نگاه دیگری که به این خانه می‏افکنیم، حیرتمان بیشتر می‏شود، نه فرش قابل ذکری دارد و نه وسائل گران قیمت. اشتباه نشود، خیال نکنید که علی علیه السلام فقیر بود، بلکه..اینک نیم نگاهی به وسائل این خانه – که در حقیقت همان جهیزیه حضرت فاطمه علیها السلام بود و در آن چند سال هیچ به آن اضافه نگشته بود – خواهیم داشت. در این خانه دو قبر مجهول و گمشده و یک محراب قرار دارد.قبر اول، قبر پنجمین فرزند علی و فاطمه(ع) است و گویا درپای در خانه دفن گردید.

در مدینه منوره، شهر پیامبر، تنها یک خانه بود که رسول الله صلی الله علیه و آله به آن عشق می‏ورزید و اهلش را به شدت دوست می‏داشت. در و دیوار و فضای این خانه از معنویت و نورانیتی خاص، حکایت داشت.

این خانه روز و شب محل نزول و عروج فرشتگان الهی بود.پیامبر صلی الله علیه و آله‏آن قدر به این خانه احترام می‏گذاشت که بدون اجازه وارد آن نمی‏گردید، هر صبح و شام به آن جا می‏رفت و پس از کوبیدن در آن، با صدای بلند بر اهلش سلام می‏داد.

هنگام خارج شدن از شهر، آخرین نقطه توقفش درمدینه‏بود وپس از مراجعت، اول به سراغ همان خانه‏می‏رفت.

آن خانه، خانه فاطمه علیها السلام بود که این نوشتار کوتاه به وصف آن خواهد پرداخت.

ویژگی‏ های خانه فاطمه علیها السلام

۱ – موقعیت جغرافیایی:

این خانه در طرف شرق مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله، هم ردیف دیگر حجره‏های رسول الله صلی الله علیه و آله و در وسط آن‏ها قرار داشت. به گفته نویسنده مدینه شناسی: «با توجه به دیگر گفته‏های ثبت‏شده، مسلم است که خانه فاطمه علیها السلام بین مربع قبر و ستون تهجد بوده است.» (۱) مردی به عبد الله بن عمر گفت: «درباره علی بن ابی طالب علیهما السلام برایم سخن بگو.

عبد الله گفت: اگر می‏خواهی بدانی که مقام و منزلت علی علیه السلام نزد رسول الله صلی الله علیه و آله چه اندازه بود، پس نظر کن به خانه‏اش نسبت‏به خانه‏های پیامبر صلی الله علیه و آله، سپس با دست‏خود به خانه علی و فاطمه علیهما السلام اشاره کرد و گفت: این خانه اوست که در وسط خانه‏های پیامبر خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفته است. (۲)

۲ – مساحت‏خانه فاطمه علیها السلام
بتنونی در الرحله الحجازیه می‏نویسد: «طول خانه فاطمه علیها السلام از طرف جنوب ۵/۱۴، از طرف شمال ۱۴ متر و از طرف شرق و غرب ۵/۷ متر می‏باشد.» (۳)

۳ – اهدایی خدا و رسول
پیامبر بزرگوار صلی الله علیه و آله از همان ابتدای ورود به مدینه در فکر احداث چنین حجره‏ای برای حضرت فاطمه علیها السلام بود. بدین جهت زمانی که حجره‏هایی را در طرف شرق مسجد برای همسران خود احداث کرد، برای فاطمه علیها السلام این حجره را ساخت.

ام سلمه در روایتی که درباره عروسی حضرت فاطمه علیها السلام است می‏گوید: «… آن گاه پیامبر صلی الله علیه و آله دختر خود، فاطمه علیها السلام و همچنین علی علیه السلام را پیش خود خواند و دست علی علیه السلام را در دست راست و دست فاطمه علیها السلام را در دست چپ گرفت و به سینه خود گذارد و میان دو چشم آن دو را بوسه زد. آن گاه به علی علیه السلام فرمود: علی جان! خوب همسری داری و به فاطمه علیها السلام فرمود ای فاطمه! تو هم خوب همسری داری. سپس از جای برخاسته و پیشاپیش آن دو راه افتاد تا این که آن دو را به خانه‏ای که از پیش برای آن‏ها ساخته بود، وارد کرد.

