اهل‌بیت رسول اکرم (ص) طبق سفارش آن حضرت که در آخرین لحظات حیات فرمودند: «انی تارک فیکم خلیفتین، کتاب الله حبل ممدود و ما بین السماء و الارض، او ما بین السماء الی الارض و عترتی اهل بیتی و انهما لن یفترقا حتی یراد علی الحوض» (ابن حنبل {بی‌تا}: ج ۵، ۱۸۲ و ۱۸۹؛ سیوطی ۱۴۲۱: ج ۲، ۶۰)، بالاترین مرجع علمی در کنار قرآن کریم هستند که خداوند متعال برای هدایت و رهبری مسلمانان پس از رسول اکرم (ص) آن‌ها را برگزید. امام باقر (ع) پنجمین امام و پس از پیامبر (ص) درزمانی سکان کشتی هدایت را به دست گرفتند که شرایط اجتماعی، سیاسی نسبتاً متفاوت با دوران ائمه پیشین بر جامعه حکم‌فرما بود به‌گونه‌ای که آن حضرت تا حدی توانستند به آموزش علمی مسلمانان بپردازند و درهای علوم مختلف را به روی آنان بگشایند. در این جستار به گوشه‌هایی از حرکت‌های علمی و توصیه و تأیید ثبت و حفظ حدیث، آن بزرگوار اشاره می‌کنیم.