با سلام؛ در سوره مریم در آیه ۲۴ در باره وضع حمل ایشان آمده است: «ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که غمگین مباش». لطفا بفرمایید این ندا دهنده چه کسی بود؟

پاسخ اجمالی

قرآن کریم در داستان وضع حمل حضرت مریم(س) می فرماید: «فَناداها مِنْ تَحْتِها أَلاَّ تَحْزَنی‏ قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا»؛[۱] ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که غمگین مباش! پروردگارت زیر پاى تو چشمه آبى (گوارا) قرار داده است.
این آیه داستان بعد از ولادت حضرت عیسى(ع) را بیان می کند. پس از آن که جبرئیل بر مریم نمایان شد و به او مژده تولّد پسر بچه ‏اى را به امر خدا داد، و مریم حامله شد. مریم از ترس تهمت‏ هاى مردم به مکان دوردستى رفت و از همه کناره گیرى کرد و در همان حال درد زایمان گرفت و سبب شد که او به تنه درخت خرمایى پناه برد. از ظاهر آیات بر می آید که به احتمال قوی، مریم با فاصله کوتاهی که از ملاقاتش با جبرئیل گذشته بود زایمان کرد، و چنین نبود که طبق معمول همه زن ها، نه ماه از حاملگى او بگذرد. این یک تولّد استثنایى و بر خلاف معمول خلقت بود.[۲] وقتى عیسى زاده شد، مریم از ترس حرف‏ هاى مردم بسیار ناراحت شد و گفت:
اى کاش پیش از این مرده بودم و از یادها فراموش شده بودم! او به مردم حق می داد که با دیدن نوزاد در بغلش، او را به زنا متهم کنند. چه کسى حرف‏ هاى او را باور می کرد؟ مگر می شود دختر باکره ‏اى بدون تماس با یک مرد حامله شود و بچه ‏اى به دنیا بیاورد؟ معلوم می شود که آرزوى مرگ به هنگام روى آوردن مشکلات بزرگ، کارى روا است و خلاف تقوا و تسلیم نیست.[۳]
به هر حال، مریم پس از تولد نوزاد بسیار اندوهگین و مضطرب شد و نمی دانست چکار کند. در این لحظه، الطاف الهى شامل حالش گردید و از زیر پایش به وى ندا رسید که اى مریم محزون مباش که پروردگار تو از زیر پایت آب خوش  گوارى جریان داده است.
مفسران قرآن کریم در این موضوع که چه کسى مریم را صدا زد، اختلاف نظر دارند. این اختلاف شاید ریشه در قرائت «من» در « مِنْ تَحْتِها» داشته باشد. بیشتر قاریان «میم» در «من تحتها» را به فتحه قرائت کردند؛ برخی نیز مانند نافع، حمزه، کسائی و حفص آن را  به کسر میم قرائت نمودند. بر اساس این اختلاف قرائت برخی می گویند اگر «مَن» به فتح خوانده شود، ندا دهنده حضرت عیسی خواهد بود، اما اگر «مِن» به کسر خوانده شود، این جبرئیل بوده که این مژده ها را به مریم داده است.^[۴] به هر حال این مسئله اختلافی است.
۱ – قول مشهور آن است که ندادهنده خود نوزاد، یعنی حضرت عیسی(ع) بود؛ زیرا اولاً: با سیاق سخن قرآن مناسب ‏ تر است. ظاهر سیاق می رساند که ضمیر فاعل در جمله «ناداها» به عیسى(ع) برگردد، نه به جبرئیل. و این ظهور، قید «مِنْ تَحْتِها» را تأیید می کند؛ زیرا با حال مولود نسبت به مادرش در حین وضع حمل مناسب  ‏تر است، تا حال جبرئیل و مریم. ثانیاً: برگشت ضمیر در جمله قبل و بعد به عیسى، مؤید دیگرى است، بر این  که ضمیر مورد بحث هم به آن  حضرت برگردد.[۵]
۲ – برخی می گویند کسی که حضرت مریم را صدا زد جبرییل بود؛ به دلیل آن که اولاً: مریم بالاى تپه  ‏اى ایستاده بود و جبرییل در پایین تپه، و او مریم را از پایین تپه صدا زد. ثانیاً: حضرت عیسی تا زمانی که با مردم مواجه نشده بود لب به سخن نگشوده بود.[۶]

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. مریم، ۲۴٫

[۲]. البته در مورد زمان حاملگی حضرت مریم(س) تا ولادت حضرت عیسی(ع) نظرات مختلفی وجود دارد. ر. ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: بلاغی‏، محمد جواد، ج ۶، ص ۷۸۹ – ۷۹۰، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

[۳]. ر. ک: مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج ‏۵، ص ۱۷، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۲۴ق؛ جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‏۶، ص ۵۱۰، بی جا، بی تا.

[۴]. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۶، ص ۵۳، بیروت، دار المعرفه، چاپ اول، ۱۴۱۲ق؛ فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ۲۱، ص ۵۲۷، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۲۰ق.

[۵]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۴، ص ۴۲، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۶]. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج۵، ص ۳۲۷، بیروت، دارالفکر؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۶، ص ۵۲٫