در ابتدا گفتنى است؛ تجربه ثابت کرده اگر در ابتدا نظر آقایون تأمین شود و نیاز عاطفى شوهر ارضا شود سعى مى کند تمامى حاصل تلاش هاى روزانه خودش را براى خانواده بیاورد و تمامى محبت ها و عاطفه خودش را به کانون خانواده متمرکز کند و هر دو اتفاق براى خانم ها بسیار خوشایند است. در غیر این صورت ممکن است توجه آقایان به دیگران جلب شود و یا درآمدشان در مسیرهاى دیگر هزینه کنند که هر دو اتفاق براى خانم ها بسیار آزاردهنده و شکننده است. در نتیجه اگر چه در ابتدا به تأمین نظر آقایان توصیه شده اما در اصل به تأمین نظر خانم ها توجه شده و در مجموع استحکام بنیان خانواده و مصونیت از ناهنجارى هاى اجتماعى و خانوادگى مورد نظر است. با درک این واقعیت به خوبى آشکار مى شود توصیه هاى روایات مطابق با شناخت صحیح روحیات زن و مرد و به نفع همگان است.

اینک به برخى از وظایف و مسئولیت هاى حقوقى و اخلاقى زناشویى اشاره مى شود:

۱ – تمکین

یکى از مهم ترین اهداف ازدواج، ارضاء نیازهاى جنسى از طریق مشروع مى باشد، زن و شوهر در این زمینه حقوق و مسئولیت هاى اساسى دارند.

زنها در این زمینه نقش بیشترى بر عهده دارند و آمادگى بدون قید و شرط آنان در امور جنسى و زناشویى به گرمى کانون خانواده و جذب علاقه و محبت همسر بسیار کمک مى کند.

پذیرش سرپرستى و مدیریت شوهر در مسائل خانواده و امور فرزندان به همراه قبول حق نظارت شوهر بر اعمال و معاشرت هاى زن تا آن حدّ که به شئون زندگى زناشویى و مصالح خانواده مربوط است، از مصادیق تمکین عام مى باشند.

۲ – خوش اخلاقى

معاشرت نیکو و تعامل پسندیده از وظایف دوطرفه همسران با یکدیگر است و هیچ کدام حق آزار و اذیت یکدیگر را ندارند. زن مى باید از هرگونه عملى که رنجش خاطر شوهر را فراهم مى کند، پرهیز نموده، سعى کند از هر کارى، حرکتى و حرفى که باعث ناراحتى شوهر مى گردد، اجتناب نماید.

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «زنى که با زبان، شوهر را بیازارد، خداوند هیچ عمل خوب و هیچ حسنه و نماز و روزه اى را از او قبول نمى کند، هرچند همواره روزها در روزه باشد و شب ها در حال نماز؛ مگر آنکه همسرش از او راضى گردد».[۱]

۳ – لزوم اجازه شوهر

یکى از مسئولیت هاى مهم همسر، امانتدارى است؛ زیرا مرد، زن را امین خود در خانه مى داند و او باید تمام توان و کوشش خود را براى حفظ اموال شوهر به کار ببرد.

امام صادق علیه السلام درباره لزوم اجازه زن در رابطه با تصرف در اموال شوهر مى فرمایند: «خانم چیزى به کسى ندهد مگر به اجازه همسر و اگر بدون اجازه تصرف کند، گناهکار است».[۲]

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله نیز مى فرمایند: «زن از خانه شوهر صدقه ندهد مگر به اجازه همسر».[۳]

۴ – اجازه روزه مستحبى

زن نباید کارى کند که امکان بهره جنسى از او ممکن نشود؛ در حالى که وقتى روزه مى گیرد امکان ارتباط جنسى نیست.

پیامبر صلى الله علیه و آله فرموده اند: «زن بدون اجازه شوهر روزه مستحبى نگیرد».[۴]

البته روزه واجب را هیچ کس نمى تواند مانع آن بشود؛ زیرا انسان، مکلّف به انجام آن است.

۵ – پاکدامنى و عفت

گرچه حفظ کیان خانواده و صیانت از شخصیت اجتماعى و آبروى خانواده بر عهده هر یک از اعضاى خانواده است، اما زن به عنوان ناموس مرد در حفظ حریم و ارزش هاى خانواده، مسئولیّت بیشترى دارد؛ زیرا عفّت، اساس خوشبختى در زندگى است و چه بسا سهل انگارى در آن، کانون گرم خانوادهاى را متلاشى کند.[۵]

در علم اخلاق، عفّت را یکى از فضایل شمرده اند[۶] که آدمى به مدد آن مى تواند بر بسیارى از ناپاکى ها چیره گردد و دامنش را از فساد و تباهى حفظ کند. از این رو، عفّت به معناى پاک بودن از کلیّه آلودگى هاى جنسى و مسائل شهوانى است.

امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: «خویشتن دارى در مقابل شهوت، عفّت است».[۷]

۶ – کاستن از توقّعات و کم خرج بودن

یکى از عوامل مهمى که در استحکام و روابط صمیمانه زندگى نقش دارد، کاستن از توقعات و پرهیز از خواسته هاى بى مورد و بى جا است، به همین دلیل از وظائف مهم زن، تعدیل خواسته هاى خویش نسبت به درآمد زندگى مى باشد.

شایسته نیست زن تنها به خواسته هاى خود و یا فرزندان نظر کند و امکانات شوهر را نادیده گرفته و با ناراحتى، خشم و بهانه گیرى زندگى را تلخ و سخت نماید.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: همسر شایسته یکى از دو کاسب است.[۸]

طبق این حدیث شریف، هرگاه زن با عقل و سلیقه خود خوشبختى خانواده را تأمین کند، اثر کار او کمتر از کسب و کار شوهر نیست؛ زیرا حفظ درآمد همانند تلاش براى درآمد داراى ارزش است.

۷ – پرهیز از قهر کردن با شوهر

قهر کردن صفت ناپسندى است که آثار شومى بر روابط خانوادگى مى گذارد؛ زیرا آغازى بر شکاف در زندگى زناشویى است و باعث بروز ناراحتى ها و اختلاف گردیده، اطمینان زن و شوهر را نسبت به یکدیگر سلب مى نماید.

پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «هر زنى که با شوهرش قهر کند در حالى که خودش مقصر بوده است، در روز قیامت با فرعون، هامان و قارون در پایین ترین جایگاه آتش محشور مى شود، مگر اینکه توبه کند و (نزد شوهرش) برگردد».[۹]

۸ – پرهیز از منّت گذارى

کار خوب و ارزشمندى که بر زیبایى هاى زندگى افزوده و باعث استحکام زندگى زناشویى مى گردد، آن است که بدون منّت انجام گیرد؛ بنابراین شایسته نیست زن در مقابل کارهاى نیک و وظیفه اخلاقى خود در حق همسر، منّت بگذارد؛ زیرا در اثر منّت گذارى ارزش کار خود را از بین مى برد.

پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمودند: «اگر زنى تمام طلاها و نقره ها را به خانه شوهر ببرد آن گاه روزى به سرش منّت بگذارد و بگوید، تو از مال من مى خورى، در این صورت ارزش زحمات او از بین مى رود؛ اگر چه از عابدترین مردم باشد؛ مگر اینکه از شوهر خود عذر بخواهد».[۱۰]

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:علی احمد پناهی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – مجلسى، بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۲۴۴٫

[۲] – «ولا تعطى شیئاً إلا باذنه فإن فَعَلت فعلیها الوزر»؛ الحر العاملى، همان، ج۲۰، ص۱۵۹٫

[۳] – «و لا تصدق مِن بیتهِ اِلا باذنه»؛ همان، ص۱۵۸٫

[۴] – «و لاتصوم تطوعاً اِلا بإذنِهِ»؛ همان.

[۵] – مجمع البحرین، ج ۳، ص ۱۰۲٫

[۶] – ر.ک: چهل حدیث، امام خمینىره، ص ۵۱۱ـ۵۱۰، موثسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، ۱۳۷۱؛ لغت نامه دهخدا، ماده عفت.

[۷] – «الصَّبرُ عَلَى الشهوه عِفَّهُ؛ جمال الدین محمد خوانسارى، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج۲، ص۸۲، ح۱۹۲۷٫

[۸] – «المراه الصالحه احد الکاسبین»؛ بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۳۸٫

[۹] – «اَیُّما امْرَأهٍ هَجَرَتْ زَوجَها وَهِیَ ظالِمَهٌ حُشِرَتْ یَوْمَ القیامَهِ مَعَ فِرْعَوْنَ وهامانَ وَ قارُونَ فی الدّرکِ الأسْفَلِ مِنَ النّارِ اِلاّ أنْ تَتُوبَ و تَرْجِعَ» رضى الدین طبرسى، مکارم الاخلاق، ص ۲۰۲٫

[۱۰] – همان، ص ۲۰۲٫