سپس هنگام خروج از خانه، در حالی که دستگیره در را گرفته بود، فرمود:

«طهرکماالله و طهر نسلکم…» خداوند شما و نسلتان را پاک گرداند.» (۴)

۴ – راهی به بیرون جز از مسجد نداشت
از دیگر ویژگی‏های این خانه این بود که هیچ گونه راهی به بیرون جز از طریق مسجد نداشت. بدون شک در این کار عنایتی بود. شاید راز این عمل برای مسلمانان آشکار نگردید.

سید محمد باقر نجفی می‏نویسد: «همگی مورخان اذعان دارند که خانه علی در دیگری جز آنچه که به سوی مسجد باز می‏شد، نداشت.» (۵)

۵ – خانه رفیع و پر نور
از دیگر ویژگی‏های این خانه این است که همانند دیگر مساجد و خانه‏های پیامبران، از نورانیت و جلال و شکوه خاصی برخوردار و از خانه‏هایی بود که قرآن مجید درباره آن‏ها فرمود:

; «فی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیهااسمه;» (۶) ; «در خانه‏هایی که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آن‏ها رفعت‏یابد و نامش در آن‏ها یاد شود.»

در روایتی که در ذیل آیه فوق آمده است، انس از بریده نقل می‏کند: «هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله این آیه را تلاوت می‏کرد، مردی از جای برخاست و گفت: مقصود از این خانه‏ها کدام خانه‏هاست؟

پیامبر فرمود: خانه‏های پیامبران. ابوبکر گفت: یا رسول الله! هذا البیت منها و اشار الی بیت علی و فاطمه علیهما السلام. قال نعم و افضلها; در حالی که با دست‏خود به خانه علی و فاطمه علیهما السلام اشاره می‏کرد گفت: آیا این خانه از جمله آن خانه‏ها است؟ حضرت فرمود: آری. بلکه افضل از همه آن‏ها است.» (۷)

۶ – محل نماز و عبادت پیامبر صلی الله علیه و آله
خانه فاطمه علیها السلام استراحت‏گاه موقت پیامبر صلی الله علیه و آله هنگام دیدار از یگانه گهرش بوده، جای جای این خانه قدمگاه، محل نشستن، محل نماز و عبادت و سجده‏گاه وجود مقدس نبی اکرم صلی الله علیه و آله بود.

حضرت علی علیه السلام فرمود: «روزی پیامبر صلی الله علیه و آله به دیدار ما آمد، ما نیز حریره‏ای (۸) برایش آماده کردیم و ام ایمن هم ظرفی از ماست، کره و مقداری خرما به ما هدیه کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله از جای برخاست، وضو ساخت، به سوی قبله ایستاد و مدتی دعا کرد. آن گاه با چشمانی پر از اشک، سر به سجده گذارد.

هیبت و عظمت پیامبر صلی الله علیه و آله مانع شد که علت گریه‏اش را بپرسیم. فرزندم حسن، از جای جست و گفت: پدر جان! کارهایی را دیدم انجام دادی که پیش از این انجام نداده بودی. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: فرزندم من امروز با دیدن شما آن قدر خوشحال شدم که پیش از این، چنین شادمانی به من دست نداده بود. اینک جبرئیل آمد و به من خبر داد که همه شما کشته خواهید شد و محل دفن شما هم دور از یکدیگر خواهد بود.

با شنیدن این خبر برای شما دعا کردم. امام حسین علیه السلام عرض کرد: ای رسول خدا! با این وصف که قبرهای ما از هم جدا می‏باشد، پس چه کسی به زیارت قبور ما می‏آید؟

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: گروهی از امتم که کمک و صله مرا دوست می‏دارند. پس در روز قیامت‏به زیارت این دسته خواهم رفت و بازوانشان را گرفته و آن‏ها را از گرفتاری‏ها و سختی‏های روز قیامت نجات خواهم داد.» (۹)

۷ – زادگاه امام حسن و امام حسین علیهما السلام
تردیدی نیست که زادگاه امام حسن، امام حسین، زینب کبری و ام کلثوم علیهم السلام در این خانه است اما نسبت ‏به سایر امامان علیهم السلام بعید به نظر می‏رسد که زادگاهشان در خانه حضرت فاطمه علیها السلام بوده باشد، زیرا در زمان عبد الملک بن مروان که حسن بن حسن علیهما السلام در آن جا س ت داشت، او را از خانه حضرت فاطمه علیها السلام بیرون نمودند و خانه را به بهانه توسعه مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله، ویران کردند. (۱۰)

همچنین بعید است که امام زین العابدین علیه السلام هم در آن جا دیده به جهان گشوده باشد، زیرا آن حضرت در سال ۳۸ ه. ق. به دنیا آمد و پدرش امام حسین علیه السلام، در آن سال همراه حضرت علی علیه السلام در کوفه بود. بنابراین به نظر می‏رسد که امام سجاد علیه السلام در کوفه به دنیا آمده باشد اما چنین سخنی را کسی نگفته است.

