بیعت دو طرف دارد یک طرف آن که پیروی کننده و طرف دیگر آن پیروی شده (رسول یا امام) است و با توجه به این که پیامبر، رهبر و امام است، بر همین اساس است که پیامبر بیعت شونده است نه بیعت کننده، از این رو بدیهی است که منظور این روایت (که در پرسش آمده) تنها شناختن صرف امام نیست، بلکه پیروی و حرکت در راه پیامبر و امام است.

 در نتیجه این حدیث، خود پیامبر (ص) را شامل نمی شود؛ زیرا او کسی است که با او بیعت می شود، نه این که بیعت کننده باشد. امّا در مورد نصب جانشین برای بعد از خودش این با دلیل قطعی ثابت شده است که پیامبر (ص) امیرالمؤمنین (ع) را برای جانشینی خود نصب نموده است. برای توضیح بیشتر در این رابطه به پاسخ تفصیلی مراجعه نمایید.

برای تبیین مسئله، پرداختن به چند نکته ضروری است.

 ۱ – مفهوم بیعت

 ۲ – جایگاه پیامبر اسلام (ص) در جامعه اسلامی

 ۳ – روایاتی که از اهل بیت (ع) پیرامون ضرورت شناخت امام (ع) وارد شده است.

یک. معنای بیعت: برخی گفتند: مبایعه از ریشه “بیع” است که به باب مفاعله رفته است. این گونه بود که وقتی می خواستند با پیامبر یا امام بیعت کنند برای تأکید بر این مسئله دست ایشان را می گرفتند که این عمل شبیه به عمل فروشنده و مشتری بود که هنگام معامله دست هم دیگر را می گرفتند، اما در عرف، بیعت عبارت است از: پیمان با پیامبر یا امام به گونه ای که در همه امور مطیع اوامر او بوده و هیچ گونه اختلافی با او نداشته باشند. [۱]

دو. بیعت دو طرف دارد؛ یک طرف آن پیروی کننده و طرف دیگر آن پیروی شده (رسول یا امام) است و با توجه به این که پیامبر، رهبر و امام است و خداوند می فرماید: “محمّد (ص) پدر هیچ یک از مردان شما نبوده و نیست، ولى رسول خدا و ختم‏کننده و آخرین پیامبران است و خداوند به همه چیز آگاه است‏“. [۲] بر همین اساس است که پیامبر بیعت شونده است نه بیعت کننده، از این رو است که قرآن از این نوع بیعت سخن می گوید: ” کسانى که با تو بیعت مى‏کنند (در حقیقت) تنها با خدا بیعت مى‏نمایند، و دست خدا بالاى دست آنهاست پس هر کس پیمان‏شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است و آن کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، به زودى پاداش عظیمى به او خواهد داد“. [۳] باز خداوند می فرماید: “خداوند از مؤمنان- هنگامى که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند راضى و خشنود شد خدا آن چه را در درون دل هایشان (از ایمان و صداقت) نهفته بود مى‏دانست، از این رو آرامش را بر دل هایشان نازل کرد و پیروزى نزدیکى به عنوان پاداش نصیب آنها فرمود“. [۴]

سه. این سخن ما را روایاتی که از منابع شیعه رسیده تأیید می نماید: کسی که بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است. [۵] بدیهی است که منظور این روایات تنها شناختن امام نیست، بلکه پیروی و حرکت در راه پیامبر و امام است.

 در نتیجه این حدیث، خود پیامبر (ص)، را شامل نمی شود؛ زیرا او کسی است که با او بیعت می شود، نه این که بیعت کننده باشد.

 منبع: اسلام کوئست

[۱] مجلسی، محمد باقر، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج‏۲۰، ص ۳۵۶، دار الکتب الإسلامیه، تهران- إیران، چاپ دوم، ۱۴۰۴ هـ ق‏.

[۲]    الاحزاب، ۴۰٫

[۳]    الفتح ،۱۰٫

[۴]    الفتح، ۱۸٫

[۵]    حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۴۶، مؤسسه آل البیت ع ، قم، ۱۴۰۹ هـ ق.