جنبش سیاسی – اجتماعی نوین شیعه در عراق، در فضای گفتمانی حاکم بر جامعه عراق در دهه ۱۹۴۰ به بعد شکل گرفته، ارتباط تنگاتنگی در ابعاد اندیشه ای و سیاسی با زمینه اجتماعی تاریخی عراق دارد. رویدادهایی چون گسترش اندیشه های کمونیستی و ناسیونالیستی، و پس از آن روی کار آمدن حزب بعث در سال ۱۹۶۸ و سرکوب سازمان یافته شیعیان و اعمال تبعیض های آشکار، گفتمان جنبش شیعی عراق و حوزه های علمیه را وادار به نوزایی در اندیشه سیاسی و حوزه تفکر کرد که تجسم آن را می توان در آرای شهید صدر و تشکیلات حزب الدعوه الاسلامیه و مبارزه بیش از چهار دهه ای آن به عنوان گفتمان مقاومت، در برابر گفتمان های قدرت دید.
در این مجال، گفتمان اسلام گرای جنبش شیعی عراق و حرکت اجتماعی – سیاسی مبتنی بر آن، در سه دوره کلان گفتمانی بررسی می شود: در دوره اول، ایده جهان شمولی و مبارزه با گفتمان مارکسیستی و ناسیونالیستی. دوره دوم، ایده محلی گرایی و در دوره سوم، رادیکالیزه شدن، معنای ثابت گفتمان هستند.