بنابراین احتمال‏ها که حضرت امام سجاد علیه السلام در سال ۳۴، ۳۵ یا ۳۶ ه. ق. به دنیا آمده باشد، می‏توان گفت‏ حضرت در مدینه به دنیا آمده اما باز هم بعید است که در خانه حضرت فاطمه علیه السلام بوده باشد، زیرا امام حسین علیه السلام در آن وقت در خانه حضرت فاطمه علیه السلام زندگی نمی‏کرد.

۸ –  محل رفت وآمد فرشتگان
امام باقر علیه السلام فرمود: «خانه علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام بخشی از هجره پیامبر صلی الله علیه و آله است و سقف آن خانه، عرش پروردگار می‏باشد. محل فرود وحی و رفت و آمد فرشتگانی است که هر صبح و شام و هر ساعت و لحظه، با آوردن پیام در حال آمد و شد هستند. آن جا خانه‏ای است که هرگز رفت و آمد فرشتگان در آن، پایانی ندارد. گروهی فرود می‏آیند و گروه دیگر بالا می‏روند. پروردگار عالمیان پرده را از آسمان‏ها برای حضرت ابراهیم علیه السلام کنار زد و به نور باصره‏اش قوت بخشید، تا نگاهش به عرش افتاد. همچنین خداوند به دید چشم محمد، علی، فاطمه، حسن، حسین علیهم السلام قدرت بیش‏تری داد; و آن‏ها عرش پروردگار را از خانه‏های خود می‏دیدند و هرگز سقفی برای خانه‏هایشان جز عرش پروردگار نمی‏دیدند… . (۱۱)

آری بسیاری از آیات الهی به وسیله، امین وحی در همین خانه بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل گشت. جریان حدیث کسا و آمدن جبرئیل نیز در همین خانه بود. (۱۲)

 ۹ –  سلام پیامبر صلی الله علیه و آله بر اهل خانه
پس از آن که آیه «وامر اهلک بالصلاه واصطبر علیها» (۱۳) بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل گشت، آن حضرت چهل روز (۱۴) ، شش ماه (۱۵) ، هشت ماه (۱۶) یا نه ماه (۱۷) در هر صبح و شام به سوی خانه حضرت فاطمه می‏رفت و دستگیره در خانه را می‏گرفت و پس از سلام بر اهل آن خانه، به دستور آیه عمل می‏نمود و می‏فرمود: «الصلاه یرحمکم الله (۱۸) » و سپس این آیه را تلاوت می‏فرمود: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا. (۱۹) »

ابو الحمراء می‏گوید: «چهل روز پیامبر صلی الله علیه و آله را دیدم که هر روز صبح به طرف در خانه علی و فاطمه می‏آمد و دستگیره در را می‏گرفت و می‏فرمود: «السلام علیکم اهل البیت و رحمه الله و برکاته. الصلاه یرحمکم الله. انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا.» (۲۰) »

قندوزی حنفی پس از ذکر این حدیث می‏گوید: «این حدیث از ۳۰۰ نفر از صحابه و یاران پیامبر روایت‏شده است.» (۲۱)

۱۰ – بسته شدن در خانه‏ها جز در خانه حضرت فاطمه علیها السلام
یاران رسول خدا آن گاه که می‏بینند در خانه علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام به مسجد باز می‏شود، هر یک از خانه خود دری به مسجد باز می‏کنند. دیری نگذشت که فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد که تمام درها باید بسته شود جز در خانه علی علیه السلام. موج اعتراض بالا گرفت اما پیامبر صلی الله علیه و آله قاطعانه بر موضوع پافشاری کرد و تمام درها، حتی پنجره‏ها را، جز در خانه علی علیه السلام بست.

