دین و سیاست در قرن بیست و یکم با تاکید بر عربستان سعودی
در این کتاب ظهور نسل جدید نیروهای جهادی وهابی، جهادیون منتقد خاندان حاکم عربستان، روزنامه نگاران لیبرال، لیبرال های جهادی شده، سلفی های حکومتی یا لیبرال شده، جایگاه اقلیت شیعه و تکوین حقوق زنان در بستر لرزان ساخت اجتماعی-سیاسی عربستان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. تحلیل گفتمان وهابیت رسمی و منازعه روحانیون ذی نفوذ آن با دولت سعودی از جمله زوایای دیگر این کتاب است. نویسنده داستان کشمکش قدرت و مقاومت در فضای واقعی و جهاد نمادین در صفحات وبلاگ ها اتاق های گفتگو و نشر الکترونیکی سعودی را روایت می کند. به عبارت بهتر موضوع کتاب نبرد کهنه حاکمان و محکومان است در عصر فرهنگ مجاز واقعی. از منظری دیگر ایناثر روایت کشمکش ” دین رسمی ” با ” دینداری های غیر رسمی ” است در یکی از رژیم های سلطنتی دوران پسامدرن. مضاوی الرشید نویسنده این کتاب به آینده نظر دارد و زمینه های ثبات یا تغییر وضعیت موجود را می کاود. وی دانش آموخته کمبریج و پروفسور انسان شنناسی دین در دپارتمان الهیات و مطالعات دینی کینگر کالج لندن است.
دولت، جامعه مدنی، دموکراسی و آینده اسلام گرایی در خاورمیانه
در اکثر کشورهای خاورمیانه ای، نظیر مصر، ترکیه، الجزایر، اردن، سودان، تونس، یمن و فلسطین، گروه های سیاسی اسلام گرا به قوی ترین نیروهای مخالف تبدیل شده اند و در برخی از این کشورها بیش ترین آرا را در جریان مبارزات انتخاباتی و پارلمانی کسب کرده اند. بحث پیرامون جامعه مدنی در خاورمیانه به دنبال تحولات سیاسی اوایل دهه 1980 به بعد شروع شد که در ادامه توضیحات بیشتری در این زمینه بیان خواهد شد.
افسون زدگی مجدد سیاست صحوی ها؛ از منازعه تا همکاری
اسلام در عربستان سعودی به شدت متاثر از تفکر وهابیت است تفکری ظاهر گرا و منجمد که از همان آغاز بسیار پرحاشیه و متعصبانه عمل می کرد. از ابتدا تلاش حکام سعودی این بود که مردم را از سیاست به دور نگه دارند و علمای وهابی نیز در این راه کمک شایانی کردند. در این مقاله ابعاد مختلف اسلام سیاسی، اسلام مناسکی، نقش رسانه در این نوع اسلام، کیفیت حمایت دولت سعودی از علمای صاحب افتاء وبه طور کلی وضعیت دین در عربستان سعودی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد اما آنچه به طور خاص در این مقاله بدان پرداخته می شود وضعیت و ابعاد مختلف صحوه است به خصوص جریان سیاسی که صحوی ها آن را به وجود آوردند و شخصیت های مهم صحوی در عربستان سعودی.
دهه انقلابی (1989- 1979) در عربستان سعودی
در این مقاله، نویسنده به بررسی جنبش هایی که در عربستان سعودی در دهه 1979 تا 1989 شکل گرفت و تأثیراتی که انقلاب اسلامی ایران و مدرنیزاسیون بر این جنبش ها گذاشته است، می پردازد.
