سیری گذرا در تاریخ اسلام نشان می دهد که هیچ عاملی به اندازه اتحاد و انسجام نتوانسته است موجبات قدرت، شوکت و پیشرفت ملت ها را رقم زند؛ از سوی دیگر اختلاف و تفرقه، بزرگ ترین عاملی به شمار رفته است که پیوسته مانع اعطای خیر و رحمت الهی بر امم شده و خواهد شد؛ چنانچه امیر مومنان علی (علیه السلام) می فرماید: «ان اله سبحانه لم یعط بفرقه خیرا ممن مضی و لا ممن بقی» (انعام: ۶۵) (سیدرضی، [بی تا]،خطبه ۱۷۶): خداوند سبحان به هیچ امتی- چه از گذشتگان و چه از آیندگان- به واسطه تفرقه و اختلاف، خیری اعطا ننموده و نخواهد کرد. از این رو، این مقاله سعی دارد موضوع وحدت اسلامی را از حیث علمی و عملی مورد بررسی قرار دهد؛ به طوری که ابتدا به ضرورت ها و بایسته های وحدت از منظر علی بن ابی طالب (علیه السلام) می پردازد و اهمیت مساله را تبیین و تشریح می نماید تا با معرفت و شناخت بیشتر، راه را برای هدف خود هموارتر نماید. سپس ضرورت انسجام اسلامی را از حیث عقلی مطرح می نماید و با ذکر یک مثال جامع، نشان می دهد اتحاد، علاوه بر یک واجب و ضرورت نقلی، یک اصل و ضرورت عقلی نیز هست. آثار و تبعات اتحاد، بخش مهم دیگری است که علی بن ابی طالب (علیه السلام) از طرق عقل، نقل و تجربه به تبیین آنها پرداخته است. در ادامه این نوشتار به چالش ها و موانع فراروی اتحاد دینی اشاره شده است که در دو بخشِ چالش ها و موانع بیرونی و درونی، ضمن بیان مصادیق هر یک به این موضوع می پردازد. در پایان نیز یکی از راهکارهای عملی انسجام- که همان تدوین منشور وحدت اسلامی است- پیشنهاد و به عناصر کلیدی آن پرداخته شده است.