زید بن ارقم می‏گوید: «برخی از یاران از حضرت خواستند که اجازه دهد، درها همچنان باز بماند. پیامبر صلی الله علیه و آله از جای برخاست و پس از حمد و ثنای الهی فرمود:

به من دستور داده شد که تمام درها، جز در خانه علی علیه السلام را ببندم. حال می‏بینم که برخی از شما سخن گفته‏اید اما این را بدانید که سوگند به خدا! این من نبودم که در خانه‏ای را بسته یا باز کرده باشم، بلکه دستوری بود که من از آن پیروی کردم.» (۲۲)

حدیث‏یاد شده از احادیث مسلم شیعه و سنی است و تاکنون کسی بر صحت آن اشکال نگرفته جز ابن الجوزی که آن را در ردیف احادیث موضوعه و ساخته رافضی‏ها خوانده است اما «ابن حجر عسقلانی‏» در کتاب «فتح الباری در شرح صحیح بخاری‏» در رد گفته ابن الجوزی اظهار می‏دارد:

«اخطا فی ذلک شنیعا فانه سلک فی ذلک رد الاحادیث الصحیحه بتوهمه المعارضه; وی خطای زشتی را در این کتاب مرتکب شده است، زیرا به بهانه تعارض، بسیاری از احادیث صحیح را رد کرده است.» (۲۳)

۱۱ – احترام ویژه امامان
گرچه در زمان معصومین علیهم السلام به ویژه از اواخر زمان امام سجاد علیه السلام به بعد، خانه حضرت فاطمه علیها السلام را به بهانه توسعه مسجد ویران کردند، اما جایگاه خانه معلوم و مشخص بود و مردم بدون هیچ تقیه‏ای، نسبت‏به خانه حضرت فاطمه علیها السلام احترام ویژه‏ای قائل بودند.

امام جواد علیه السلام هر روز مقارن اذان ظهر، نخست‏به زیارت رسول الله صلی الله علیه و آله می‏رفت، سپس به طرف خانه حضرت فاطمه علیها السلام می‏رفت و کفش‏های خود را بیرون می‏آورد و وارد خانه حضرت فاطمه می‏گشت و در آن جا نماز می‏گذارد. (۲۴)

نگاهی دیگر
نگاه دیگری که به این خانه می‏افکنیم، حیرتمان بیشتر می‏شود. چرا که در این خانه هرگز از زخارف دنیا و تجمل‏گرایی چیزی یافت نمی‏شود، خانه‏ای بسیار ساده، نه فرش قابل ذکری دارد و نه وسائل گران قیمت. اشتباه نشود، خیال نکنید که حضرت علی علیه السلام فقیر بود و تهی‏دست، آورده‏اند که از دسترنج‏خود هزار بنده را آزاد کرد، بلکه این خانواده نمی‏خواستند غیر از زندگی زاهدانه راه دیگری را در پیش گیرند، بدین جهت آنچه داشتند یا وقف فقرا و تهیدستان می‏کردند یا به دیگران می‏دادند و خود در نهایت‏ساده زیستی زندگی می‏کردند. (۲۵)

اینک نیم نگاهی به وسائل این خانه – که در حقیقت همان جهیزیه حضرت فاطمه علیها السلام بود و در آن چند سال هیچ به آن اضافه نگشته بود – خواهیم داشت.

در این خانه علاوه بر چوبی که حضرت علی علیه السلام به دو طرف اطاق جهت آویزان کردن لباس نصب کرده بود، یک پوست گوسفند که در کف اطاق انداخته، یک بالش که داخلش را از لیف خرما پر کرده بود چیز دیگری جز جهیزیه حضرت فاطمه علیها السلام نبود و ریز آن به قرار زیر است:

۱ – یک قواره پیراهن به قیمت هشت درهم;

۲ – یک عدد روسری بزرگ به قیمت چهار درهم;

۳ – یک حوله سیاه خیبری;

۴ – یک تخت‏خواب که با برگ درخت‏خرما بافته شده بود;

۵ – دو عدد تشک کتانی از کتان‏های مصر که در درون یکی از آن‏ها لیف خرما و دیگری از پشم گوسفند پر شده بود;

۶ – چهار عدد بالش از پوست میش مکه که از گیاه خوشبویی به نام اذخر پر شده بود;

۷ – یک تخته پرده پشمی;

۸ – یک قطعه حصیر;

۹ – یک عدد دست آس;

۱۰ – یک طشت مسی برای شستن لباس;

۱۱ – یک عدد مشک چرمی برای آبکشی;

۱۲ – یک بادیه بزرگ برای دوشیدن شیر;

۱۳ – یک ظرف چرمی برای آب;

۱۴ – یک آفتابه گلی لعابی شده;

۱۵ – یک سبوی گلی سبز;

۱۶ – دو عدد کوزه سفالین;

۱۷ – یک قطعه پوست چرمی برای فرش;

۱۸ – یک چادر از پارچه‏های بافت قطر. (۲۶)

سرنوشت‏خانه فاطمه علیها السلام
متاسفانه، این خانه و ساکنانش پس از رحلت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، مورد بی‏مهری امت قرار گرفت و دست‏خوش حوادث ناگواری شد.

