سازمان‌های دعوت عباسیان و وکالت امامیه، دو سازمان مخفی بودند که در مناطق مختلف سرزمین‌های اسلامی فعالیت می‌کردند. امامان شیعه (ع) در زمان حضور برای ارتباط با شیعیان از سازمان وکالت استفاده می‌کردند. عباسیان نیز برای گسترش دعوت خود از داعیان بهره می‌بردند. با بررسی تطبیقی این دو سازمان، داوری بهتر تاریخی درباره عملکرد امامان و شیعیان و عباسیان و پیروانشان امکان‌پذیر می‌شود. پرسش اصلی در این مقاله آن است که این دو سازمان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی در مرحله شکل‌گیری و عوامل پیدایش داشته‌اند؟ عباسیان وارث تشکیلات دعوت ابوهاشم بودند، ولی امامیه سازمان وکالت را خود تأسیس کرده بودند. تلاش برای رسیدن به اهداف، وجود اختناق، فعالیت جناح‌های رقیب، وجود زمینه‌های مساعد، لزوم ارتباط با پیروان و جمع‌آوری منابع مالی، از عوامل پیدایش هر دو سازمان بود، علاوه بر این،‌ در سازمان وکالت، دشواری ارتباط امام (ع) با شیعیان و ایجاد آمادگی برای دوران غیبت نیز از عوامل پیدایش آن شمرده می‌شود