به همین دلیل بعضی تصور می کنند که تمام مبانی یوگا، اسلامی است و با پیوستن به یوگا هیچ کدام از عقاید اسلامی آن ها تضعیف نمی  شود. غافل از  این که بسیاری از آموزه‏های اسلامی در کتاب های یوگا، تبیین های غیردینی یافته اند؛ به  گونه ای که این تفسیرها با مبانی دینی فاصله زیادی دارند. در این نوشتار پاره ای از این مفاهیم را با مفاهیم اسلامی مقایسه می کنیم و قضاوت را به عهده خوانندگان می گذاریم.
مفاهیم مثبت در یوگا
در یوگا مانند پاره ای از مکاتب دیگر، پیروان یوگا را به بعضی از امور مثبت تشویق می کنند. این امور مثبت که بیشتر در حوزۀ اخلاق فردی است، مخصوص یوگی ها نیست. مراد از اخلاق فردی اموری مانند راستگویی، دوری از اعتیاد، اجتناب از آزردن دیگران و دستوراتی از این قبیل است.

درست است که در یوگا هم بر دوری از امور منفی توصیه می شود و بر نامطلوب بودن دزدی، مواد مخدر، الکل و امثال آن تأکید می گردد؛ اما باید دید که آیا نجات بخش بودن یک آیین به این است که انسان را فقط به دوری از دزدی و الکل دعوت کند؟ آیا آیین کامل و متعالی آیینی است که انسان کامل را شخصی دور از موادمخدر و مسکرات تعریف کند؟ آیا شکوفا شدن ابعاد مختلف روح انسان با چنین دستوراتی به سامان می رسد؟ برای رسیدن به قله های شهود و معرفت، آیا دوری از دزدی و مسکرات کافی است؟ نامطلوب بودن مواد مخدر و سرقت برای هرکسی که از قوّه عقل بهره مند باشد، هم قابل تشخیص است.

اصولاً این نوع دستورها در بسیاری از مکاتب کهن یافت می شوند و منحصر به یوگا نیست. اگر قرار باشد هر مکتبی که این گونه بیندیشد، نامزد کرسی «عرفان» شود و پرچم دار «معنویت» گردد، بسیاری از مکاتب، هم چون NA[1] در این مسیر از یوگا جلوترند. نه تنها در روش هایی مانند ان.ای، بلکه در مکاتب ضد توحیدی که خدا هم در آن ها جایگاهی ندارد(مانند بودیسم) هم چنین دستوراتی وجود دارد.

مطلب مهم تر این که چنین دستوراتی به صورت کامل تری در ادیان توحیدی به خصوص در دین اسلام، به صورتی گسترده وارد شده است. به گونه ای که حتی دستوراتی برای احترام به حقوق حیوانات، وارد شده است.

پیامبر اسلام(ص) در جمله ای(که در منابع اهل سنت نیز نقل شده است) فرمودند: «کوه احد کوهی است که ما او را دوست داریم و او هم ما را دوست دارد.»[۲] چنین جملاتی نشان گر این است که جماداتی همانند کوه هم، در نگرش توحیدی برخوردار از حقوق و مسئولیت های الهی اند؛ به گونه ای که روابط با پدیده های طبیعی نیز در اسلام مورد توجه قرار گرفته است.

بنابراین اگر قرار باشد وجود چنین دستوراتی، نقطه قوت به حساب آید و امتیازی به آن تعلق گیرد، بهتر است به مکاتبی تعلق گیرد که چنین دستوراتی را به صورت جامع در خود جا داده و پشتوانۀ اجرایی نیز برای عمل به آنها در میان انسان ها تعبیه کرده اند. این پشتوانۀ اجرایی همان باور به توحید است که پشتوانه تمامی امور اخلاقی است.

یوگا و پیامبران الهی
جایگاه پیامبران الهی در ادیان توحیدی، جایگاهی بس رفیع و برجسته است. اگر چه در بعضی از ادیان ابراهیمی مانند مسیحیت و یهودیت، چهره پیامبران الهی به علت تحریف در متون مقدس این ادیان، اندکی غبار گرفته و در مواردی گناهانی را به پیامبران الهی نسبت داده اند و از این حیث با دین مقدس اسلام قابل مقایسه نیستند؛ اما به هر نحو پذیرش ماموریت الهی که از طرف رسولان الهی برای بشر آمده اند، نشانگر اصل مهمی به نام رسالت در ادیان الهی است.

