چرا فرشتگان اعمال انسان را می نویسند؟

پاسخ اجمالی

در قرآن می خوانیم که فرشتگان حافظان اعمال انسان ها هستند: «وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ. کِراماً کاتِبینَ. یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُون»؛[۱] و البته بر شما نگهبانانى است. بزرگوارانى نویسنده (از فرشتگان). که [ظاهر و باطن و خلوص و ریا و مراتب کمال و نقص] آنچه را می کنید می دانند.
منظور از «حافظین» در این آیه شریفه، فرشتگانی هستند که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسان ها اعم از نیک و بد هستند[۲] که در آیه دیگری از قرآن تعبیر به «رقیب» و «عتید» شده است: «هیچ سخنى را بر زبان نمی آورد جز آن که در نزد او فرشته مراقب حاضر و آماده اى [براى نوشتن] است».[۳] و در آیه دیگری می خوانیم: «[به یاد آر] آن گاه که آن دو (فرشته) دریافت کننده، از راست و از چپ او نشسته [افکار و اعمال او را] دریافت می کنند».[۴]
این آیات شریفه اشاره دارند به این که اعمال انسان غیر از طریق یادآوری خود صاحب عمل،  از راه دیگری نیز محفوظ است و آن محفوظ بودن با نوشتن فرشتگان نویسنده اعمال است که در طول زندگی هر انسانی موکل بر او هستند و انسان ها بر معیار آن اعمال؛ پاداش و کیفر می بینند.[۵] همچنان که فرمود: «نامه ات را بخوان؛ کافى است که امروز خودت حسابرس خود باشى».[۶]
درباره این که چرا خداوند فرشتگان را بر انسان گماشته است، دلایلی بیان شده است؛ از جمله:
یک. تا انسان گمان نکند که خداوند از اعمال آنان بی خبر است و این یک نوع لطفی است از جانب خداوند بر انسان؛ زیرا وقتی انسان بداند که خداوند فرشتگانی را گماشته تا به صورت ویژه از اعمال او مراقبت  کنند، انگیزه‌اش برای دوری از  گناه بیشتر می‌شود.
شخصى از امام صادق(ع) پرسید: علت وجود فرشتگان مأمور ثبت اعمال نیک و بد انسان ها چیست، در حالى که می دانیم خداوند: «عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَى‏» است؛ یعنى هر چیزى را که از آن مخفی تر نیست می داند؟! امام(ع) در پاسخ فرمود: «خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آنها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهى باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده اى که تصمیم به گناه می گیرد سپس به یاد فرشته می افتد و خوددارى می کند، می گوید: پروردگارم مرا می بیند، و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهى می دهند. علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش اینها را مأمور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آنها دور کند، و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آنها نمی بینند، تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آنها فرا رسد».[۷] از این روایت به خوبى استفاده می شود که آنها علاوه بر مأموریت ثبت اعمال، مأمور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه هاى شیاطین نیز هستند.[۸]
دو. از آن جا که نظام عالم بر اساس اسباب و مسببات شکل گرفته است، برخی فرشتگان نیز اسبابی برای ثبت و ضبط اعمال انسان ها هستند‏.[۹]
بنابراین، علاوه بر احاطه علمی خداوند بر ظاهر و باطن انسان دو فرشته نیز مراقب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت می کنند، پیوسته،  با او هستند و لحظه ای از او جدا نمی شوند.

منبع:اسلام کوئست

پی نوشت:

[۱]. انفطار، ۱۰ – ۱۲.

[۲]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج ‏۱۰، ص ۲۹۲، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏۲۶، ص ۲۲۴، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۳]. ق، ۱۸: «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتید». ر.ک: «منظور از رقیب و عتید»، سؤال ۳۷۰۶۶؛ «تعداد فرشتگان ثبت اعمال»، سؤال ۳۵۵۰۸.

[۴]. ق، ۱۷: «إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ».

[۵]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۲۰، ص ۲۲۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.

[۶]. اسراء، ۱۴: «اقْرَأْ کِتابَکَ کَفى‏ بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً».

[۷]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج ‏۲، ص ۳۴۸، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.

[۸]. تفسیر نمونه، ج ‏۲۶، ص ۲۲۶.

[۹]. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏۱۸، ص ۳۴۷ – ۳۴۸.