در تاریخ و روایات از نحوه به کارگیری جلباب، عبائه (چادر) از سوی زنان در صدر اسلام، موارد متعددی ذکر گردیده که در اینجا به برخی از آنها اشاره می نماییم:

۱ – عندما حث النبی(ص) النساء علی الخروج الی صلاه العیدین لیشهدن الخیر و دعوه المسلمین سالته احداهنَّ: أ علی احدانا بأس اذا لم یکن لها جلباب الّاتخرج؟ قال «لتلبسها صاحبتها من جلبابها»؛[۱] «هنگامی‌که پیامبر(ص) بانوان را تشویق کرد تا برای شرکت در دو نماز عید فطر و قربان از منزل خارج شوند و در مراسم خیر و دعای مسلمین حاضر شوند، یکی از آنها از پیامبر سؤال کرد: اگر یکی از ما زنان جلباب (چادر) نداشت چه‌کار کند؟ فرمود: باید دوست و خواهر دینی‌اش با جلباب و چادر خویش او را بپوشاند».

علاوه بر این در برخی احادیث آمده است برای شرکت در نماز عید، زنان جلباب و چادر از یکدیگر عاریه و امانت بگیرند.[۲]

۲ – «إنّ الحولاء کانتْ امرأه عطّاره لآل رسول اللّه فلمّا کانت یوما مِن الأیام أمرها زوجُها بمعروف فانتهرتْه فأمسی و هو ساخط علیها. فلما أصبح قضیتْ (صلاتَها) و تبرقعتْ و اخذتْ علی رأسها رداء و خرجتْ سائره إلی دار رسول اللّه»؛[۳] «حولاء زنی بود که به خاندان رسول خدا عطر می فروخت. روزی همسرش او را امر به کاری درست کرد و حولاء از این کار ناراحت شد، در نتیجه شوهرش از دست او عصبانی گشت. وقتی صبح شد نمازش را خواند و با برقع (پوشش صورت) و رداء به سمت خانه رسول اللّه حرکت کرد (تا آنچه اتفاق افتاده بین خود و شوهرش را برای رسول خدا تعریف کند).

رداء به معنای جلباب و چادر است چون در بحث مفهوم و اندازه جلباب گفته شد که یکی از الفاظ مترادف جلباب «رداء» است، به همین دلیل ابن عباس شاگرد بزرگ امام علی(علیه السلام) در تفسیر قرآن در مورد معنی جلباب گفته است: «الرداء الذی تستر مِن فوق إلی اسفل»[۴]

در مورد لباس زنان دوران خلفای راشدین تا پایان حکومت اموی (۱۱ – ۱۳۲هـ.ق) نقل شده است که زنان در این دوران لباس سراسری که روپوشی چادرمانند بود بر تن می کردند. این چادر، سیاه رنگ بود همچون دوران پیامبر و یا نوعی طیلسان[۵] کبودرنگ.[۶]

در مورد لباس زنان دوران خلفای عباسی (۱۳۲ – ۶۵۶هـ.ق) نقل شده است از حجابی که سرتاسر بدن را می پوشاند و معمولاً سیاه رنگ بود استفاده می کردند.[۷] سیره اسلامی چادرپوشی بانوان در بسیاری از دوره های تاریخی دیگر نیز وجود داشته، گرچه طبیعی است پوشش، یک مقوله فرهنگی و برگرفته از آداب و رسوم اقوام مختلف و روحیه مدگرایی است، که به اقتضای تغییرات زمانی و مکانی در نوع، مدل و رنگ آن برخی تغییرات صورت پذیرد.[۸]

بنابراین، با مطالعه کیفیت پوشش در تاریخ اسلام پی خواهیم برد که استفاده از پوشش کامل و حداکثری چادر مشکی در خارج از منزل و در مواجهه با نامحرم در بین بانوان مؤمن و مسلمان که اطاعت از قرآن و خاندان وحی را باعث افتخار خود می دانسته اند به عنوان یک سیره اسلامی وجود داشته است.[۹]

پی نوشت ها

[۱] – صحیح بخاری، ج ۱، ص ۱۲۳ و ۱۳۹، سنن ابن ماجه، ج ۱، ص ۴۱۵٫

[۲] – النسائی، السنن الکبری، ج ۱، ص ۵۴۳٫

[۳] – میرزا حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسایل و مستنبط المسائل، ج ۱۴، کتاب النکاح ۱، ص ۲۳۹٫

[۴] – ر.ک: زمخشری، تفسیر کشاف، ذیل آیه ۵۹ سوره احزاب.

[۵] – لغت نامه دهخدا، طلیسان را به چادر معنی کرده است. ص ۶۶۹۲- ۶۶۹۰، واژه چادر.

[۶] – دکتر محمد رضا چیت ساز، تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا حمله مغول، ص ۳۷ – ۹۷٫

[۷] – همان.

[۸] – همان.

[۹] – مهدی زاده، حسین، پرسمان حجاب، قم، موسسه فرهنگی صهبای یقین، ۱۳۸۵ ش، ص ۱۰۷- ۱۱۰٫