در بعضی از مکاتب، از پیامبران الهی نام برده شده و از آن ها تمجید می شود. این تمجید نه از باب پذیرفتن رسالت برای این افراد است، بلکه از باب افرادی که رفتارهای انسانی داشته اند، در مورد آن ها شده است.

اما پاره ای از مکاتب اساسا برای کانال نبوت شأنی در نظر نگرفته اند و بشر را از میراث پیامبران محروم کرده اند که یوگا از همین قبیل است. در یوگا به جای تأکید بر جایگاه رسالت و نبوّت، بر «گورو» و تقدّس او(گورو همان قطب در یوگا است) تأکید می شود. حتی در پاره ای از کتاب های یوگا صریحا، از گوروها به عنوان کسانی که از جانب خدا فرستاده شده اند، نام برده می شود:
«برای رسیدن به انسانی که برخوردار از انرژی روحانی است، پیدا کردن گوروی مناسب یا معلمی که از جانب خداوند فرستاده شده باشد، بسیار مهم است.»[۳]

جای دیگر گفته می شود: گورو معلم روحانی است که خود به درجه وحدت با ذات الهی نائل شده است.[۴] و نقش گورو تا حد یک پیامبر الهی در یوگا بالا می رود: «هیچ موجودی بدون رسالت پا به جهان نمی گذارد و رسالت انسان، رسیدن به درجه روشن بینی است و گورو کسی است که به درجه وحدت با ذات خداوند نایل شده است و می تواند دیگران را برای روشن بینی، دستگیری نماید.»[۵]

قابل ذکر این که اگر چه تعریف گورو به ظاهر با پیامبری هم سازگار است، اما در یوگا هیچ تأکیدی بر این که گورو باید از جانب خداوند ارسال شده باشد نمی شود؛ معنای این کلام این است که در یوگا راه سعادت از دین نمی گذرد و انسان می تواند از راه های دیگر هم تکامل و سعادت را به دست آورد. به همین دلیل است که کتاب های مقدسِ ادیان توحیدی، در یوگا مورد توجه نیست و دستورات عملی که در شرایع وحیانی آمده اند، در زندگی افراد سهمی ندارند.

در یوگا، کتاب های کهن یوگا تبدیل به کتاب مقدس آسمانی می شوند و مطالعه این کتاب ها به عنوان عبادت و نیایش معنوی توصیه می گردد؛ به گونه ای که مطالعه  کتاب «سُوادهیایا» عبادتی روحی و اثر بخش معرفی می گردد.[۶]همین طور به جای نمادهای دینی، خدایی به نام شیوا، نه فقط نامش، که مجسمه اش تبلیغ می شود. پدر یوگای ایران می گوید: «در اتاق مدی تیشن شخصیِ خود، تصویری از لُرد شیوا یا دیگر جلوه های خدایان را قرار دهید.»[۷]

همین طور در یوگا اماکن مقدس مانند مسجد و حسینیه، نه از آن روی که مکان عبادت الهی و مکان رشد معنوی و محل کسب رضای خداست، توصیه می شود و رفتن به مسجد نه از این جهت که انسان را به قرب خدا می رساند، سفارش می گردد؛ بلکه به این دلیل که انسان به ارتعاشات خالص نیازمند است و  چنین ارتعاشاتی در مساجد و مکان های مقدس وجود دارند،[۸] رفتن به مسجد در کانون توجه قرار می گیرد.

با چنین نگاهی بین کلیسا و مسجد فرقی نیست و اگر ارتعاشات در بت خانه هم پیدا شود(چون میزانی از ارتعاشات در بتکده هم یافت می‏شود) رفتن به آن جا جایز است.

دلیل این که انسان ها مجذوب معابد می شوند این است که معابد(مکان های مقدس مدی تیشن) از ارتعاشات خالص اشباع شده اند و این اماکن، سرور، آرامش و قدرت را به انسان بر می گردانند.[۹]

یوگا و اوراد مقدس
اذکار و اوراد مقدسی که در متون اخلاقی اسلام وارد شده، با همین تأویل ها در یوگا دست  به  گریبان است. در کتاب های یوگا صریحاً ادعا شده «ذکرها در اسلام به عنوان مدی تیشن توصیه شده اند.»[۱۰] حتی ذکر و وِرْد به عنوان یکی از راه کارهای ریلکس(آرامش) زبانی تفسیر شده است.[۱۱]

