همانگونه که نبوت درجاتى دارد: «وَ لَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلى بَعْضٍ»[۱] و رسالت مراتبى: «تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ»[۲] خلافت هم مراتب و درجاتى دارد. همه انسان هاى کامل خلیفه خدا هستند، همه انبیا و مرسلین و اولیا، خلفاى الهى اند، مؤمنین صالح نیز خلیفه خدا هستند منتها تمام این ها اختلاف درجات دارند.

خلیفه خدا بودن یعنى اینکه انسان هر کارى که خدا مى پسندد، از طرف خدا و به عنوان مظهر و آیت خدا انجام دهد. ذات اقدس اله فرمود: شما وقتى مال حلال پیدا کردید در انفاق کردن، خلیفه(جانشین) من باشید. بدانید که این مال از آن شما نیست، از من است.

خداوند اصول مالکیت و روابط اقتصادى را در بین انسان ها پایه ریزى کرد یعنى هر کس چیزى را از راه حلال کسب کرد مال او است اما نسبت به خدا این طور نیست، انسان نسبت به خدا مالک نمى شود، نمى تواند بگوید این چیز مال من است و مال خدا نیست. انسان فقط نسبت به اشخاص دیگر مى تواند ادعاى مالکیت کند و در مقابل خدا فقط امین و خلیفه است. لذا در قرآن فرمود: «آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللّهِ الَّذِی آتاکُمْ»[۳] از مال خدا که به شما عطا کرده است انفاق کنید. با اینکه در قرآن مکرر سخن از «اَمْوالُکُمْ» است مثل: «لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ».[۴]

پس مقام خلافت مقامى است که هر انسان شایسته اى مى تواند آن را عهده دار شود. البته خلافت درجات فراوانى دارد و هر مؤمنى به اندازه ایمان و عمل صالحش خلیفه و جانشین خدا است.

منبع:نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها / مؤلف:آیت اللّه عبداللّه جواد آملی/پرسش وپاسخ دانشجویی

[۱] – سوره اسراء۱۷: آیه ۵۵٫

[۲] – سوره بقره ۲: آیه ۲۵۳٫

[۳] – سوره نور۲۴: آیه ۳۳٫

[۴] – سوره نساء۴: آیه ۳۲٫