در گفتگویی که این بنده راقم سطور در مهر ماه ۱۳۷۹ شمسی با حضرت آیت‌الله حاج آقا موسوی شبیری زنجانی (مرجع بزرگ معاصر) پیرامون خصال و خصوصیات مرحوم صاحب عروه داشتم، ایشان فرمودند:
مرحوم آقا سیّد محمّد کاظم یزدی چند خصوصیت مثبت داشته است، از جمله آن‌که: از نوابغ فقه بوده و علمیّتش قابل انکار نبوده است. آنان که نسبت به وی غرضی نداشته‌اند عموماً علمیت وی را در سطح بالا تصدیق می‌کرده‌اند. حتّی خود آخوند خراسانی به برجستگی ایشان اذعان داشته است. از آقای حاج آقا حسن قمی [از مراجع تقلید اخیر] شنیدم که از پدرش [حاج آقا حسین قمی، مرجع تقلید عام شیعیان در اوایل سلطنت محمّد رضا] نقل می‌کرد که گویا برادرهای او (حاج آقا حسین) در قم به وی گفته بودند شما تحقیق کنید اعلم کیست و به ما بگویید. حاج اقا حسین خیلی آدم صریحی بود. می‌گوید: نزد آخوند خراسانی رفتم و از وی پرسیدم: شما اعلمید یا آقا سیّد محمّد کاظم؟ مرحوم آخوند از سیّد محمّد کاظم تعبیر به «آقا» می‌کرد. آخوند پاسخ داده بود: «در اصول و قواعد فقهی، من؛ امّا در مطالب تتبعی، چه عرض کنم؟».
حاج آقا حسین می‌پرسد: نسبت به سامرّایی‌ها چطور؟ شما اعلمید یا آن‌ها؟ (مقصود وی از سامرایی‌ها، آقایان میرزا محمّد تقی شیرازی و آسیّد اسماعیل صدر و حاج آقا رضا همدانی و … بوده است. مرحوم سیّد محمّد فشارکی ظاهراً در آن زمان فوت کرده بود).
آخوند می‌گوید: «نسبت ما با «آقا» (سیّد صاحب عروه) که این‌طور باشد، با آن‌ها دیگر روشن است»!
خلاصه، در عین اعتقاد به اعلمیت خویش، آسیّد محمّد کاظم را در سطح بالایی می‌دانسته و بر دیگران ترجیح می‌داده است.
سیّد حافظه‌ی قویی هم داشته است. از اقای آسیّد صادق شیرازی [از مراجع تقلید معاصر] شنیدم از پدرش مرحوم آمیرزا مهدی شیرازی نقل کرد که ایشان می‌گفت: در یک جلسه‌ای مرحوم آخوند و مرحوم آسیّد محمّد کاظم حضور داشته‌اند. کسی مسئله‌ای می‌پرسد و آخوند خراسانی، که به لحاظ مرجعیت (پیش از صدمه‌ای که در مشروطه خورد) متعیّن‌تر از سیّد بوده است، سبقت در جواب کرده و می‌گوید: طبق قواعد، حکم مسئله این است. سؤال کننده سپس رو به جانب آسیّد محمّد کاظم کرده و می‌پرسد: شما نظرتان چیست؟ سیّد می‌گوید: همین‌طور که آقا فرمودند طبق قواعد، مسئله این‌جور است. امّا نصوص و اجماعاتی وجود دارد که با توجّه به آن‌ها، مسئله پاسخی دیگر دارد، و شروع به بیان و شرح آن‌ها می‌کند… مرحوم آخوند می‌فرماید: حافظه هم خیلی چیز خوبی است! ایشان می‌گوید: کارکردن هم لازم دارد![۱]
منبع: کتاب فراتر از روش آزمون و خطا / موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
[۱]ـ به اعتقاد جناب شبیری: در کل، می‌توان گفت که سیّد، از نظر قوّه‌ی فکری و سرعت انتقال و این‌گونه امور، مثل مرحوم آخوند خراسانی تسلط نداشته، ولی از نظر حافظه و کثرت کار و تتبع و این مسائل، بر آخوند مقدّم بوده است.
پاسخ دهید