نقش عربستان‌سعودی در منطقه خاورمیانه (پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران)
بطورکلی استفاده رهبران عربستان‌سعودی از عوامل و فاکتورهای سیاسی – اقتصادی خویش ، نقش محوری آنان را در روند تحولات منطقه تحکیم بخشیده است . اما پاره‌ای از اختلاف نظرها در میان برخی از کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس ، نکته‌ای است که تا حدی این مساله را خدشه‌دار می‌کند. اختلافات ارضی و مرزی در میان شش کشور عضو شورای همکاری میتواند بعنوان عامل بالقوه تهدید و آتش زیرخاکستر موجب اختلال شورا و نگرانی در نگرش امنیتی رهبران سعودی گردد. چراکه بعد از خاتمه جنگ ایران و عراق، چه بسا ممکن است دامنه این اختلافات بواسطه منافع اقتصادی معتنابه موجود در جزایر مورد اختلاف گسترش یابد و بدنبال این دعاوی، روابط عربستان‌سعودی با برخی از این کشورها دچار چالش خواهدشد و در این میان دعاوی احتمالی عراق با عربستان‌سعودی ; خصوصا” پس از پایان جنگ ایران و عراق، قابل تامل می‌باشد. همچنین، آینده نقش عربستان‌سعودی در رابطه با حفظ امنیت در منطقه خلیج‌فارس بدون توجه به ویژگیهای کشوری که تمامی کرانه‌های شمالی آن را در اختیار دارد و پرجمعیت‌ترین و قدرتمندترین کشور منطقه است ، نمی‌تواند کامل باشد. ایران به عنوان کشوری که دارای طویل‌ترین مرزهای موجود در خلیج‌فارس است ، با موقعیت ژیوپولیتیکی خاص خویش باعث گردیده تا نقش جدایی ناپذیری با سرنوشت خلیج‌فارس پیدا نماید. این نقش تاریخی و استراتژیک اثرات خود را به شکلی اجتناب ناپذیر بر استراتژی منطقه‌ای عربستان‌سعودی برجای خواهد گذارد و احتمالا” رهبران سعودی در آینده بر سر مسائل منطقه ناچار تنش‌هایی با ایران خواهند داشت ، زیرا از یکطرف تامین واقعی امنیت منطقه خلیج‌فارس جز با همکاری کشورهای منطقه تحقق نخواهد یافت . از طرف دیگر، تلاش هرچه بیشتر عربستان برای تحکیم و توسعه موضع خود بالاجبار مغایر با همکاری مورد نظر خواهدبود. بنابراین نقش آینده عربستان‌سعودی در منطقه خلیج‌فارس منوط به انتخاب یکی از دو راه مورد بحث است : یکی کوشش برای برتری جویی نسبی، دیگری همکاری با کلیه کشورهای ساحلی خلیج‌فارس بویژه ایران، بدون تردید تحولات بین‌المللی و رویدادهای سیاسی در منطقه در انتخاب یکی از دو راه مزبور بی‌اثر نخواهدبود.
بررسی جامعه شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی
عربستان سعودی یکی از کشورهای مهم در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. شناختن ساختار سیاسی این کشور و پویشهای درونی آن،نقشی مهم در شناسایی تصمیمسازیهای عربستان سعودی دارد که بر سیاستهای منطقه‌ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار است.موضوع اصلی این مقاله،بررسی جامعهشناسانه نظام سیاسی عربستان سعودی است.در این نوشتار از ذکر مباحث تئوریک جامعهشناختی خودداری و بیشتر تلاش شده تا این موضوع از یک نگاه میدانی برخوردار گردد.بر این اساس طی سرفصلهایی وضعیت و نقش شوراها در عربستان،چگونگی ثبات و تحول در حکومت سعودی،ساختار قبیلهای نظام حکومتی و مناسبات قدرت در عربستان بررسی و سرانجام وضعیت احزاب و گروههای مخالف در سیاست داخلی عربستان واکاوی می‌شود.
اصلاحات سیاسی در عربستان سعودی تأثیر بحران عراق بر تحولات سیاسی عربستان سعودی
کتاب حاضر ترجمه 3 مقاله تحت عناوین «آیا عربستان سعودی میتواند خود را اصلاح کند؟»، «بانیان عربستان سعودی» و «مسئله شیعه در عربستان سعودی» می‌باشد. مقالات مذکور توسط گروه بین‌المللی بحران (مستقر در بروکسل) تهیه و تدوین شده است. این گروه با بهره‌گیری از صدها تن از محققین غربی، عربی و بومی کشورهایی که به طور بالقوه یا بالفعل دچار بحران بوده و یا استعداد آن را دارا هستند، با استفاده از منابع علمی و مصاحبه با عناصر کلیدی در بحران (مخالفین، مقامات و مسئولین رسمی، محققین، نویسندگان، روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه‌ها و غیره) به مطالعه دقیق جوامع و مناطق بحران‌خیز میپردازد.
