از بین تألیفات سیّد، مهم‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها کتاب «العروه الوثقی» است که تمامی فقیهان قلّه‌پوی شیعه در سده‌ی اخیر بر آن حاشیه زده‌اند و نیز شخصیّت‌های بزرگ، به گونه‌های مختلف، به شرح و تفصیل آن همّت گماشته‌اند. اقبال صاحب نظران به نگارش شرح بر عروه الوثقی تا آن‌جا است که به گفته‌ی برخی از محققان: شمار شروح عروه از زمان تألیف تا سال‌های اخیر به ۵۴ شرح بالغ می‌گردد[۱]، و این رشته ادامه دارد…
تا سخن باقی است، باقی نام اوست مُلک دانش پایکوب گام اوست
شیوایی بیان، رسایی تعبیر،روان بودن عبارات، گستردگی فروع فقهی مذکور در عروه الوثقی و نیز حسن سلیقه در انتخاب اسلوبی پسندیده جهت تنظیم ابواب آن، از مزایای این کتاب سترگ محسوب می‌شود.[۲] زنده یاد علّامه سیّد حسن صدر (مرجع فقید عراق، و مؤلف آثار گرانسنگی چون «تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام») عروه الوثقی را بهترین اثر علمی صاحب عروه در فقه، بلکه یکی از بهترین آثار فقهی شیعه در تاریخ به شمار می‌آورد:
احسنُ مؤلَّفاته العروه الوثقی فی الفروع… و هی من اَحسنِ کتبِ الفروع و المتون الفقهیه.[۳]
همین نوع تعریف را در کلام فقیه فحل دیگر ـ مرحوم آیت الله آقا شیخ محمّد تقی آملی ـ نیز می‌یابیم، آن‌جا که در پایان جلد اوّل از کتاب خود: «مصباح الهدی فی شرح عروه الوثقی»، عروه الوثقی را «مشهورترین تألیفات» سیّد شمرده و در وصف آن می‌نویسد: «الّذی لم یسبقه سابقٌ بمثله و لم یلحقه لا حقٌ حتّی الآن…». یعنی، نه بیش از این، کتابی چون عروه نگارش یافته و نه پس از آن تا امروز کسی چون آن را نوشته است… نیز بایستی از کلام فقیه و حکیم و ادیب نام آشنا آیت‌الله ابوالمجد حاج شیخ محمّد رضا نجفی مسجد شاهی (شاگرد برجسته‌ی آیات عظام صاحب عروه، آخوند خراسانی و شریعت اصفهانی، برادر زاده‌ی آقا نجفی اصفهانی، و استاد مشهور مراجع عصر اخیر: امام خمینی، سیّد محمّد رضا گلپایگانی، شهاب الدین مرعشی نجفی و سیّد احمد خوانساری) یاد کرد که در تقریظش بر «عروه الوثقی» با اشاره به صاحب عروه می‌نویسد: لیس نبیاً و لکن له کتاب.[۴]
نیست پیغمبر، ولی دارد کتاب!
منبع: کتاب فراتر از روش آزمون و خطا / موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
[۱]ـ مقدمه‌ی حاج شیخ علی پناه اشتهاردی بر کتاب خویش: مدارک العروه الوثقی، ص ۱۵، به نقل از: مرحوم سیّد محمّد رضا اعرجی کربلایی. برای اسامی حواشی، شروح و تعلیقات بر عروه الوثقی ر. ک، شکوه پارسایی و پایداری، صص ۸۸ـ ۹۴٫
[۲]ـ ادوار کیفیت بیان فقه، ص ۲۰٫
[۳]ـ فوائد الرضویه، ۲/ ۵۹۷٫
[۴]ـ این مطلب را این بنده راقم سطور مستقیماً از مرحوم آیت‌الله حاج شیخ محمّد علی اراکی شنید. مرحوم اراکی بخش‌هایی از آن تقریظ را از حفظ خواندند که متأسفانه توفیق ضبط آن توسط حقیر فراهم نشد…
پاسخ دهید