در مورد شهادت اعضا در قیامت چه دلیلی وجود دارد؟ مثلاً افرادی که دلشان در این دنیا به یگانگی خداوند اقرار کرده، شهادت قلب به یگانگی خدا چگونه است؟!

پاسخ اجمالی

۱ – آنچه از منابع و متون دینی، اعم از آیات و روایات در ارتباط با شهادت اعضا و جوارح در روز قیامت استفاده می شود؛ این است که گواهی اعضا عموماً در مورد کافران و گناه کاران است، نه مؤمنان. آنانی که آیات خدا را تکذیب نموده، تعالیم انبیا را افسانه پنداشته و از دستورات الهی سرپیچی کرده اند؛ چون روز حساب فرا رسد و نامه اعمال خویش را دریافت کنند و نتیجه عملکردشان بینند، آن وقت لب به اعتراض گشوده و منکر اعمال خلاف خویش می شوند؛ لذا خداوند برای این که به آنها بفهماند آنچه را که در نامه عمل شما آمده، نتیجه رفتار و کردار خود شما است، به اعضا و جوارحی که مرتکب آن عمل شده اند، می گوید شما بر کرده خویش گواهی دهید: «یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَیْدیهِمْ وَ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ»؛[۱]در آن روز زبان ها، دست ها و پاهایشان بر ضدّ آنها به اعمالى که مرتکب می ‏شدند گواهى می ‏دهند!

این انکار البته، اگر به اصرار منجر شود، آن وقت خداوند بر زبانشان مهر می زند: «الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ»؛[۲] امروز بر دهانشان مُهر می ‏نهیم، و دست هایشان با ما سخن می ‏گویند و پاهایشان کارهایى را که انجام می ‏دادند شهادت می ‏دهند.

بنابر این، شهادت عضوهای بدن از آنِ گنه کاران است. چنان که امام باقر(ع) می فرماید؛ شهادت اعضا و جوارح در قیامت برای مؤمنان نیست، بلکه برای گنه کارانی است که برایشان عذاب جهنم نوشته شده است. اما مؤمنان نامه عملشان به دست راست آنها داده خواهد شد.‏[۳]

این بیان امام(ع) دلیل روشنی است بر این که شهادت اعضا ویژه کافران است؛ چرا که مؤمنان بویژه اولیای الهی در برابر اوامر پروردگار تسلیم محض هستند و با پرونده ای سرشار از تسلیم و بندگی، اعتراف به عجز در برابر خالق و پروردگار خویش دارند. آن گونه که امام سجاد(ع) می فرماید: «وَ لَیْسَ عِنْدِی مَا یُوجِبُ لِی مَغْفِرَتَکَ، وَ لَا فِی عَمَلِی مَا أَسْتَحِقُّ بِهِ عَفْوَکَ، وَ مَا لِی بَعْدَ أَنْ حَکَمْتُ عَلَى نَفْسِی إِلَّا فَضْلُک»؛‏[۴] و مرا آنچه سبب آمرزش تو شود، در دست نیست و کارى نکرده ‏ام که به پاداش آن شایسته عفو تو باشم و چون بدین سان خویشتن را محکوم کرده ‏ام، دیگر جز فضل و احسان تو پناهى ندارم.

۲ – اما در موضوع این که کیفیت گواهی و شهادت اعضا در قیامت چگونه است؟ مفسران احتمالاتى را مطرح کرده اند؛ مانند:
الف. خداوند در آن روز درک و شعور و قدرت سخن گفتن در یک یک اعضا می ‏آفریند، و آنها براستى سخن می ‏گویند و این جای تعجب ندارد؛ زیرا همان کسى که این قدرت را در قطعه گوشتى به نام زبان یا مغز آدمى آفرید، می ‏تواند در سایر اعضا نیز بیافریند.
ب. خداوند آهنگ شهادت را در آنها خلق می کند. در حقیقت آهنگ و تکلم از خود خدا است و مجازاً به اعضاء نسبت داده شده است.
ج. اعضاى بدن هر انسانى آثار اعمالى را که در تمام طول عمر انجام داده، مسلماً با خود خواهد داشت؛ چرا که هیچ عملى در این جهان نابود نمی ‏شود، مسلماً آثار آن روى یک یک اعضاى بدن، و در فضاى محیط باقى می ‏ماند، آن روز که روز ظهور و آشکار شدن است، این آثار نیز بر دست و پا و سایر اعضا ظاهر می ‏شود، و ظهور این آثار به منزله شهادت آنها است.[۵] اما شهادت زبان ها این است که گنه کاران وقتى می ‏بینند انکار براى آنها فایده ندارد، ناچار اعتراف می ‏کنند.
د. البته احتمال هم دارد که سخن گفتن اعضا به زبان حال باشد؛ به این نحو که هر عضوی که مرتکب گناه شده، حضورش با آن عمل در علم الهی به منزله شهادت زبانی است. البته این احتمال بعید به نظر می رسد و با ظاهر آیه سازگاری ندارد.[۶]
بنابر آنچه گفته شد، نظریه و احتمال اول که به سخن در آمدن اعضا و جوارح باشد، مناسب تر به نظر می رسد.

 منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. نور، ۲۴٫

[۲]. یس، ۶۵٫

[۳]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏۲، ص ۳۲، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ۱۴۰۷ ق.

[۴]. على بن الحسین ع، امام چهارم، الصحیفه السجادیه، ص ۹۸، قم، دفتر نشر الهادى،چاپ اول، ۱۳۷۶ش.‏

[۵]. ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏۷، ص ۲۱۱، ج ۸، ص ۶۷۳، تهران، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۱۸، ص ۴۳۱- ۴۳۲، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.

[۶]. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی الأصول و الروضه، محقق، مصحح، شعرانى، ابوالحسن‏ ج ‏۸، ص ۹۵، تهران، المکتبه الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۲ق.‏