خداوند متعال در قرآن وقت شروع و پایان روزه را به صراحت بیان کرده و فرموده است: وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ»(۱)و بخورید و بیاشامید، تا رشته سپید صبح، از رشته سیاه (شب) براى شما آشکار گردد! سپس روزه را تا شب، تکمیل کنید.

تمام مسلمانان طبق این آیه شریفه معتقدند که وقت روزه از طلوع فجر صادق تا شروع شب است و اما در این که وقت دقیق شروع شب کی و چه زمانی است؟ در بین علما و فقهاء شیعه و سنی اختلاف نظر هست و عده ای معتقدند که شب با غروب خورشید شروع می شود. ولی عده ای دیگر از علما و فقهاء بخصوص شیعه ها معتقدند که شب علاوه بر غروب خورشید با ذهاب حمره مشرقیه (از بین رفتن سرخی آسمان در قسمت شرق) محقق می شود در نتیجه اکثر فقهاء شیعه وقت غروب را ذهاب حمره مشرقیه می دانند(۲) و دلیل شیعه بر این حکم فقهی خود، آیات و روایات است که بدانها اشاره می کنیم.

۱ – آیه مذکور وقت افطار را شروع شب می داند. و می فرماید: «أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیْلِ»(۳) و اکثر فقهاء شیعه معتقدند که با صرف غروب خورشید شب محقق نمی شود و یا تحقق شب مشکوک است. ولی با ذهاب حمره مشرقیه تحقق شب قطعی می شود. لذا اکثر فقهاء شیعه از باب احتیاط قائل اند که تا مطمئن به حلول شب نشده، نمی توان افطار کرد.ولی اهل سنت جائی برای احتیاط باقی نگذاشته اند و برای اطمینان از صحت روزه شان این دقائق اندک بین غروب خورشید و ذهاب سرخی مشرق را صبر نمی کند.

۲ – روایاتی از اهل بیت (ع) نقل شده است که در آنها شروع شب را ذهاب حمره مشرقیه دانسته است چنان که در یک روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است که می فرماید: إِذَا غَابَتِ الْحُمْرَهُ مِنْ هَذَا الْجَانِبِ یَعْنِی نَاحِیَهَ الْمَشْرِقِ فَقَدْ غَابَتِ الشَّمْسُ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا» (۴)موقعى که سرخى خورشید از جانب مشرق نهان شود، جرم خورشید از شرق و غرب آن زمین نهان گشته است. و روایات متعددی در این زمینه وجود دارد که از باب رعایت اختصار فقط به همین روایت اکتفا می کنیم.
و ناگفته نماند که بین فقهاء شیعه در تحقق مغرب و وقت افطار اتفاق نظر وجود ندارد و عده ای از فقهاء شیعه نیز همانند اهل سنت تحقق شب را غروب خورشید می دانند هر چند که گفته اند احتیاط مستحب آن است که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب آفتاب پیدا می شود از بین برود.(۵)

منبع:پرسمان

پی نوشت ها:
۱٫ بقره(۲)آیه ۱۸۷.
۲٫ سید محمد حسن بنی هاشمی، توضیح المسائل سیزده مرجع، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پانزدهم،۱۳۸۶ش، ص۴۰۷.
۳٫ بقره(۲)آیه ۱۸۷.
۴٫ شیخ کلینی، الکافی، اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۱۰۱-۱۰۲.
۵٫ ر.ک. سید محمد حسن بنی هاشمی، توضیح المسائل سیزده مرجع، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پانزدهم،۱۳۸۶ ش، ص۴۰۷.