وحی با این که تجربه شخصی است، چگونه به ابزار شناخت تبدیل شده است؟

پاسخ اجمالی

این تعبیر که «وحی تجربه ای شخصی است»، بیشتر با تعابیر فیلسوفان غرب در مورد وحی سازگار است، و در تعابیر دینی و حکیمان اسلامی، چنین تعبیری از وحی دیده نمی شود.[۱] اما در مورد این که وحی می تواند یکی از ابزار شناخت قرار گیرد، باید گفت؛ وحی نسبت به کسانی به آن ایمان آورنده اند، از مباحث قطعی و یقینی محسوب می شود؛ یعنی احتمال خطا و اشتباه در مورد آن نمی دهند؛ یعنی مطلبی است که مصون از اشتباه است؛[۲]چنان که بدیهیات عقلی مصون از خطا و اشتباه است؛ وحی نیز مصون از اشتباه است. بنابراین همان گونه که بدیهیات عقلی، حد وسط برهان قرار می گیرد، آورده های وحیانی نیز حد وسط برهان قرار می گیرد. در نتیجه وحی یکی از ابزار شناخت، بلکه از قوی ترین ابزار شناخت است.
در نظر محققان اسلامی علاوه بر قرآن که وحیانی بودن آن مسلم است، روایات نیز می توانند حد وسط برهان قرار گیرند؛ البته مقصود روایاتی است که در ارکان سه‏گانه خود(اصل صدور، جهت صدور و دلالت بر محتوا) دارای جزم و یقین است؛ یعنی از نظر سند، خبر متواتر یا خبر واحد همراه با قرینه قطعی است و از نظر جهت صدور نیز قطعاً می دانیم در صدد بیان معارف واقعی است و از روی تقیه صادر نشده است و در دلالت نیز نصّ است، نه ظاهر. این گونه روایات اگرچه اندک است، ولی بر اثر یقین ‏آور بودن آن، در معارف دین راهگشا و حجّت است و می توان در اثبات مسائل اصولی از آن مدد گرفت. اگر کسی در محضر معصوم(ع) باشد و تقیه ‏ای در میان نباشد و معصوم در صدد بیان واقعیت باشد، در چنین موردی می توان سخن معصوم را حدّ وسط برهان قرار داد و به یقین رسید. و این گونه ادله نقلی با براهین عقلی تفاوتی جز در اجمال و تفصیل ندارد.[۳]

[۱]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: ۳۷۶۲۸ و ۴۹۷۹.

[۲]. ر. ک: الحیدری، السید رائد، المقرر(فی توضیح منطق المظفر)، ج ۳، ص ۱۳ و ۱۴، قم، ذوی القربی، ۱۴۲۲ق.

[۳]. جوادی آملی، عبدالله، تسنیم،(تفسیر قرآن)، ج ۱، ص ۱۵۶ و۱۵۷، قم، اسراء، ۱۳۸۱ش.