توجه شما به مسائل فرهنگى و اجتماعى جامعه – به خصوص لزوم رعايت ارزش ها و هنجارهاى دينى و اخلاقى در محيط دانشگاه – و احساس مسئوليت در برابر بعضى از نابهنجارى ها، قابل تقدير و تحسين است. در اين نامه سه پرسش اصلى به چشم مى خورد:
1 – آيا صرف دوست داشتن دختر و پسر، آنها را محرم مى كند؟
2 – روابط ناپسند دختر و پسر در دانشگاه ها، ناشى از چيست و چرا گسترش يافته است؟
3 – وظيفه و مسئوليت ما در اين موقعيت چيست و چه بايد كرد؟
در پاسخ سؤال اول بايد يادآور شد، آنچه سبب ايجاد پيوند زناشويى مى شود، خواندن صيغه عقد از سوى زن و مرد يا وكيلان آنها و با اجازه پدر دختر و حفظ شرايط آن است. در غير اين صورت، سببى براى ايجاد زوجيت و محرميت زناشويى وجود ندارد و صرف دوست داشتن متقابل دو نفر، مجوزى براى محرم شدن آنان نيست.
علل روابط ناپسند
در پاسخ به سؤال دوم به عواملى چند مى توان اشاره كرد:
1 – عدم ارضاى صحيح غريزه جنسى
بى ترديد ايام جوانى، دوران بيدارى غريزه جنسى و گرايش به جنس مخالف است. در اين ايام شوق جنسى و احساسات بر روان آدمى سايه مى افكند ؛ ناخودآگاه رفتار، سخن و نگاه جوان را تحت تأثير قرار مى دهد و سبب تحريك پذيرى وى، در برخورد با جنس مخالف مى شود. طبيعى است اين نياز درونى، بايد به طور صحيح و مطلوب ارضا و تأمين شود. راه پذيرفتنى آن نيز ازدواج است ؛ ولى متأسفانه به دلايل مختلف فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى – نظير بالا رفتن سطح انتظارات و توقعات خانواده ها و توجه به بعضى تشريفات غير لازم، معضل اشتغال و آينده شغلى جوانان، ادامه تحصيل آنها و عدم وجود امكانات و شرايط مالى مناسب برخى خانواده ها – سن ازدواج دختران و پسران افزايش يافته و در نتيجه ارضا و تأمين عاقلانه و صحيح اين غريزه سركش، به انحراف كشيده شده است. بنابراين، اين گونه رفتارهاى نابهنجار در جامعه دينى و سنتى ما روبه فزونى است و اگر نگوييم به يك «بحران اجتماعى» تبديل شده است ؛ به يقين يك معضل اجتماعى گشته است! متأسفانه نظام اجتماعى ما تاكنون نتوانسته با فراهم كردن زمينه ازدواج جوانان، از گسترش اين رفتارهاى نادرست پيشگيرى كند.
2 – احساس نياز به محبت
در اين سنين، جوانان خواهان روابط دوستانه و هم سخن شدن با يكديگرند. «اريكسون»، (يكى از روان شناسان غرب،) مى گويد: جوان در اين مرحله، مى خواهد روابط دوستانه نزديكى با ديگران پيدا كند ؛ ارزشمندترين و مهم ترين هستى و دارايى اش را به فردى ديگر هديه دهد. در پى يافتن هويتى جديد است و گمان مى كند خانواده و والدينش، نمى توانند از وى حمايت كنند. بنابراين، اگر اين نياز در محيط خانوادگى به خوبى تأمين نشود يا لطمه ببيند و مخدوش شود، نياز به محبت و ابراز محبت و برقرارى ارتباط دوستانه، دچار اختلال خواهد شد. به عبارت ديگر، دختر و پسرى كه عواطف و احساساتشان در درون خانواده ارضا نشود و در جمع خانوادگى احساس غربت و تنهايى كنند، در فضاى باز و آزاد جامعه، طعمه افراد فرصت طلب و سودجو مى شوند! به راحتى در دام افراد شياد مى افتند يا حداقل ميل متقابل آنها و جنس مخالف، سبب مى شود آنان به بهانه هاى مختلف – از قبيل آشنايى براى ازدواج و تبادل نظر درباره مسائل علمى و درسى – در جهت تأمين و ارضاى اين نيازشان گام بردارند ؛ البته با روشى غلط و غير قابل قبول.
