همان طور که آگاهى از خویشتن، مى‏تواند انسان را از هرگونه خیال‏بافى و افکار منفى درباره خود رهایى بخشد و وى را به سمت کمال واقعى و اصلاح کاستى‏ها رهنمون گردد؛ نبود اعتماد به نفس و منفى بافى، مى‏تواند مانع شکوفایى قابلیت‏ها و خلاقیّت‏ها و ایفاى مسئولیت‏ها شود.

اعتماد به نفس، انسان را مستقل و به دور از هرگونه وابستگى بار مى‏آورد و براى انجام مسئولیت‏هاى فردى و اجتماعى آماده مى‏کند. این امر سبب مى‏شود، فرد مسئولیت‏هاى خویش را با اطمینان کامل انجام دهد و با افزایش قابلیت‏ها و  توانایى‏هایش، از هرگونه توقف و سکون بپرهیزد. در واقع اعتماد به نفس، به معناى باور کردن قابلیت‏هاى خویش، روبه‏رو شدن فعال با رویدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظایف است. بنابراین، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مى‏گیرد، نه از بیرون. افرادى که از اعتماد به نفس کافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسئولیت‏پذیر و پیشرفت گرایند، ناکامى‏هاى زندگى را مى‏پذیرند اما هیچ گاه تسلیم نمى‏شوند. بر ایجاد رابطه با دیگران توانایند و از هرگونه گوشه‏گیرى دورى مى‏جویند.

کسانى که از اعتماد به نفس لازم برخوردار نیستند، از مشکلات زیر رنج مى‏برند:

۱ – احساس خود کم بینى ؛ این گونه افراد در اکثر اعمال و نگرش‏هایشان، احساس عدم اطمینان و درماندگى مى‏کنند؛ خود را در مواجهه با مشکلات ناتوان مى‏بینند و جملاتى چون «نمى‏توانم این کار را انجام دهم»، «هرگز قادر به یادگیرى در سطوح عالى نیستم» و «توان نیل به مراتب عالى ندارم»، همیشه ذهن این افراد را به خود مشغول مى‏کند.

۲ – بروز احساسات و عواطف منفى ؛ رفتار این افراد، حاکى از نوعى خشونت، بى‏قیدى و بدخلقى است. به سبب عدم پذیرش محورى به نام «خود»، همواره در انعکاس علایق خویش با تردید و تغییر رو به رویند و توان ابراز رفتار عاطفى مناسب ندارند.

۳ – گریز از موقعیت‏هاى نگران‏زا ؛ در برابر فشارهاى روانى – به ویژه ترس و خستگى و آنچه موجب آشفتگى مى‏شود – بسیار کم تحمّل‏اند؛ حتّى موردى مانند امتحان، ممکن است برایشان بحران‏هایى اضطراب زا فراهم آورد و به عدم موفقیتشان بینجامد.

 ۴ – نومیدى ؛ یأس از دستیابى به اهداف، رایج‏ترین ویژگى این افراد است.

۵ – کم‏رویى ؛ یکى از شایع‏ترین صفات این افراد، کم‏رویى است و معمولاً در برقرارى ارتباطات اجتماعى در صحنه‏هاى گوناگون زندگى، با مشکل جدى روبه‏رو هستند.

۶ – رنج عمیق ؛ ناراحتى و اندوه، همچون ابرى سیاه بر زندگى آنها سایه افکنده است.

اکنون در پرتو شناخت مختصر در این زمینه اشاره به بعضى از راه‏کارهاى عملى جهت تقویت اعتماد به نفس اشاره مى‏شود. امید است رعایت این موارد به کاهش مشکل شما بینجامد؛ زیرا همان طور که خودتان نیز نگاشته‏اید، مشکل شما در عدم اعتماد به نفس یا ضعف آن ریشه دارد. بى‏تردید با تقویت اعتماد به نفس و به دست آوردن درکى صحیح از خود و توانایى‏هایتان بر مشکلات چیره مى‏شوید و به تدریج احساس عدم کفایت و کهترى به احساس سربلندى تبدیل مى‏شود:

۱ – استعدادهاى خود را هر چه بیشتر بشناسید ؛ شناخت استعدادها و قابلیت‏هایتان مى‏تواند در کسب اعتماد به نفس مفید واقع شود و شما را از دام ناامیدى رها سازد. بدین منظور، استعدادها و توانمندى‏هاى مختلف علمى، ورزشى، هنرى، کلامى و… خویش را یادداشت کنید و هر روز آن را براى خود بخوانید.

۲ – بر توانایى‏ها و موفقیت‏هاى گذشته خود تکیه کنید ؛ باید بر توانایى‏هاى خویش تکیه کنید و ضمن مرور موفقیت‏هاى گذشته، آنها را در کانون تمرکز و توجّه خود قرار دهید.

 ۳ – گذشته ناموفق و شکست‏ها را فراموش کنید ؛ اگر تصورى نامطلوب از گذشته دارید، به دست فراموشى سپارید. تصور نامطلوب اجازه نمى‏دهد به تغییرات خویش پى ببرید و حقیقت کنونى خود را دریابید.

۴ – خود را مثبت ارزیابى کنید ؛ درباره خویش مهربان باشید و شخصیت خود را با دید مثبت ارزیابى کنید. در شایستگى خویش، تردید نکنید و خود را با صفات خوب بشناسید و در انجام کارها توانا بدانید.

۵ – ریسک کنید ؛ روى تجربیات جدید، با دید یادگیرى بیشتر فعالیت کنید و از شکست نهراسید. چنانچه این گونه عمل کنید، امکانات جدیدى براى شما فراهم مى‏آید و حس خویشتن پذیرى‏تان تقویت مى‏شود.

۶ – از خواهش‏هاى خود بکاهید ؛ عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواست‏هاى مکرّر از دیگران است. به خود متکى باشید و به آنچه هستید و دارید، اکتفا کنید تا اعتماد به نفس بیشترى به دست آورید.

۷ – خود را با دیگران مقایسه نکنید ؛ هرگز خود یا موفقیت‏هایتان را با دیگران مقایسه نکنید. همواره به رقابت با خویش بپردازید؛ زیرا هر کس از شرایط و امکانات ویژه‏اى برخوردار است.

۸ – ارتباط با خدا را حفظ و تقویت کنید ؛ مهم‏ترین روش کسب اعتماد به نفس، ارتباط با خداوند ونیایش با او است. اگر حضور در برابر خالق هستى و کمال مطلق را احساس و به او تکیه و اعتماد کنید و بزرگى‏اش را دریابید و به او بپیوندید؛ به بزرگى شخصیت خویش واقف خواهید شد. بنابراین، در نمازها حضور قلب بیشترى پیدا کنید و خود را با ذات اقدس الهى مرتبط بدانید.

۹ – از هدف‏هاى کوچک و متوسط شروع کنید ؛ یکى از علل شکست‏هاى مکرر افراد و خود کم بینى، در نظر گرفتن هدف‏هاى بزرگ و دست نیافتنى است.  براى اینکه به خودباورى و اعتماد به نفس برسید، ابتدا از هدف کوچک‏تر شروع کنید تا با دست یافتن به هدف و چشیدن طعم موفقیت، اعتماد به نفس و احساس خود ارزشمندى در شما تقویت شود.