در سوره بلد یکی از بهترین کارهای نیک آزادی بردگان است. در این روزگار که بردهای به شکل گذشته وجود ندارد، معادل آزادی بردگان چه چیزی میشود؟ با تشکر

پاسخ اجمالی

با توجه به تأثیر زمان و مکان و شرایط دیگر، در مورد ارزشگذاری و اهمیت کارهای نیک، نمیتوان در این رابطه یک قالب و یک قاعده کلی ارائه نمود، چه بسا در همان زمانی که بردهداری رواج داشت، در برخی موارد، امور مهمتر از آن نیز وجود داشت؛ لذا در اینجا به برخی موارد که به نظر میرسد از اهمیت بسزایی برخوردار باشند اشاره میکنیم.
۱ – روایتی از امام رضا(ع) بیانگر آن است که حتی در زمانی که بردهداری نیز رواج داشت، کمک به گرسنگان – که در آیه بعدی سوره بلد بدان اشاره شده است – به عنوان بهترین جایگزین برای آن در نظر گرفته شده است. با توجه به این روایت، به نظر میرسد اکنون که بردهداری از بین رفته است، سیر کردن شکم گرسنگان بهترین جایگزین خواهد بود.
معمر بن خلاد میگوید: امام هشتم (ع) را دیدم غذا میل مینمود و این آیه را خواند: «درگیر نشده در گردنه و چه دانى که گردنه چیست؟ آزاد کردن بنده است».[۱] … سپس فرمود: خدا میدانست که همه آفریدگانش(انسانها) نمیتوانند بنده آزاد کنند، با اطعام طعام برایشان راهى به بهشت گشود (یعنى ثواب آزاد کردن بنده را دارد).[۲]
۲ – تهیه مسکن برای کسانی که عائلهمند هستند و سرپناهی از خودشان ندارند. امام صادق(ع) فرمود: هر کس داراى خانه‏اى باشد (که به آن نیاز ندارد) و مؤمنى براى سکونت در آن نیاز پیدا کند، ولى او دریغ کند، خداوند عز و جل به فرشتگان خود خطاب مى‏فرماید: اى فرشتگان من! بنده من نسبت به بنده دیگر من، از خانه‏اى (که به آن نیازى نداشت) دریغ کرد و بخل ورزید، به عزت و جلالم سوگند که هرگز او را در بهشت سکونت نخواهم داد.[۳]
اگرچه حدیث پیرامون کسی است که خانه اضافی داشته باشد، اما به نظر میرسد کسی که سرمایهای داشته باشد که مورد نیازش نباشد و بتواند با آن برای دیگران خانهای تهیه کند، مورد و مشمول این حدیث واقع میشود.
۳ – تهیه اثاثیه و جهیزیه برای جوانانی که در سن ازدواج هستند، امّا به دلیل فقر قادر به ازدواج نیستند. امام صادق(ع) فرمود: هر کس عزب و شخص مجردی را به همسرى برساند، از جمله کسانى است که خداى بزرگ در روز قیامت به او نظر خواهد کرد.[۴] روشن است که کمک به شخص مجرد برای رسیدن به همسر از راههای متعدد ممکن است؛ مانند معرفی همسر شایسته و مناسب، وساطت در امر ازدواج در صورت نیاز، همچنین در صورت امکان، کمک برای تهیه وسائل ضروری زندگی.
۴ – ادای بدهکاری و دین بدهکاران و مدیونینی که توانایی پرداخت آن را ندارند، خواه گرفتار زندان باشند و یا نباشند.
امام رضا(ع) در ضمن بیان فضائل و اعمال ماه مبارک رمضان میفرماید: کسی که به مؤمنی کمک کند خداوند وی را در عبور از پل صراط کمک میکند روزی که قدمها درآن میلغزند.[۵]‏ اگرچه امام(ع) این را در اعمال ماه مبارک رمضان فرمودند، امّا روشن است که این کمک کردن، اولاً: اختصاص به آن ماه ندارد، ثانیاً: اینکه تحقیقاً این کمک شامل کمک مالی و پرداخت دیون نیز میشود.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. بلد، ۱۱ – ۱۳٫

[۲]. «عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) یَأْکُلُ فَتَلَا هَذِهِ الْآیَهَ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَهَ وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَهُ فَکُّ رَقَبَهٍ أَوْ إِطْعامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَهٍ یَتِیماً ذا مَقْرَبَهٍ أَوْ مِسْکِیناً ذا مَتْرَبَهٍ ثُمَّ قَالَ عَلِمَ اللَّهُ أَنْ لَیْسَ کُلُّ خَلْقِهِ یَقْدِرُ عَلَى عِتْقِ رَقَبَهٍ فَجَعَلَ لَهُمْ سَبِیلًا إِلَى الْجَنَّهِ بِإِطْعَامِ الطَّعَام‏»، برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین‏، ج ‏۲، ص ۳۸۹، دار الکتب الإسلامیه، قم، چاپ دوم، ۱۳۷۱ ق‏.‏

[۳]. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَنْ کَانَ لَهُ دَارٌ وَ احْتَاجَ مُؤْمِنٌ إِلَى أَنْ یَسْکُنَهَا فَمَنَعَهُ إِیَّاهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَائِکَتِی عَبْدِی بَخِلَ عَلَى عَبْدِی بِسُکْنَى الدُّنْیَا وَ عِزَّتِی لَا یَسْکُنُ جِنَانِی أَبَداً»، صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۲۴۱، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ ق.

[۴]. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ زَوَّجَ أَعْزَبَ کَانَ مِمَّنْ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ»، کلینی، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج ‏۵، ص ۳۳۱، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم‏، تهران، ۱۴۰۷ ق.

[۵]. «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا (ع) قَالَ: الْحَسَنَاتُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ مَقْبُولَهٌ وَ السَّیِّئَاتُ فِیهِ مَغْفُورَهٌ مَنْ قَرَأَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ آیَهً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَانَ کَمَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ ضَحِکَ فِیهِ فِی وَجْهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ لَمْ یَلْقَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ إِلَّا ضَحِکَ فِی وَجْهِهِ وَ بَشَّرَهُ بِالْجَنَّهِ وَ مَنْ أَعَانَ فِیهِ مُؤْمِناً أَعَانَهُ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى الْجَوَازِ عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ غَضَبَهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ مَنْ أَغَاثَ فِیهِ مَلْهُوفاً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ مَنْ نَصَرَ فِیهِ مَظْلُوماً نَصَرَهُ اللَّهُ عَلَى کُلِّ مَنْ عَادَاهُ فِی الدُّنْیَا وَ نَصَرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ الْمِیزَان»، مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ‏۹۳، ص ۳۴۱، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق‏.‏