكُمْ الَّتِى اِنْ اُعْطيتِ شَكَرَتْ وَ اِنْ مُنِعَتْ رَضِيَتْ»؛ بحارالانوار، ج 103، ص 235.
[19] – «اَيُّما اِمْرَأَةٍ قالَتْ لِزَوْجِها: ما رَأَيْتُ قَطُّ مِنْ وَجْهِكَ خَيْرا فَقَدْ حَبِطَ عَمُلُها»؛ وسائل الشيعه، ج 20، ص 162.
[20] – «اَعْلَمُ النِّساءِ بَرَكَةً اَقَلِّهِنَّ مَؤُونَةً»؛ نهج الفصاحه، ح 358.
[21] – «لا يَحِلُّ لِلْمَرْأدِ اَنْ تَتَكَلَّفَ زَوْجَها فَوْقَ طاقِتِهِ»؛ مستدرك الوسائل، ج14، ص242.
[22] – ر.ك: بحارالانوار، ج 43، ص 113، به نقل از: جلوه هاى رفتارى حضرت زهراس، ص 63.
[23] – «وَ عَلَيْها اَنْ تَتَطيَّبَ بِأَطْيَبِ طيبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِيابِها وَ تَزَيَنَ بِاَحْسَنِ زِينَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَيْهِ غُدُوةً و عَشيّةً و…»؛ وسائل الشيعه، ج 14، ص 211.
[24] – «وَلا تَمْنَعُهُ نَفْسُها وَ اِنْ كانَتْ عَلَى ظَهْرِ قَتَبٍ»، الكافى، ج 5، ص 507.