همگرايي استراتژيك؛ اتحاد سلفي‌هاي عربستان، هند و مصر
جنگ در افغانستان در شرایطی آغاز شد که پیروزی انقلاب ایران میان سلفی های کشور های منطقه موجی از اسلام گرایی برپا کرده بود. موجی که سران کشور های منطقه می دانستند اگر راهش را سد نکنند آن ها را هم مانند شاه ایران با خود می برد.
عربستان در عرصه تبلیغات
وهابیت با توجه به موقعیت جغرافیایی و واقع شدن در سرزمین وحی، ابزارها و روشهای متعددی برای تبلیغ مکتب خود دارد، علاوه بر اینکه در داخل عربستان تبلیغات گسترده‌ای با استفاده از ابزارهای گوناگون دارد، در کشورهای مختلف جهان نیز با استفاده از جایگاه مکه و مدینه به تبلیغ میپردازد. در عربستان با تشکیل گروهها و موسساتی و با استفاده از وسائل جدید مانند رسانه‌ها و ماهواره و اینترنت، به ترویج وهابیت پرداخته می‌شود. از مهمترین موسسه تبلیغ وهابیت رابطه العالم الاسلامی است که با تشکیل همایش و کنفرانسها و… به این کار میپردازد و استفاده از موسم حج نیز ظرفیت بالایی را برای تبلیغ وهابیت ایجاد کرده است.
بررسی شیوه های تبلیغی وهابیت با تاکید بر فعالیت عربستان
موضوع این پژوهش بررسی شیوه های تبلیغی وهابیت با تاکید بر فعالیت های عربستان است .هدف ،چگونگی به کار گیری ابزار ها و شیوه های تبلیغی در دوران گذشته و معاصر جهت تبلیغ آیین وهابیت است .در این پژوهش پس از ارائه نمای کلی از خاستگاه تحقیق عربستان در ابعاد جغرافیایی ،فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی به بررسی وضعیت زادگاه بنیان گذار وهابیت (نجد) و آل سعود پرداخته شده است. در ادامه با توجه به گسترش این آیین در کشورها ی مختلف ،علل توسعه و رشد این تفکر و ریشه های عقاید محمدبن عبدالوهاب مورد بررسی قرار گرفته و به اجمال به نوع تفکر و برداشت های این فرقه از اسلام و اعتقادات آن ها اشاره شده است. همچنین نظر به این که موضوع این پژوهش روش تبلیغ وهابیت می باشد ،محقق به بازخوانی و تبیین جایگاه تبلیغ از دیدگاه اسلام و وهابیت پرداخته است.در بخش بعدی به تبیین شیوه ها و روش های آن با دو نگاه «سنتی» و« مدرن» تقسیم گردیده است. منابع مورد استفاده به طور عمده کتاب های تاریخی درباره نجد و تاریخ وهابیت که به پیدایش ،تفکر و شیوه های تبلیغی وهابیت پرداخته ،مورد استفاده قرار گرفته است.روش جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه ای و میدانی است.این تحقیق بعد از کلیات بحث ،از سه فصل تشکیل شده است:در فصل نخست ؛به خاستگاه وهابیت ،آل سعود و آل شیخ و به تبیین وضعیت مرکز پیدایش وهابیت ،عقاید،سیر تطور حاکمیت دینی ،سیاسی آل شیخ و آل سعود در پیشرفت وهابیت در عربستان پرداخته شده است.فصل دوم ؛تبلیغ و وهابیت ،چهار بخش است؛ بخش اول معنا ،اقسام و شیوه های تبلیغ وهابیت به دو روش سنتی و مدرن مورد تحقیق قرار گرفته است. بخش دوم ؛شامل عرصه های علمیئو فرهنگی تبلیغ وهابیت می باشد. در بخش سوم و چهارم ؛عرصه های اجتماعی ،اقتصادی و سیاسی بیان گردیده است.بخش پنجم ؛عملکرد وهابیت در محیط خارج عربستان پرداخته شده است.در آخر نیز نتیجه گیری و پیشنهادات آمده است .