از آن رو که ذکرها در یوگا فقط با هدف سامان دادن به پراکندگی های ذهنی و آرامش روانی مورد توجه قرار گرفته اند، این انتظار از یوگا واقع بینانه نیست که این ذکرها از پشتوانه معرفتی عمیق برخاسته باشد و به انسان تعالی معنوی بدهد، چرا که تکرار الفاظ و عبارات در یوگا مهم هستند، نه معانی و مصادیق. به همین علت چندان مهم نیست که ذکری معنادار است یا نیست، برای تسبیح خداوند یکتا است و یا در ستایش شیوا و کالی و دیگر الهه های هندی است؛ با همین نگاه است که ذکر اُم ناماشیوایا (Om Namahshivaua) که از نظر مذهبی به معنای ستایش شیوا است(سر تعظیم بر شیوا فرود می آورم) در یوگا سفارش و برای آن اثر روانی و روحی شمرده می شود؛[۱۲]چون در یوگا، ذکر و مانترا با قصد متعادل کردن هیجانات ذهنی و ساختار ذهن و ایجاد تعادل در ورودی وخروجی های ذهن به کارگیری می شوند، نه با انگیزه پیوند با عالم معنا.

عبادت و پرستش که در اسلام مخصوص خداوند است، میان یوگی ها برای خدایان هندی و مجسمه شیوا و شاکتی هم مجاز شمرده می شود، با این ادعا که این نوع عبادت، بالاخره نیاز به پرستش در انسان را جواب می دهد و درنهایت به شناخت و شهود منتهی می گردد.

در چنین نگرشی به عبادت، نه تهذیب نفس و زدودن رذایل اخلاقی اهمیتی دارند و نه نظام معرفتی و جهان بینی صحیح و قابل دفاع؛ بلکه آن چه مهم است وجود گونه ای از نیایش و پرستش در زندگی انسان است که با پرستش شیوا و کالی و تقدس لینگا هم حاصل می شود.

چنین پرستشی برای یک دزد همان قدر تأثیر دارد که برای یک یوگی؛ افراد پول پرست و مادی گرا لاکشیمی را پرستش می کنند. دزدان معمولاً کالی را، به علّت جنبه  ارعاب آمیزش پرستش می کنند، اما سُوامی ها تمایل به پرستش شیوا دارند. ما به دنبال وجود خاصی در وداها یا تجلی از شیوا و شاکتی هستیم تا به شناخت برسیم.[۱۳]

در بعضی از منابع یوگا، از ستاره ها و سیّاراتی که حاکم بر سرنوشت انسانند، نام برده شده و اذکار خاصی هم برای جلب رضایت سیاره ها پیشنهاد گردیده است.[۱۴] هم چنین کالی، شیوا، راما و دیگر خدایان هندو جلوه های الهی خوانده شده و تقدیس گشته اند.[۱۵] کالی که یکی از خدایان شرور هندی است، در کتاب جاپا یوگا جلوه ای از ذات خداوند خوانده شده و آمده است که ذکر ماهاکالی از آن رو که اثرات ویژه ای بر روح انسان دارد، فقط تعداد خاصی از افراد می توانند این ذکر را تکرار کنند.[۱۶]

تناسخ در یوگا
از آن جا  که با پذیرش تناسخ جایی برای پرداختن به جهان برزخ و قیامت وجود ندارد، عذاب های پس از مرگ در یوگا به صورت رنج های این جهانی تصویر می شود و انجام کار خیر برای مرده، در ارسال انرژی مثبت خلاصه می گردد؛ آن هم نه انرژی که نفعی برای مرده داشته باشد، بلکه کار خیر، یعنی فردی که قصد دارد کار خیر انجام دهد، خودش حال خوب و درونی آرام داشته باشد؛ بدون این که به عمل خارجی نیاز باشد. حتی بدون این که به دعا نیازی باشد!

یکی از صاحب نظران یوگا در ایران، در جواب این سوال: «وقتی فرد با سرطان یا بیماری به رحمت خدا می پیوندد، آیا راهی وجود دارد که در انتقال از این دنیا به دنیای دیگر به او کمک کنیم؟»[۱۷] می گوید: «سعی کنید برای متوّفی ارتعاشات مثبت بفرستید. برای انتقال انرژی خود به فردی که در رنج است، اوّلین چیز این است که خود ذهنی متعادل و آرام داشته باشید. شما نمی توانید انرژی مثبت برایش ساطع کنید، اگر خود نگرانید! پس اگر می خواهید به فردی که بیمار یا نزدیک به مرگ است کمک نمایید، ابتدا باید خود را در آرامش نگه دارید و ذهن را پاک و روشن سازید و انرژی خود را زیاد کنید».[۱۸]

منبع:پرسمان