خانه‏ای که در و دیوارش بوی رسول الله صلی الله علیه و آله از آن به مشام می‏رسید و زمین و محرابش یادآور سجده‏های طولانی یگانه یادگار پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود نه تنها فقط در آن خانه را بستند و بر خلاف سفارش آن حضرت مردم را از فیض برکات آن خانه و اهلش محروم ساختند، بلکه برای بیعت گرفتن از علی علیه السلام مورد هجوم ناجوانمردانه عده‏ای کینه‏توز و فرصت‏طلب قرار گرفت و سرانجام در زمان عبد الملک بن مروان، به بهانه توسعه مسجد، ساکنان آن را بیرون کردند و خانه را ویران ساختند.

تعجب این جا است که آن‏ها با مشاهده آن همه عطوفت و مهرورزی‏ها و احترام فوق العاده پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت‏به اهل بیت‏خود به ویژه نسبت‏به فاطمه علیها السلام چگونه مردان کینه‏توز و فرصت‏طلب را جهت‏بیعت گرفتن از علی علیه السلام روانه خانه فاطمه علیها السلام ساختند. آنان مگر حضرت فاطمه علیها السلام را نمی‏شناختند که با بردن آتش (۲۷) هم در خانه را سوزاندند (۲۸) و شکستند (۲۹) ، هم پهلو (۳۰) و حرمت صاحب خانه را. (۳۱)

در این خانه که آن را هاله‏ای از غم و مظلومیت فرا گرفته، دو قبر مجهول و گمشده ویک محراب قرار دارد.قبر اول، قبرمحسن پنجمین فرزند حضرت علی و فاطمه علیهما السلام است وگویا درپای در خانه دفن گردید. قبر دوم‏احتمالا قبر فاطمه علیها السلام ویک محراب که برای همگان قابل رؤیت است وروزی این محراب محل نماز، سجده ودعای حضرت فاطمه زهرا علیها السلام‏بود.

جای بسی تعجب است که آن خانه‏ای که در زمان عبد الملک بن مروان به بهانه توسعه مسجد پیامبر خراب می‏شود، امروزه در محاصره نرده‏های آهنین قرار گرفته است.

منبع: پرسمان

پی‏ نوشت‏ها:

۱) مدینه‏شناسی، ص ۷۳.
۲) سفینه البحار، ج ۱، ص ۱۱۵.
۳) الرحله الحجازیه، ص ۳۲۷.
۴) مناقب خوارزمی، ص ۲۴۷.
۵) مدینه‏شناسی، ص ۱۱۹ و فرات کوفی، ص ۱۲۵.
۶) نور/۳۶.
۷) سفینه البحار، ج ۱، ص ۱۱۴ و مجمع البحرین، ص ۱۳۸.
۸) غذایی است که با آرد و شیر یا روغن می‏پزند. فرهنگ جدید، ص ۹۱.
۹) بشاره المصطفی، ص ۱۹۵; عوالم العلوم و المعارف، ج ۷، ص ۱۲۳ و کامل الزیاره، ص ۵۸.
۱۰) سفینه البحار، ج ۱، ص ۱۱۵.
۱۱) همان.
۱۲) سند حدیث‏شریف کساء، ص ۶.
۱۳) طه / ۱۳۲.
۱۴) امالی طوسی، ص ۲۵۱.
۱۵) سیر اعلام النبلاء، ج ۲، ص ۴۳۴.
۱۶) بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۵۳.
۱۷) ینابیع الموده، ص ۱۷۴ و مناقب خوارزمی، ص ۲۳.
۱۸) امالی طوسی، ص ۲۵۱.
۱۹) بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۵۳.
۲۰) ینابیع الموده، ص ۱۷۴.
۲۱) همان.
۲۲) ذخائر العقبی، ص ۷۷.
۲۳) مدینه‏شناسی، ص ۱۱۷.
۲۴) سفینه البحار، ج ۲، ص ۳۷۵.
۲۵) همان، ص ۵۴.
۲۶) زندگانی حضرت فاطمه، ص ۵۶.
۲۷) العقد الفرید، ج ۵، ص ۱۳ و الامامه و السیاسه، ص ۲۰.
۲۸) اثبات الوصیه، ص ۱۲۴.
۲۹) تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۶۷.
۳۰) اثبات الوصیه، ص ۱۲۴.
۳۱) بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۴.