3 – الگو گرفتن از جوامع غير خودى
متأسفانه بخش قابل توجهى از جوانان ما، ارزش ها و هنجارهاى اجتماعى خود را از محيط هاى غير خودى و غير اصيل جوامع ديگر مى گيرند. بى ترديد گسترش ارتباطات اجتماعى و توسعه آن، گسترش و توسعه تكنولوژى و وسايل ارتباط جمعى و عوارض پديده جهانى شدن در همه عرصه ها، در اين خودباختگى و روى آوردن به فرهنگ بيگانه، نقش اساسى دارد. اين امور سبب مى شود جوانان، فرهنگ ها و ارزش هاى ديگر جوامع را الگو قرار دهند و به گمان اينكه اين گونه روابط، عامل رشد و نشانه كمال و وسيله ابراز شخصيت است، به آن روى آورند. در اين ميان، مسئله رقابت جوانان و به رخ كشيدن خود براى همسالان نقشى عمده ايفا مى كند. برخى براى اينكه در جمع دوستان مورد تحسين قرار گيرند و يا دست كم بى عرضه و بى جرأت خوانده نشوند، به دنبال دوست پسر يا دوست دختر مى گردند و با آنكه به خوبى از عواقب سوء اين كارها آگاهند، از آن دست نمى كشند!!
راه كارهاى عملى:
اما در وضعيت حاضر، در برابر چنين معضل اجتماعى چه بايد كرد؟ به نظر مى رسد، متناسب باعلل به وجود آورنده و عوامل گسترش دهنده اين مشكل، بايد اقداماتى درخور انجام داد. بخشى از اقدامات سودمند در اين مسئله عبارت است از:
يك. ارضاى صحيح غريزه جنسى
معقول ترين راه براى نجات يافتن از اين گونه رفتارهاى نابهنجار يا كج روانه است. ويل دورانت، مورّخ دانشمند معروف، درباره ازدواج مى نويسد: اگر راهى پيدا شود كه ازدواج در سال هاى طبيعى انجام گيرد، بيمارى هاى روانى و انحرافات جنسى – كه زندگى را لكه دار كرده است – تا نصف تقليل خواهد يافت. شايد به همين جهت است كه در آموزه هاى دينى ما تسريع در ازدواج فرزندان و جوانان، مورد تأكيد قرار گرفته است. اين دستورات و تشويق ها، گوياى آن است كه مى توان با ازدواج، از بسيارى انحرافات اخلاقى و جنسى و روابط ناسالم و غير مشروع دو جنس، پيشگيرى كرد.
البته اين موضوع به تلاش همگانى خانواده ها و مسئولان و اصلاح نگرش ها و آداب و رسوم نادرست و فراهم كردن تسهيلات و امكانات ازدواج، بستگى دارد و افراد، خانواده ها و حكومت، وظيفه دارند در مسير تحقق مقدمات ازدواج جوانان بكوشند.
دو. تقويت روابط خانوادگى
تحكيم روابط خانوادگى و ايجاد فضاى عاطفى مثبت بين والدين و فرزندان و افزايش رابطه صميمانه و نزديك بين اعضاى خانواده، عامل پيشگيرانه ديگرى است كه مى تواند در ايجاد احساس امنيت و آرامش و تأمين نياز عاطفى، نقش مؤثرى داشته باشد ؛ زيرا وقتى جوانان در خانه، با محبت و توجه كافى روبه رو نشوند، اين محبت و رابطه عاطفى را در بيرون خانه جست و جو مى كنند و متناسب با دوران بلوغ و اوج گيرى احساسات غريزى، رابطه خود را با جنس مخالف توسعه مى دهند. بنابراين، نياز به محبت در دوره جوانى را بايد با گسترش روابط عاطفى خانوادگى و نيز گسترش رابطه صميمانه و دوستانه بين همسالان هم جنس، تأمين كرد و با يافتن دوستان مناسب و ايجاد رابطه گرم و عاطفى و انجام برخى فعاليت هاى دسته جمعى، به اين نياز درونى پاسخ مثبت داد.
سه. خود كنترلى
«خود كنترلى» مى تواند جوانان جوياى رشد و كمال و عفّت و پاكى را در اين فضاى آلوده حفظ كند. با كنترل چشم، گوش و ديگر حواس و نيز كنترل افكارى كه در اين زمينه شكل مى گيرد، مى توان از تأثيرگذارى روابط ناسالم ديگران، تا حدودى جلوگيرى كرد. مطمئناً هر چه بيشتر ذهن و حواس خود را در اين زمينه مشغول سازيم، بيشتر تأثيرپذير خواهيم بود. پس بهتر است اوقات فراغت خود را با برنامه ريزى صحيح پر كنيم و با پرهيز از بيكارى و تنهايى و توجه به اين صحنه ها، به وظيفه اصلى و مهم دوران دانشجويى (تحصيل علم) بپردازيم.
در پايان بايد يادآور شد، برخى از جوانان، از اشتباه بودن يا عدم مشروعيت بعضى ارتباط هاى خود، آگاهى ندارند. برخورد روشنگرانه و عاطفى ما، مى تواند به اصلاح و تغيير رفتار آنها انجامد. قطعاً حسن سلوك و رفتار شما در بيان اين موضوع به آنها نقشى تعيين كننده دارد.[1]
پی نوشت
[1] – ر.ك: على اصغر احمدى، تحليلى تربيتى بر روابط دختر و پسر در ايران، انتشارات انجمن اوليا و مربيان ؛ ابوالقاسم مقيمى، جوانان و روابط، (انتشارات مركز مطالعات و پژوهش هاى فرهنگى حوزه علميه قم).