اختلالهاى روانى براساس طبقهبندى متن تجديد نظر شده راهنماى تشخيصى و آمارى اختلالهاى روانى انجمن روانپزشكى آمريكا[1] (DSM-IV-TR)عبارتند از:
1 – اختلالهايى كه معمولاً نخستين بار در دوره شيرخوارگى، كودكى يا نوجوانى تشخيص داده مىشود. شامل عقبماندگى ذهنى، بيش فعالى،[2] اضطرابهاى دوره كودكى، اختلالهاى مربوط به خوردن مثل بىاشتهايى و ساير انواع انحراف از رشد طبيعى مىشود.
2 – اختلالهاى شناختى. شامل اختلالهايى است كه در آنها نشانهها مستقيما مربوط به آسيب مغزى يا وجود يك وضع غيرعادى در محيط زيست شيمايى مغز است؛ ممكن است در نتيجه پيرى، بيمارىهاى تباه كننده دستگاه عصبى مثل سفيليس، آلزايمر، يا فروبرى مواد سمى مثل مسموميت ناشى از سرب يا الكليسم شديد ايجاد مىشوند.
3 – اختلالهاى مربوط به مصرف مواد. شامل استفاده از الكل، باربيتوراتها، آمفتامينها، كوكائين و داروهاى ديگر كه تغييرات رفتارى ايجاد مىكند.
4 – اسكيزوفرنيا و ساير اختلالهاى روان پريشى. شامل گروهى از اختلالها با ويژگىهاى فقدان تماس با واقعيت، پريشانىهاى بارز انديشه و ادراك و رفتار عجيب و غريب.
5 – اختلالهاى خُلقى. پريشانى حالت خلقى؛ شخص ممكن است به شدت افسرده، يا به طور غيرعادى سرخوش باشد و يا بين دورههايى از سرخوشى و افسردگى نوسان كند.
6 – اختلالهاى اضطرابى. شامل اختلالهايى است كه در آنها اضطراب نشانه اصلى اختلال است (مانند اضطراب فراگير يا اختلالهاى وحشتزدگى، وسواس فكرى – عملى و…).
7 – اختلالهاى جسمانى شكل. نشانههاى اختلال جسمانى است، ولى هيچ گونه مبناى عضوى براى آنها نمىتوان يافت و به نظر مىرسد كه نقش اصلى با عوامل روانى است مانند بيمارى هيسترى (مانند خانمى كه از پرستارى مادر عليل خود منزجر است، ناگهان دچار فلج دست مىشود) و بيمارىهاى خيالى (اشغال فكرى بيش از حد درباره سلامتى و ترس از بيمارى، بىآنكه جايى براى نگرانى باشد).
8 – اختلالهاى تجزيهاى. تغييرات موقت در كاركردهاى هشيارى، حافظه، يا هويت شخصى به علت مشكلات هيجانى از جمله اين اختلالها يا دزدودگى (شخص به دنبال يك تجربه هيجانى نمىتواند چيزى را درباره گذشته خود به ياد آورد)، چند گانگى شخصيت.
9 – اختلالهاى جنسى و هويت جنسى. شامل نارضايتى جنسيتى، اختلال عملكرد جنسى مانند ناتوانى جنسى، زود انزالى و سردمزاجى و… بيزارى جنسى و اختلال درد جنسى.
10 – اختلالهاى خوردن. مانند بىاشتهايى عصبى، پرخورى.
11 – اختلالهاى خواب. مانند بىخوابى، بدخوابى، پرخوابى، اختلال كابوس، خوابگردى، دهشت خواب، نابهنجارى خواب.
12 – اختلالهاى كنترل تكانهها. مانند اختلال انفجارى، دزدى بيمارگونه، آتشافروزى بيمارگونه، قماربازى بيمارگونه، وسواس، مو كنى و… .
13 – اختلالهاى سازگارى. مانند اختلال سازگارى همراه با خُلق افسرده و همراه با اضطراب.
14 – اختلالهاى شخصيت. الگوهاى ديرپايى از رفتار غيرانطباقى، شامل شيوههاى نارس و نامناسب براى كنار آمدن با فشار روانى يا حل مشكلات. براى مثال چند مورد از اختلالهاى شخصيتى را نام مىبريم: شخصيت خودشيفته، شخصيت وابسته، شخصيت وسواسى، شخصيت ضداجتماعى و…[3].
پی نوشت ها
[1] – 1. Diagnostic and Statistical Manual Of Mental Disorders, Fourth Edition.
[2] – 2. Hyperactivity.
[3] – براى اطلاع بيشتر ر.ك: متن تجديد نظر شده راهنماى تشخيصى و آمارى اختلالهاى روانى، چاپ چهارم، سال2000، ص 53 – 77.