ویژگی های معنوی قرآن از نگاه خود قرآن و احادیث چیست؟

پاسخ اجمالی

از آن جا که قرآن‏ کتاب زندگى و حیات است، خداوند در آن توجّه خاصّى به تعالیم سازنده زندگى معنوى‏ کرده است – و از آن جا که قرآن کتاب هدایت و راهنمای بشر به سوی سعادت و تکامل معنوی است، بدیهی است که دارای ویژگی های معنوی فراوان  باشد که در این فرصت برشمردن همه آنها میسّر نیست؛ از این رو به موارد مهم آن اشاره می شود –
۱ – قرآن شعله ای فروزان: «یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَکُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبینا»؛[۱] اى مردم! دلیل روشن از طرف پروردگارتان براى شما آمد و نور آشکارى به سوى شما نازل کردیم –
یعنى قرآن شاهد و بیان روشن و نور ظاهری است که به سوى شما فرستاده شد تا شما را از راه باطل به سوى حق و حقیقت رهبرى کند –
۲ – مایه هدایت مردم(به صورت عمومی): «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقان»؛[۲] ماه رمضان ماهى است که قرآن، براى راهنمایى مردم، و نشانه هاى هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است –
۳ – مایه هدایت پرهیزکاران(به صورت ویژه): «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقین»؛[۳] آن کتاب با عظمتى است که شک در آن راه ندارد و مایه هدایت پرهیزکاران است –
۴ – جدا کننده حق از باطل: «تَبارَکَ الَّذی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‏ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعالَمینَ نَذیرا»؛[۴] والا، بی زوال و پربرکت است آن (خدایى) که فرقان (قرآن جدا کننده میان حق و باطل و جدا جدا از حیث آیات و سور) را به تدریج بر بنده خود فرو فرستاد تا همه جهانیان را (از انس و جن تا انقراض نسلشان) بیم ‏دهنده باشد –
۵ – شفاء و رحمت برای مؤمنان: «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنین»؛[۵] و از قرآن، آنچه شفا و رحمت است براى مؤمنان، نازل می کنیم –
انسان همان گونه که سلامتى و بیماری جسمى دارد، سلامتى و بیماری روحى هم دارد، و همان طور که اختلال در نظام جسمى او باعث می شود که دچار بیماری های جسمى گردد، همچنین اختلال در نظام روح او باعث می شود به بیماری هایی مبتلا شود – نیز همان گونه که براى بیماری های جسمی اش درمان وجود دارد – براى مرض هاى روحی اش نیز دارویی است –
قرآن کریم با استدلال های قاطع خود، انواع شک و تردیدها و شبهاتى را که در راه عقاید حق و معارف حقیقى می شود از بین برده با مواعظ و داستان هاى آموزنده و – – -، با تمامى آفات دل ها مبارزه نموده همه را ریشه کن می سازد؛ بدین جهت خداوند قرآن را شفاى دل مؤمنین نامیده است – پس قرآن کریم از آن جهت شفا است که اول صفحه دل را از انواع بیماری ها و انحرافات پاک می کند، و زمینه را براى جاى دادن فضائل آماده می سازد، و از آن جهت رحمت است که صحت و استقامت اصلى و فطرى آن را به وى باز می گرداند –[۶]
۶ – مایه آرامش روح و جان:  «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب»؛[۷] آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل ها آرامش مى‏ یابد –
در تزاحم زندگى و انبوهى کارها و تنگناهاى موجود و در اضطرابى که بسیارى از مردم را نابود مى ‏کند، دل آدمى با یاد خدا آرامش مى ‏گیرد؛ از این رو ضروری است که دشواری هاى درونى خود را با ذکر و یاد خدا چاره کنیم؛ زیرا برترین چاره ‏اى است که مى‏ توان از آن بهره برد – و قرآن هم ذکر الهی است –[۸] لذا شایسته است در شبانه روز آیاتی از آن تلاوت شود –
۷ – قرآن برترین نعمت الهی: خداوند در قرآن در سوره الرحمن هنگامی که مجموعه ای از نعمت های مادی و معنوی را بیان می کند، در ابتدای این سوره سخن از تعلیم قرآن به میان آمده و می فرماید: «الرَّحْمنُ * عَلَّمَ الْقُرْآنَ»؛[۹] خداوند رحمان، قرآن را تعلیم فرمود –
این آیه نشانگر این است که قرآن کریم اولین و مهم ترین و پربارترین نعمت الهی است؛ زیرا انسان در سایه تعلیم خداوند و دریافت و تلقی قرآن به کمال نهایی خویش می رسد و تا قرآن نباشد کسی به مقام انسانیت راه نمی یابد –[۱۰]
۸ – قرآن تجلی ذات اقدس الهی: خداوند در قرآن کریم برای مردم تجلی کرده بدون آن که بتوانند او را ببینند: «فَتَجَلَّى لَهُمْ سُبْحَانَهُ فِی کِتَابِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونُوا رَأَوْه» -‏[۱۱]
۹ – قرآن رابطه میان خدا و انسان: «فَإِنَّهُ حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِینُ وَ سَبَبُهُ الْأَمِین»؛‏[۱۲] بی گمان قرآن رشته محکم الهی است – کتاب اطمینان بخشی است که خلق را با خدا پیوند می دهد –
۱۰ – نصیحت گری مشفق: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ هَذَا الْقُرْآنَ هُوَ النَّاصِحُ الَّذِی لَا یَغُش»؛‏[۱۳] قرآن نصیحت گری است که هیچ ناخالصی در او راه ندارد –
۱۱ – قرآن بهار دلها: «فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوب‏» –[۱۴] امام علی(ع) در پی سفارش به اندیشیدن ژرف و عمیق در قرآن، آن را بهار قلب معرفی کرده است – گویا بهار آفرینی قرآن در قلب آدمی با اندیشه عمیق در آن ممکن است: «فَإِنَّهُ أَحْسَنُ الْحَدِیثِ وَ أَبْلَغُ الْمَوْعِظَهِ وَ تَفَقَّهُوا فِیهِ فَإِنَّهُ رَبِیعُ الْقُلُوب»؛‏[۱۵] قرآن را فرا گیرید که بهترین گفته ها است و در آن بیندیشید که بهار قلب ها است –

 

 

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱] – نساء، ۱۷۴ –

[۲] – بقره، ۱۸۵ –

[۳] – بقره، ۲ –

[۴] – فرقان، ۱ –

[۵] – اسراء، ۸۲ –

[۶] – طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۳، ص ۱۸۲- ۱۸۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق –

[۷] – رعد، ۲۸ –

[۸] – قلم، ۵۲ –

[۹] – الرحمن، ۱، ۲ –

[۱۰] – ر – ک: جوادی آملی، عبد الله، قرآن در قرآن، ص ۲۱- ۲۲، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، ۱۳۷۸ش –

[۱۱] – کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۸، ص ۳۸۷، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق –

[۱۲] – شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص ۲۵۴، خ ۱۷۵، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق –

[۱۳] – همان، ص ۲۵۲ –

[۱۴] – همان، ص ۱۶۴، خ ۱۱۰ –

[۱۵] – همان –