از دیدگاه قرآن، تا یک حدّ خاص باید توحید را پذیرفت تا یکتا پرستى بر آدمى صادق باشد، ولى از آن به بعد شرط لازم نیست؛ هر چند رسیدن به آنها و دریافت آنها، بسیار خوب و مطلوب است. حدى که دریافت و درک آن براى یکتا پرست بودن ضرورى است، عبارت است از اینکه آدمى:

۱ – واجب الوجود را منحصر به خداوند بداند؛

۲ – تنها او را خالق و آفریدگار بشناسد؛

۳ – معتقد باشد همان گونه که جهان در آفرینش نیازى به غیر خداوند ندارد، تدبیر و اداره و ربوبیّت تکوینى جهان نیز منحصر به او است؛

۴ – بداند جز خدا حق فرمان دادن و قانون وضع کردن را ندارد؛

۵ – معتقد باشد کسى جز اللّه  سزاوار پرستش نیست.

اگر این پنج مرتبه توحید یا ابعاد توحید ـ که عبارت است از توحید در وجوب وجود، توحید در خالقیّت، توحید در ربوبیّت تکوینى، توحید در ربوبیّت تشریعى و توحید در الوهیت و معبودیت ـ در وجود انسان، در حدّ اعتقاد و اذعان و تصدیق پدیدار گردد؛ اصل توحید را پذیرفته و یکتا پرست  خواهد بود. امّا ابعاد و مراتب دیگر توحید ـ همچون توحید در استعانت، توحید در خشیت، توحید در امید، توحید در محبّت و … ـ را مى توان با استفاده از آیات قرآن و روایات دریافت و بر عمق ایمان به توحید افزود؛ ولى شرط لازم براى موحد بودن، همان پنج بُعد است که شمارش شد.[۱]

پرسش و پاسخ های دانشجویی پیرامون خداشناسی/ مؤلف:محمدرضا کاشفی

دفتر نشر معارف

پی نوشت ها

[۱]– نگا: معارف قرآن، ج ۱، صص ۴۷ـ۵۴؛ محمدجواد باهنر، معارف اسلامى، صص ۸، ۱۰و۲۷، ۳۱٫